Beirniadu penderfyniad i ostwng lefel dŵr argae

Mae 'na alw ar Ddŵr Cymru i wyrdroi eu penderfyniad i ostwng lefelau dŵr hen gronfa yn sir Conwy yn dilyn pryderon pobl leol am yr effaith posib ar fywyd natur.

Bwriad Dŵr Cymru ydy gostwng lefelau Llyn Anafon o 1.4m i'w lefelau gwreiddiol cyn ei droi yn gronfa ddŵr ond mae ymgyrchwyr lleol yn dweud y bydd y newid yn peryglu anifeiliaid fel merlod y Carneddau ac yn ddinistriol i heigiau o bysgod.

Fe gafodd y llyn, sydd â dyfnderoedd o 10.5m, ei droi'n gronfa ddŵr i wasanaethu'r ardal ar ddechrau'r 1930au ond fe gafodd ei ddadgomisynu rhai blynyddoedd yn ôl.

Yn ôl Dŵr Cymru bydd newidiadau yn digwydd yn raddol er mwyn rhoi'r cyfle i fywyd natur addasu ac maen nhw'n mynnu eu bod nhw'n ceisio gwarchod yr amgylchedd.

Wedi ei amgylchynu gan fynyddoedd y Carneddau ryw 330 o fetrau uwchben pentre' Abergwyngregyn mae Llyn Anafon yn fan poblogaidd i bysgotwyr ac ymwelwyr.

Ond mae effaith penderfyniad Dŵr Cymru i ostwng lefel y dŵr, o 1.4 metr i'w lefel gwreiddiol cyn 1930, eisoes i weld.

Tan rhai wythnosau yn ôl roedd dŵr yn llifo dros yr argae ond bellach mae wedi sychu.

Mae'r argae bellach wedi sychu ers rhai wythnosau

Mae Dŵr Cymru yn dweud bod gostwng lefel y dŵr yn dychwelyd y llyn i'w lefel naturiol, ond gyda dros 500 o bobl leol bellach wedi arwyddo deiseb yn galw ar y sefydliad i wyrdroi'r penderfyniad, mae 'na densiwn.

Yn ôl y ffermwr mynydd Gareth Wyn Jones, mae'r llyn yn ffynhonnell ddŵr pwysig i ferlod cynhenid y Carneddau ac i ddefaid.

"Da ni'n amaethu yma, mae gynnon ni hawliau yma", meddai.

"Mae'r defaid, y merlod yn dod yma i yfed ac wrth gau'r llyn mae 'na fwy o siawns bod nhw'n mynd mewn i'r mwd ac yn marw, ac i fi dio'm yn neud dim sens.

"Mi fydd o'n bechod i'r dyfodol achos dio'm ots faint maen nhw'n gostwng o fydd o fyth 'run fath."

Yn ôl Mr Jones mae'r llyn yn un o lynnoedd mynyddig prin sy'n dal yn gartref i bysgod a gall gostwng y lefelau'r dŵr amharu ar eu cynefin.

Yn ôl adroddiad ar safon y llyn gan Gyfoeth Naturiol Cymru yn 2016 mae'n gartref i ryw 21 o rywogaethau.

Un sy'n cofio pysgota'r llyn pan yn blentyn ydi Huw Jones o Lanfairfechan.

"Mae'r llyn yn beth mawr i bobl Llanfairfechan", meddai.

"Oni yma ryw fis yn ôl ac roedd 'na blant yma ac mae'n mynd a fi nol pan o'n ni'n blentyn. Mae'n gywilydd i Ddŵr Cymru".

Ychwanegodd fod y newid yn "chwarae efo natur".

Mae Huw Jones yn un fu'n pysgota yn y llyn er pan yn blentyn

Yn ôl Dŵr Cymru pwrpas y cynllun hir dymor ydi dychwelyd y llyn i'w lefelau gwreiddiol yn debyg i'r rhai oedd yno cyn ei droi yn gronfa ddŵr ym 1930.

Maen nhw'n dweud iddyn nhw ymgynghori â Chyfoeth Naturiol Cymru a'r cyhoedd a'u bod wedi "ymrwymo i warchod yr amgylchedd".

Maen nhw'n mynnu y bydd y newid yn digwydd yn raddol "dros gyfnod o 5-10 mlynedd" fydd yn rhoi'r cyfle i anifeiliaid a chynefinoedd i addasu'n naturiol.