£4.75m tuag at sicrhau Archif Ddarlledu Genedlaethol

Llyfrgell Genedlaethol

Bydd yr archif yn cael ei chartrefu mewn canolfan yn y Llyfrgell Genedlaethol yn Aberystwyth

Mae'r Loteri Genedlaethol wedi cyhoeddi grant o £4.75m ar gyfer creu Archif Ddarlledu Genedlaethol yn Aberystwyth.

Bydd yr archif - cynllun gwerth £9m - mewn canolfan yn y Llyfrgell Genedlaethol.

Roedd pryder ar un adeg na fyddai'r prosiect yn digwydd wedi i Lywodraeth Cymru ddatgan nad oeddynt yn fodlon cyfrannu £1m.

Ym mis Chwefror eleni, ar ôl newidiadau i gynllun busnes y Llyfrgell Genedlaethol, fe wnaeth Llywodraeth Cymru gadarnhau y byddai'r arian ar gael wedi'r cwbl.

Yn y pendraw fe fydd y ganolfan yn gartref i tua 240,000 awr o ddeunydd radio a theledu o Gymru sy'n olrhain bron i 100 mlynedd o ddarlledu.

Bydd y deunydd BBC yn cael ei ychwanegu at archif bresennol ITV Cymru yn y Llyfrgell Genedlaethol.

Y bwriad yw cadw'r deunydd mewn storfa bwrpasol 1,000 metr sgwâr, a bydd hefyd ar gael i'r cyhoedd mewn pedwar lleoliad arall ledled Cymru.

Roedd pryder ar un adeg na fyddai'r cynllun yn gweld golau dydd

Dywedodd cyfarwyddwr Cronfa Dreftadaeth y Loteri Genedlaethol, Richard Bellamy fod archif BBC Cymru yn cofnodi bron i ganrif o fywyd Cymru yn ei holl amrywiaeth.

"Ynghyd ag archifau ITV Wales sydd eisoes yn y Llyfrgell Genedlaethol, bydd y prosiect hynod bwysig hwn yn chwarae rhan allweddol wrth gasglu hanes darlledu ein cenedl a'i wneud yn hygyrch i'r cyhoedd am y tro cyntaf erioed," meddai.

Mae prif elfennau'r prosiect yn cynnwys:

  • Dros 180,000 eitem sy'n cwmpasu'r Ail Ryfel Byd, llwyddiannau chwaraeon eiconig, trychineb Aberfan, ymgyrch datganoli a Streic y Glowyr;

  • Gweithgareddau mewn 10 ardal wahanol yn cynnwys dros 300 digwyddiad rhyngweithiol i hybu dysgu digidol ar gyfer pobl ifanc ac iechyd a lles ar gyfer pobl hŷn;

  • Darnau sy'n dilyn datblygiad yr iaith Gymraeg a chynnyrch awduron fel Dylan Thomas a Saunders Lewis, yn ogystal â recordiadau o ddarllediadau Cymraeg cynnar;

  • Dros 1,500 o wirfoddolwyr yn helpu catalogio'r deunydd archif helaeth yn ogystal â datblygu gweithgareddau cymunedol;

  • Sefydlu canolfannau clipiau symudol gyda'r nod o wneud y wybodaeth yn fwy hygyrch i gynulleidfa ehangach.

Llyfrgell Genedlaethol

Fe wnaeth Pedr ap Llwyd ddisgrifio'r prosiect fel un "arloesol"

Dywedodd Prif Weithredwr Llyfrgell Genedlaethol Cymru, Pedr ap Llwyd mai'r "prosiect arloesol hwn fydd yn sicrhau y bydd archif BBC Cymru ar gael i'r cyhoedd".

Ychwanegodd cyfarwyddwr BBC Cymru, Rhodri Talfan Davies: "Pa ffordd well i ddathlu pen-blwydd y BBC yn 100 oed yn 2022 nag agor y ffynhonnell anhygoel hon i ysgolion, colegau a chymunedau ledled Cymru."

Straeon perthnasol