Prynu tŷ yn 'freuddwyd amhosib' i nifer

Mae gan Alys Patosit dair swydd, ond mae'n dweud bod prynu tŷ allan o'i gafael

Mae prynu tŷ yn "freuddwyd amhosib" i nifer o rieni sy'n gweithio yng Nghymru, meddai tair elusen.

Roedd bron hanner y perchnogion tai a ddefnyddiodd y cynllun Cymorth i Brynu yn 2020/21 yn ennill o leiaf £40,000.

Dywed Sefydliad Joseph Rowntree bod y tystiolaeth yn awgrymu nad yw'r cynllun "yn helpu pobl ar incwm is".

Dywedodd Llywodraeth Cymru bydd rhan newydd y cynllun yn helpu cefnogi'r rheiny "sydd ei angen fwyaf".

• Cynllun cymorth rhent yn 'chwerthinllyd'

• Dwsinau o bobl yn ciwio dros nos i roi cynnig ar dai

• 'System gynllunio yn atal codi mwy o dai fforddiadwy'

Mae Alys Patosit, 41, a'i gŵr Pin, 48, yn byw yn Sir Fynwy gyda'u dau blentyn.

Mae Mrs Patosit yn gweithio'n rhan amser fel cynorthwyydd gweinyddol a gofalwr i bobl hŷn, yn ogystal â rhedeg busnes ei hunan ar-lein, ond dywedodd efallai na fydd ei theulu byth yn gallu fforddio cartref ei hunan, dim ots pa mor galed y maen nhw'n gweithio.

"Ers i fi ddychwelyd i'r gwaith ar ôl cael fy mhlant dwi wedi ffeindio fy hun yn gweithio tair swydd a dwi dal yn gorfod hawlio Credyd Cynhwysol i ddod yn gyfartal, yn ein gadael ni gyda dim byd ar ôl i gynilo," meddai.

"Rydyn ni'n breuddwydio o allu fforddio cartref cymedrol yn yr ardal fe dyfais lan ynddi, ond rydyn ni'n teimlo ein bod wedi ein dal mewn cylch ac mae cael y sicrwydd o gartref yn teimlo'n amhosib, weithiau mae'n teimlo'n hollol anobeithiol."

Beth yw'r cynllun Cymorth i Brynu?

Mae'r cynllun Cymorth i Brynu yn caniatáu i'r rheiny sy'n gymwys i brynu tŷ sydd wedi ei adeiladu o'r newydd sy'n werth hyd at £250,000 gyda chymorth o Lywodraeth Cymru.

Ers mis Ionawr 2014, mae 11,959 o dai wedi cael eu prynu yn defnyddio'r cynllun Cymorth i Brynu yng Nghymru.

Daeth adroddiad diweddar gan Lywodraeth Cymru am y cynllun i'r casgliad bod y gyfran o dai oedd wedi cael eu talu amdanyn nhw yn llawn gan bobl ar incymau uwch, dros y tair blynedd diwethaf, wedi cynyddu.

"Yn ystod 2020-21, cafodd 49% o'r tai a gafodd eu prynu trwy'r cynllun eu prynu gan bobl ag incwm tŷ ar gyfartaledd o £40,000 i £60,000," yn ôl yr adroddiad.

"O gymharu â hyn, mae tai a gafodd eu prynu gan y rheiny ar incwm sy'n is na £20,000 wedi gostwng yn flynyddol ac yn 2020-21 roedd y rhain ond yn cyfri am 2% o dai oedd wedi cael eu talu amdanyn nhw'n llawn trwy'r cynllun."

Beth yw tai fforddiadwy?

Dywedodd Carmen Jackson, cydlynydd prosiect 'Helpu Teuluoedd sy'n Gweithio,' sy'n cael ei redeg gan Home-Start ar draws Sir Fynwy, Blaenau Gwent a Chaerffili: "Mae cartrefi yn bwnc sy'n cael ei drafod yn aml gyda nifer o'n teuluoedd.

"Mae teimladau cryf am y sefyllfa bresennol. Mae nifer o deuluoedd yn teimlo bod bod yn berchen a thŷ i'w teulu nhw yn freuddwyd hollol amhosib.

"Rydyn ni wedi canfod yn rhai rhanbarthau bod y nifer o dai cymdeithasol sydd ar gael yn isel, sy'n creu galw am dai sy'n cael eu rhentu, sy'n gwthio fyny prisoedd y tai sy'n cael eu rhentu, sy'n arwain at fuddsoddwyr yn prynu tai i'w rhentu a'n gwneud bod yn berchen a thŷ yn afrealistig i bawb ond y mwyaf cefnog."

Ychwanegodd fod tai fforddiadwy ond yn fforddiadwy pan mae'r ddau riant yn gweithio'n llawn amser ar gyflog da neu'n cael cymorth arwyddocaol o deulu.

'Roedd y straen yn ormod'

Fe brynodd Eve (oedd ddim am i ni ddefnyddio'i chyfenw), ei gŵr a'i thri phlentyn gartref trwy'r cynllun Cymorth i Brynu, ond roedden nhw'n siomedig.

"Dyw syniad y llywodraeth o beth sy'n fforddiadwy ac incwm y rhan fwyaf o deuluoedd ddim yn cyfateb," meddai Eve.

"Fe ddiweddon ni lan yn prynu tŷ sy'n rhy fach ar gyfer ein teulu ac mae angen lot o waith arno, a dydyn ni methu fforddio gwneud y gwaith, ond doedd gyda ni dim dewis.

"Mae rhentu'n lleol yn rhy ddrud... roedd y straen yn effeithio arnom."

Dywedodd Dr Steffan Evans, swyddog polisi ac ymchwil y Sefydliad Bevan: "Mae yna gwestiynau wedi bod am amser hir am a ydy Cymorth i Brynu yn gynllun sy'n helpu gwella argaeledd tai sy' wir yn fforddiadwy.

"Mae'r dystiolaeth ddiweddaraf yn ychwanegu at y pryderon yma. Gall buddsoddi'r arian mewn rhaglenni eraill fel y Grant Tai Cymdeithasol, sy'n ariannu adeiladu tai newydd cymdeithasol, fod yn ddefnydd llawer fwy effeithiol o arian Llywodraeth Cymru."

'Dyw e ddim yn gywir'

Dywed Rachel Casey o Sefydliad Joseph Rowntree nad yw cefnogaeth yn cael ei rhoi i'r bobl sydd ei hangen fwyaf

Dywedodd Rachel Casey, swyddog polisi a phartneriaeth Sefydliad Joseph Rowntree: "Hyd yn oed cyn y coronafeirws, roedd tua 700,000 o bobl yng Nghymru wedi eu dal mewn tlodi. Gyda chyflogau isel a lefelau annigonol o fudd-daliadau, mae rhent uchel preifat yn cadw pobl yng Nghymru mewn tlodi.

"Felly dyw e ddim yn gywir bod y rhan fwyaf o'r gefnogaeth o fewn y farchnad dai ar hyn o bryd yn cael ei gyfarwyddo tuag at bobl sydd ddim yn byw mewn tlodi ac sydd o bosib yn barod yn berchen eu tŷ ei hunan.

"Mae'r dystiolaeth yn awgrymu nad yw'r cynllun Cymorth i Brynu yng Nghymru yn helpu pobl ar incymau is i ddod yn berchennog tŷ, ond yn lle yn cefnogi pobl ar incymau uwch.

Dywedodd llefarydd ar ran Llywodraeth Cymru: "Rydyn ni'n deall yr anawsterau mae prynwyr tai cyntaf yn wynebu ac ansicrwydd y farchnad swyddi o ganlyniad i'r pandemig.

"Mae cynllun Cymorth i Brynu Cymru yn chwarae rôl bwysig trwy helpu pobl i brynu tŷ gyda thri-chwarter o'r 12,000 o dai sy'n barod wedi eu rhyddhau trwy'r rhaglen yn mynd i brynwyr tai cyntaf.

"Cafodd rhan 3 o'r cynllun Cymorth i Brynu Cymru ei lansio'r mis diwethaf ac mae wedi cael ei ddylunio i sicrhau bod y cynllun yn buddio'n bellach y rheiny sydd ei angen y mwyaf er mwyn sicrhau perchnogaeth tŷ."