Amheuaeth am ddyfodol cynllun Archif Ddarlledu

Mae amheuaeth a fydd cynllun am Archif Ddarlledu Genedlaethol yn Aberystwyth yn parhau wedi i Lywodraeth Cymru dynnu cefnogaeth i'r prosiect yn ôl.

Roedd y ganolfan gwerth £9m yn y Llyfrgell Genedlaethol i fod i ddod yn gartref i 160,000 o recordiadau o archif raglenni BBC Cymru.

Ond mewn llythyr ddaeth i law newyddion BBC Cymru, dywedodd y gweinidog diwylliant Arglwydd Elis-Thomas ei fod "yn amharod i ymrwymo i'r £1m o gyllid cyfalaf y gofynnwyd amdano" ar gyfer y cynllun yn ei ffurf bresennol.

Doedd y gweinidog ddim yn fodlon rhoi cymorth strategol i'r Archif chwaith.

• Grant o £5m i gefnogi cynllun archif

Mae'r Llyfrgell Genedlaethol yn "siomedig iawn" gyda'r penderfyniad, ac mae Plaid Cymru wedi disgrifio'r sefyllfa fel "cwbl warthus".

Er bod cytundeb mewn egwyddor i roi £5m o arian o Gronfa Treftadaeth y Loteri tuag at y cynllun, nid oes cais ffurfiol am yr arian eto wedi ei gyflwyno gan y Llyfrgell Genedlaethol.

Dywed llefarydd ar ran BBC Cymru: "Mae BBC Cymru yn siomedig na fydd y prosiect yn digwydd yn ei ffurf bresennol."

Tri lleoliad arall

Er mai rhaglenni BBC Cymru fyddai mwyafrif cynnwys yr archif arfaethedig, roedd hefyd disgwyl iddi gynnwys deunydd o raglenni S4C ac ITV Cymru.

Byddai'r cynllun yn caniatáu i archif presennol BBC Cymru gael ei gadw pan fydd y darlledwr yn gadael ei bencadlys presennol yng Nghaerdydd, ac fe fyddai'r cyhoedd yn medru gweld y deunydd yn ddigidol mewn canolfannau gwylio arbennig yn Aberystwyth, Caerdydd, Caerfyrddin a Wrecsam.

Fe fyddai digwyddiadau a gweithgareddau arbennig yn ymwneud â'r archif hefyd yn cael eu trefnu yn y pedwar canolfan.

Yn ei lythyr at lywydd y Llyfrgell Genedlaethol, Rhodri Glyn Thomas, pwysleisiodd Arglwydd Elis-Thomas ei fod am fynegi yn glir ei anfodlonrwydd cyn cyfarfod ag ymddiriedolwyr y llyfrgell ddydd Gwener pan fydd penderfyniad terfynol yn cael ei wneud am y cynllun.

Dywedodd: "Yn seiliedig ar gynllun y prosiect ac ar yr amcangyfrifon ariannol, rwy'n parhau i fod yn amharod i ymrwymo i'r £1m o gyllid cyfalaf y gofynnwyd amdano, nac i roi cymorth strategol i'r Archif Ddarlledu Genedlaethol yn ei ffurf bresennol."

Nododd ei fod wedi gofyn yn flaenorol am "adolygiad ac ail-lunio trylwyr" o'r cynllun, ond nad oedd hyn wedi digwydd. Ychwanegodd fod angen cymryd camau er mwyn sicrhau "na fyddai'r Archif Ddarlledu Genedlaethol yn peryglu sefydlogrwydd ariannol y Llyfrgell Genedlaethol yn y dyfodol".

Roedd y gweinidog yn derbyn fod rhai trafodaethau wedi digwydd rhwng y llyfrgell, y BBC a phartïon eraill ynglŷn â chynaliadwyedd tymor hir y cynllun, roedd yn "siomedig" fod y gwaith yna wedi ei wneud mor hwyr yn y broses.

Ychwanegodd fod y wybodaeth a ddarparwyd yn flaenorol gan y llyfrgell yn ei gwneud yn "glir bod rhai o weithgareddau presennol y llyfrgell yn debygol o gael eu heffeithio'n negyddol" gan y cynllun.

Dywedodd Dr Dai Lloyd fod Arglwydd Elis Thomas yn "bradychu ei ddyletswyddau"

Dywedodd Rhodri Glyn Thomas, Llywydd Llyfrgell Genedlaethol Cymru: "Yn amlwg rydym yn siomedig iawn gyda phenderfyniad y gweinidog. Roedd y prosiect yn sicrhau dyfodol archif ffilm a sain allweddol o Gymru yn yr 20fed ganrif yn cynnwys newyddion, digwyddiadau hanesyddol arwyddocaol megis trychineb Aberfan a chofnod chwaraeon y cyfnod.

"Yn ogystal, roedd rhaglen gyffrous wedi'i baratoi i roi mynediad cyhoeddus mewn pedwar o ganolfannau digidol ar draws Cymru.

"Bydd Bwrdd Ymddiriedolwyr y Llyfrgell yn trafod penderfyniad y gweinidog yn ei gyfarfod dydd Gwener cyn ymateb ymhellach."

'Cwbl warthus'

Dywedodd llefarydd Plaid Cymru ar ddiwylliant, Dr Dai Lloyd AC: "Mae'r sefyllfa'n gwbl warthus. Rydym yn wynebu colli a dinistrio archif hynod werthfawr sy'n ffurfio rhan amhrisiadwy o etifeddiaeth ddiwylliannol ein cenedl oherwydd amharodrwydd y gweinidog i gefnogi'r cynllun.

"Mae penderfyniad yr Arglwydd Dafydd Elis-Thomas - y gweinidog sydd yn gyfrifol am ddiwylliant a threftadaeth, i wrthod ymrwymo unrhyw gyllid neu gymorth strategol i'r Archif Ddarlledu Genedlaethol, yn gwbl annerbyniol. Mae'n bradychu ei ddyletswyddau fel gweinidog ac yn rhoi'r prosiect cyfan yn y fantol.

"Rwy'n gofyn i'r gweinidog ail-ystyried ei benderfyniad a byddaf yn codi'r mater gydag ef ar lawr y Senedd fel mater o fyrder wythnos nesaf."

Ychwanegodd y llefarydd ar ran BBC Cymru: "Fe fyddai'r prosiect hwn wedi sicrhau fod ein harchif radio a theledu eang wedi ei rhoi yn anrheg i Lyfrgell Genedlaethol Cymru i bawb gael ei harchwilio a'i mwynhau.

"Yn gyfoeth o gynnwys yr ugeinfed ganrif, fe fyddai'r casgliad hynod yma wedi bod ar gael mewn adeilad pwrpasol yn Aberystwyth yn ogystal â thri safle arall ar draws Cymru yng Nghaerdydd, Caerfyrddin a Wrecsam."