Awgrym bydd llai o gyllid i ffermwyr Cymru wedi Brexit

Mae 'na awgrym y bydd yr arian sydd ar gael i amaeth yng Nghymru yn gostwng 40% ar ôl Brexit oni bai bod newidiadau i'r ffordd y mae cyllid yn cael ei ddosbarthu o San Steffan i Fae Caerdydd.

Fe rybuddiodd Undeb Amaethwyr Cymru (UAC) y byddai'r sefyllfa'n arwain at "ddirywiad cefn gwlad".

Maen nhw mynnu bod arian i gefnogi ffermwyr yn cael ei drin yn wahanol i'r modd y mae cyllid ar gyfer meysydd eraill sydd wedi'u datganoli fel iechyd ac addysg yn cael ei bennu.

Dywedodd y Trysorlys eu bod wedi ymrwymo i gyfrannu'r un swm ac sy'n dod i amaeth Cymru o'r UE tan 2022.

Fformiwla Barnett

"Mae hyn yn rhoi mwy o sicrwydd i'r sector nac sy'n bodoli o dan y drefn CAP presennol," meddai'r llefarydd.

Mae Llywodraeth Cymru wedi galw am fwy o eglurdeb o dŷ San Steffan am y dyfodol.

Asgwrn y gynnen yw'r mecanwaith sy'n cael ei ddefnyddio i drosglwyddo arian i lywodraethau datganoledig y Deyrnas Unedig.

Mae arweinwyr y diwydiant amaeth yn poeni y bydd y cymorth y maen nhw'n ei dderbyn yn destun yr hyn sy'n cael ei alw'n fformiwla Barnett ar ôl Brexit.

Mae'r fformiwla wedi cael ei ddefnyddio i bennu lefel y gwariant cyhoeddus yng Nghymru, yr Alban a Gogledd Iwerddon am y 40 mlynedd diwethaf.

Mae unrhyw arian ychwanegol - neu doriadau - o San Steffan - yn cael ei ddosbarthu yn ôl nifer y boblogaeth ym mhob gwlad a'r pwerau sydd wedi'u datganoli iddyn nhw.

Felly pan fo Llywodraeth Prydain yn rhoi mwy o gyllid i'r gwasanaeth iechyd yn Lloegr, er enghraifft, mae fformiwla Barnett yn cael ei ddefnyddio i gyfrif faint yn fwy y dylai Llywodraeth Cymru ei dderbyn i'w wario ar iechyd hefyd.

Ond yn hanesyddol mae'r arian sy'n cefnogi amaeth wedi'i drin ar wahân am fod hwnnw'n dod o'r Undeb Ewropeaidd.

• Brexit yn gyfle 'unigryw' i newid cyfeiriad amaeth

• Adroddiad Brexit: 'Ffermwyr bîff a defaid i ddioddef'

Mae Cymru'n derbyn 9.4% o'r £3.5bn sy'n dod o Frwsel i'r Deyrnas Unedig bob blwyddyn, a hynny gyfwerth a £329m.

Yn ôl Llywodraeth Prydain fe fydd y sector amaeth yn parhau i dderbyn yr un faint o arian y mae'n ei dderbyn gan yr UE ar hyn o bryd tan 2024.

Ond os yw fformiwla Barnett yn cael ei ddefnyddio i ddosbarthu'r arian yna o goffrau'r Trysorlys yn Llundain, mae UAC yn honni y bydd y ganran sy'n dod i Gymru yn gostwng i 5.6%, sef £196m.

Mae hynny'n ostyngiad o 40%.

Galw am beidio defnyddio fformiwla Barnett i gyllido amaeth wedi Brexit mae Undeb Amaethwyr Cymru

Wrth lansio ymgyrch newydd ar y pwnc yn Aberystwyth dydd Iau, bydd yr undeb yn galw ar y Trysorlys i ddefnyddio ffordd wahanol o ddosbarthu cyllid amaethyddol ar ôl Brexit, fel bod Cymru yn derbyn yr un swm ag y mae'n ei gael ar hyn o bryd o'r UE.

Maen nhw eisoes wedi derbyn cefnogaeth Llywodraeth Cymru.

Dywedodd y Prif Weinidog Carwyn Jones wrth bwyllgor o Aelodau Seneddol yn ddiweddar y byddai'n "rhaid i gyllid amaethyddol gael ei ddal mewn pot ar wahân a'i ddelio ag e mewn ffordd wahanol."

Dywedodd Is Lywydd UAC Brian Bowen wrth BBC Cymru mai nid dim ond ffermwyr fyddai'n cael eu taro gan unrhyw doriad i'r gyllideb amaethyddol.

Mae Llywodraeth y DU yn dweud y byddan nhw'n rhoi'r un swm o arian i Gymru ar gyfer amaethyddiaeth ac y mae'r UE yn rhoi tan 2022

"Mae miloedd ar filoedd o fusnesau yn dibynnu ar amaeth a fe fyddan nhw'n cael eu heffeithio hefyd. Mae angen i wleidyddion sylweddoli hynny."

"Ystyriwch y bobl sy'n byw mewn pentrefi gwledig drwy Gymru - mae'r rhan fwyaf ohonyn nhw yno oherwydd amaethyddiaeth."

"Mae 80% o dirwedd Cymru dan reolaeth amaethwyr. Byddai na ddim ail-fuddsoddi o gwbl a byddwch chi'n gweld dirywiad yng nghefn gwlad a bydden i'n casáu i weld hynny."

Galw am eglurder

Dywedodd llefarydd ar ran Llywodraeth Cymru er bod 18 mis ers y refferendwm dyw hi ddim yn glir faint o gyllid fydd yn dod yn ôl i Gymru.

"Rydym wedi bod yn glir o'r dechrau na ddylai Cymru golli'r un geiniog fel y cafodd ei addo, ac rydym yn parhau i ymladd i sicrhau fod cyllid yn dod yn ôl i Gymru.

"Mae cyllid o'r UE wedi ei seilio ar angen, sy'n golygu ein bod ni yn derbyn mwy na'r canran o'r boblogaeth.

"Byddai defnyddio fformiwla Barnet i gyllido ddim yn adlewyrchu anghenion Cymru."

Dywedodd llefarydd o adran y Trysorlys: "Mae Llywodraeth y DU wedi ymrwymo yn barod i gyfrannu'r un swm ac sy'n dod i amaeth Cymru o'r UE tan 2022.

"Mae hyn yn rhoi mwy o sicrwydd i'r sector nac sy'n bodoli o dan y drefn CAP presennol."