Disgwyl i Long Casnewydd ddenu miloedd o ymwelwyr

Byddai'r llong wedi angori mewn cilfan ar yr afon Wysg yng Nghasnewydd oddeutu 1468

Gall llong o'r 15fed ganrif a gafodd ei hachub o afon Wysg yng Nghasnewydd yn 2002 wneud cymaint i Gymru â wnaeth y Mary Rose i Portsmouth, medd archeolegwyr.

Dywed Cyngor Casnewydd eu bod yn gobeithio arddangos y llong mewn lle amlwg ac yn ôl haneswyr, y gwaith o ailadeiladu y 2,500 o ddarnau fydd y prosiect mwyaf o'i fath yn y byd.

Mae llawer o waith i'w wneud ar Long Casnewydd a'r gobaith yw y bydd hi'n cael ei harddangos erbyn 2025.

Mae yna amcangyfrif y gallai ddenu hyd at 150,000 o ymwelwyr y flwyddyn gan roi hwb blynyddol o £7m i economi Cymru.

Byddai Llong Casnewydd yn edrych, o bosib, rhywbeth tebyg i hyn pan oedd hi'n angori yng Nghasnewydd yn y 15fed ganrif

"Mae pawb yn gwybod am y Mary Rose ond mae llong Casnewydd yn hŷn na hynny," medd curadur y prosiect Toby Jones.

"Mae'r Mary Rose wedi cael effaith sylweddol ar economi Portsmouth - a'r un fydd y stori yma. Fydd yna ddim byd tebyg i Long Casnewydd yn y byd i gyd."

Jig-so 3D mwya'r byd

Mae rhoi Llong Casnewydd yn ôl at ei gilydd wedi'i ddisgrifio fel jig-so 3D mwya'r byd - ond heb gyfarwyddiadau.

Mae disgwyl i Long Casnewydd ddenu 150,000 o ymwelwyr y flwyddyn

Mae'r Mary Rose wedi denu 10 miliwn o ymwelwyr ers 1982

Yn Sweden mae'r Vasa wedi denu 35 miliwn o ymwelwyr ers 1961

Mae'n 18 mlynedd ers i adeiladwyr theatr newydd yng Nghasnewydd ganfod olion y llong ar lannau'r afon Wysg.

Mae haneswyr yn credu bod y llong a gafodd ei lansio oddeutu 1449 yn rhan o "fasnachu gwin drudfawr" rhwng Portiwgal a Bryste a'i bod wedi angori ar gyfer gwaith atgyweirio yng Nghasnewydd rhwng 1468 a 1469.

Llwyddwyd i achub rhyw ddwy ran o dair o'r llong o ganol bedd mwdlyd.

Bu'n gorwedd yn y mwd am oddeutu 550 mlynedd "mewn amodau oer, tywyll, gwlyb perffaith" cyn i archeolegwyr ei chanfod.

Mae'r gwaith o'i hailadeiladu yn cymryd amser gan fod rhaid i bob un o'r planciau fynd trwy broses gadwraeth arbennig sy'n cynnwys sychrewi.

Mae'r 2,500 o blanciau yn cael eu cadw mewn cwyr am hyd at bedair blynedd

Mae planciau Llong Casnewydd yn cael ei sychrewi er mwyn sicrhau atgyweiriad cyflawn

Roedd darn o arian a ganfuwyd ar y llong ag arno'r dyddiad 1447 yn galluogi haneswyr i ddyddio'r llong

"Ry'n nawr yn barod i ddechrau meddwl am ailgodi'r llong ond mae'n rhaid i ni wybod yn lle - mi all gymryd tair neu bedair blynedd i'w hailadeiladu," ychwanegodd Toby Jones.

Dywed Ffrindiau Llong Casnewydd bod £9m o arian cyhoeddus wedi cael ei wario cyn belled â'u bod nawr am i'r awdurdodau ymrwymo i ddewis cartref parhaol.

Mae Amgueddfa Casnewydd ynghanol y ganolfan siopa yn un dewis ond hyd yma dyw Cyngor Casnewydd ddim wedi penderfynu'n derfynol.

Mae haneswyr wedi bod yn cydweithio â Phrifysgol Abertawe er mwyn sicrhau bod Llong Casnewydd yn sefydlog pan fydd hi'n cael ei harddangos

'Dyw bod allan o ddŵr ddim yn dda i'r llong ac felly mae archeolegwyr wedi bod yn gweithio gydag arbenigwyr peirianyddol o Brifysgol Abertawe i greu crud arbennig.

"Ry'n am i bob ymwelydd weld y llong o amrywiol onglau," ychwanegodd Dr Jones.

Dywed Cyngor Casnewydd bod Llywodraeth Cymru wedi rhoi arian iddyn nhw reoli'r prosiect a'i fod wedi denu miloedd o ymwelwyr yn barod.

Nod y cyngor yw arddangos y llong a'i harteffactau mewn man canolog yn y ddinas ond bod hynny. medd llefarydd, yn ddibynnol ar arian a dod o hyd i le addas pan mae'r gwaith atgyweirio wedi dod i ben.