Manylion arian i adnewyddu ysgolion Cymru

Mae disgwyl cyhoeddiad Llywodraeth Cymru ynglyn â'r rhaglen buddsoddi ddydd Llun

Fe fydd Llywodraeth Cymru yn cyhoeddi faint o arian sydd wedi ei neilltuo i bob awdurdod lleol Cymru fel rhan o Raglen Ysgolion yr 21ain Ganrif.

Daw'r cyhoeddiad fisoedd yn hwyrach na'r disgwyl ar ôl i'r rhaglen gael ei gohirio dros dro ym mis Gorffennaf.

Ar y pryd gwnaed cais i gynghorau i ailfeddwl eu cynlluniau.

Fe fydd yr arian ar gyfer adnewyddu ysgolion ac i adeiladu rhai newydd.

Mae'n ymddangos bod mwyafrif y cynghorau wedi haneru eu cynlluniau gwario ar ôl cael gwybod yn yr haf y byddai'n rhaid iddyn nhw gyfrannu hanner y gost oherwydd y sefyllfa ariannol.

Dywedodd Gweinidog Addysg Cymru, Leighton Andrews, mai toriadau Llywodraeth San Steffan oedd yn gyfrifol am hyn.

Fe wnaeth pob un o gynghorau Cymru gyflwyno cynlluniau ym mis Rhagfyr 2010.

Y nod oedd darparu gwell adeiladau ar gyfer addysg plant.

Roedd gwrthwynebiad yn lleol i nifer o gynlluniau gwahanol gynghorau.

Yn wreiddiol, fe wnaeth cynghorau flaenoriaethu pa ysgolion oedd angen eu codi neu eu hadnewyddu rhwng 2012 a 2015.

Ond nawr o dan y drefn newydd deellir mai 2014 fydd y dyddiad cychwynnol.

Hefyd fe allai'r gwaith gymryd tan 2020.

Buddsoddiad

Yn ôl ffigyrau a roddwyd i BBC Cymru gan 17 o'r 22 awdurdod lleol yng Nghymru fe fydd £178 miliwn yn cael ei wario bob blwyddyn ar ysgolion newydd.

Bydd 50% o'r arian yn dod o Lywodraeth Cymru a 50% o'r cynghorau.

Yn ôl y cynlluniau gwreiddiol, byddai £360 miliwn y flwyddyn yn cael ei fuddsoddi, 30% gan y cynghorau a 70% gan Lywodraeth Cymru.

Nod gwreiddiol Rhaglen Ysgolion yr 21ain Ganrif oedd codi ysgolion newydd dros bum cyfnod o dair blynedd.

Un nod yw gwella ansawdd adeiladau

Cyflwr yr adeiladau fyddai'n penderfynu pa ysgolion fyddai'n cael blaenoriaeth.

Ond nawr deellir mai dim ond cynlluniau i godi ysgolion yn y cyfnod cyntaf sydd â sicrwydd o ddigwydd.

Bydd hynny dros gyfnod o chwech yn hytrach na thair blynedd.

Bydd penderfyniad ar y pedwar "cyfnod" arall yn cael ei wneud maes o law.

Fe ofynnwyd i gynghorau leihau nifer y llefydd gwag mewn ysgolion a hefyd leihau'r gost o gynnal a chadw adeiladau anaddas.

Dywedodd llefarydd ar ran Llywodraeth Cymru y byddai'r Gweinidog Addysg yn gwneud cyhoeddiad yn ddiweddarach ddydd Llun.

"Mae angen pwysleisio fod cyllideb Llywodraeth Cymru yn cael ei thorri £1.95bn mewn termau real gan Lywdraeth y Deyrnas Unedig erbyn 2014-15," meddai.

"Hefyd, erbyn 2014-15 bydd ein cyllideb gyfalaf - sef yr hyn rydym yn ei ddefnyddio i fuddsoddi mewn ysgolion newydd 45% yn llai mewn termau real nag yn 2009-10."