Comisiynydd Plant Cymru yn datgelu 'lleisiau coll'

Yn ôl Mr Towler y rheswm am y diffyg ymwybyddiaeth yw nad yw'r system yn darparu dulliau clir o wirio a chydbwyso

Nid yw rhai o'r plant a'r bobl ifanc yng Nghymru sydd fwyaf agored i niwed yn ymwybodol o'u hawl statudol i gael 'llais' proffesiynol annibynnol yn ôl y Comisiynydd Plant, Keith Towler.

Yn ôl Mr Towler y rheswm am y diffyg ymwybyddiaeth yw nad yw'r system yn darparu dulliau clir o wirio a chydbwyso.

Mewn adroddiad dan y teitl Lleisiau Coll, a gyhoeddwyd heddiw amlinellodd y Comisiynydd ganfyddiadau ei adolygiad statudol cyntaf.

Bu'n edrych ar eiriolaeth broffesiynol annibynnol ar gyfer plant a phobl ifanc sy'n derbyn gofal, rhai sy'n gadael gofal a phlant mewn angen.

Derbyn tystiolaeth

Dywed yr adroddiad fod diffyg arweinyddiaeth strategol gan Lywodraeth Cymru i sicrhau bod plant a phobl ifanc cymwys yn cael mynediad cyfartal.

Dywedodd llefarydd ar ran y Llywodraeth eu bod wedi ymrwymo i weithredu ynglŷn â hawliau plant

Ymhlith canfyddiadau allweddol yr adolygiad mae'r canlynol:

• Bod diffyg eglurder a chysondeb o ran y dull o gomisiynu gwasanaethau ar draws Cymru;

• Bod diffyg arweinyddiaeth strategol gan Lywodraeth Cymru i sicrhau bod plant a phobl ifanc cymwys yn cael mynediad cyfartal;

• Nad yw'r gwasanaeth yn cael ei arolygu na'i reoleiddio yn flynyddol nac yn systematig.

Ar hyn o bryd, o dan Ddeddf Plant 1989 a Deddf Mabwysiadu a Phlant 2002, mae rhwymedigaeth statudol ar bob awdurdod lleol i ddarparu 'llais' proffesiynol annibynnol, a elwir hefyd yn eiriolwr, ar gyfer pob plentyn a pherson ifanc sy'n derbyn gofal, pawb sy'n gadael gofal, a phob plentyn mewn angen.

Dylai plant a phobl ifanc gael cynnig eiriolwr pan fydd penderfyniadau'n cael eu gwneud amdanynt neu os ydynt am wneud cwyn.

Yn ystod y saith mis diwethaf, mae'r Comisiynydd a'i dîm wedi derbyn tystiolaeth gan fwy na 500 o blant a phobl ifanc ledled Cymru, gan Lywodraeth Cymru, gan bob un o'r 22 awdurdod lleol, a chan y prif wasanaethau eiriolaeth i ganfod i ba raddau mae'r trefniadau presennol yn diogelu a hybu hawliau a lles plant a phobl ifanc.

Yn ystod y saith mis diwethaf, mae'r Comisiynydd a'i dîm wedi derbyn tystiolaeth gan fwy na 500 o blant

'Tristwch'

Dywedodd Mr Towler:"Mae'n peri tristwch i mi orfod dweud nad yw rhai o'r plant a'r bobl ifanc yng Nghymru sydd fwyaf agored i niwed yn gwybod bod ganddyn nhw hawl i gael eiriolwr proffesiynol annibynnol i gynrychioli eu barn.

"Nid diben fy adolygiad yw rhoi bai ar unrhyw un penodol, ond yn hytrach roi egni newydd i bartneriaid cenedlaethol a lleol, fel bod Cymru yn dychwelyd i'r llwybr cywir, ac yn sicrhau na wrthodir mynediad at eiriolwr proffesiynol i unrhyw blentyn."

"Ymhlith y 29 argymhelliad rwy'n eu gwneud mae awgrymiadau ynghylch newidiadau sylfaenol i strwythurau cenedlaethol.

"Ond mae'r argymhellion ynghylch sicrhau bod plant a phobl ifanc yn cael eu gwneud yn ymwybodol o'u hawl i gael llais ac yn deall hynny yr un mor bwysig.

"Ddylwn i ddim bod yn clywed am achosion lle gwrthodwyd mynediad at eiriolwr i blant, nac am ragdybiaethau na fydden nhw'n elwa o gael eiriolwr proffesiynol gan eu bod nhw'n rhy ifanc.

"Yn ystod yr adolygiad hwn rydym wedi clywed am arfer rhagorol, ond mae rhaid sicrhau nawr bod yr enghreifftiau lleol hynny o arfer da yn dod yn norm ledled Cymru."

Tri mis

Croesawodd yr elusen plant, Tros Gynnal Plant, yr adroddiad.

"Rydym yn teimlo bod yr adroddiad yn cael crap da ar nifer o faterion rydym wedi profi yn ystod y degawd diwethaf," meddai cyfarwyddwr gweithredol yr elusen, Roger Bishop.

"Rydym yn credu'n gryf byddai cyfleoedd bywyd nifer o blant a phobl ifanc yn newid pe bae argymhellion yr adroddiad hwn yn cael eu gweithredu."

Dywedodd llefarydd ar ran Llywodraeth Cymru eu bod wedi datgan "arweiniad clir" ar gyfer awdurdodau lleol i ddarparu gwasanaethau eiriolaeth effeithiol ac annibynnol.

"Rydym yn un o lond llaw o wledydd sydd wedi gosod hawliau plant fel rhan o'u cyfraith gwlad.

"Mae eiriolaeth yn rhan o hawliau plant sydd yn eu galluogi i gael eu clywed pan maen nhw am i rywun sicrhau eu bod yn ddiogel ac yn eu galluogi i gael at ddarpariaethau.

Mae gan Weinidogion Cymru a'r awdurdodau lleol a gynhwyswyd yn yr adolygiad dri mis i ymateb yn ysgrifenedig i'r 29 argymhelliad erbyn Mehefin 22.