Academi newydd i daclo prinder meddygon radiolegol

Fe wnaeth y myfyrwyr cyntaf ddechrau hyfforddi ym mis Awst y llynedd

Fe allai academi newydd gwerth £3.4m wneud "cyfraniad aruthrol" i'r ymdrech i daclo prinder sylweddol o feddygon radiolegol, yn ôl arbenigwyr yn y maes.

Bydd yr Academi Ddelweddu Genedlaethol yn agor yn swyddogol ym Mhen-coed ger Pen-y-bont ar Ogwr ddydd Llun, gan ganiatáu i ddwywaith gymaint o feddygon iau hyfforddi yn radiolegwyr yn y gwasanaeth iechyd yng Nghymru.

Yn ystod y ddegawd ddiwethaf mae nifer y cleifion sy'n cael sganiau, gan gynnwys CT, MRI ac uwchsain, wedi cynyddu o 24,000 y mis i dros 40,000.

Gyda'r galw yn cynyddu a'r sganiau yn llawer mwy manwl, does dim digon o feddygon i ddehongli'n gyflym yr holl ddelweddau.

Erbyn hyn mae sganio yn allweddol i waith y gwasanaeth iechyd

Mae gan Gymru hefyd gyfran uwch o radiolegwyr sydd ar fin ymddeol nag unrhyw wlad arall yn y DU.

O ganlyniad i sefydlu'r academi newydd mae yna botensial i gynyddu'r nifer sy'n hyfforddi i fod yn radiolegwyr yng Nghymru o tua 45 i 100.

Dywedodd, Dr Sian Phillips, radiolegydd a phennaeth hyfforddi gyda Bwrdd Iechyd Abertawe Bro Morgannwg: "Ni'n gallu gwneud mwy o ddysgu mewn llai o amser, ni'n gallu cael mwy o bobl trwy'r system.

"Ni'n gallu hyfforddi 20 neu 25 y flwyddyn, lle o'r blaen roedd e'n bump neu chwech y flwyddyn."

Arbed amser

Bydd cysylltiadau cyfrifiadurol yn caniatáu i feddygon weld ac astudio sganiau pob ysbyty yng Nghymru.

Fe fydd yr un dechnoleg yn caniatáu i feddygon ymgynghorol sy'n gyfrifol am hyfforddi arbed amser drwy allu cyflawni peth o'u gwaith arferol yn yr academi heb orfod dychwelyd i'w hysbytai.

Cafodd sgrinio MRI ei ddefnyddio gyntaf mewn ysbytai yn 1967

Dywedodd Dr Dafydd ap Emyr, meddyg iau radioleg yn ei bedwaredd flwyddyn: "Gyda'r galw sydd mas 'na bydd lot fwy o bobl yn dod mewn i'r maes a dysgu beth yw radioleg, bydd lot mwy ohonom ni mas 'na.

"Mae 'na gwpwl o lefydd yn Lloegr sy'n debyg i hwn, ond hwn yw'r lle cyntaf yng Nghymru sydd â'r cyfleusterau yma."

Tra'n croesawu'r buddsoddiad cychwynnol o £3.4m gan Lywodraeth Cymru mae Coleg Brenhinol y Radiolegwyr (CBR) yn rhybuddio y gallai'r arian gael ei wastraffu oni bai fod y llywodraeth yn cyllido digon o lefydd hyfforddi i lenwi'r academi newydd.

Prinder radiolegwyr

Dywedodd Dr Toby Wells, ysgrifennydd Pwyllgor Sefydlog Cymru CBR ac arweinydd ar gyfer radioleg yng Nghymru: "Mae delweddu meddygol ac arbenigedd radiolegwyr yn hanfodol i daith bron pob claf.

"Er enghraifft, mae canlyniadau cyflym yn hanfodol ar gyfer cael diagnosis canser cynnar.

"Ond er bod y galw am sganiau'n cynyddu, nid yw nifer y radiolegwyr Cymraeg sydd ar gael i'w dehongli yn cyfateb i'r galw.

"Mae'r model academi newydd yn golygu y byddwn yn gallu dechrau mynd i'r afael â phrinder sylweddol o radiolegwyr, byddwn hefyd yn medru hyfforddi'r genhedlaeth nesaf â'r dechnoleg ddiweddaraf."

Mae 14 o feddygon iau blwyddyn gyntaf yn cael eu haddysgu yn yr Academi Ddelweddu, gyda disgwyl iddyn nhw orffen eu hyfforddiant yn 2022/23.

Fodd bynnag, mae gan yr academi y gallu i addysgu 20 dan hyfforddiant, gyda'r potensial i ehangu.