Diwylliant o 'fwlio' a 'cham-drin' mewn adran yn Betsi

Mae cyn-therapydd yn adran iaith a lleferydd Bwrdd Iechyd Prifysgol Betsi Cadwaladr wedi disgrifio diwylliant o ofn a bwlio tra'n gweithio yno.

Mewn cyfweliad egsgliwsif gyda rhaglen Newyddion S4C mae Bethan Mair Williams yn sôn am reolwyr yn poenydio staff gan feicro-reoli eu hamserlenni a chanolbwyntio ar bethau dibwys fel cofnodion golchi dwylo.

Dywed bod yna "lot o fwlio yn mynd ymlaen... awyrgylch diddiwedd o gam-drin a chorneli'n cael eu torri" a "sefyllfa lle'r oedd pobl yn anhapus iawn, pobl off gwaith, lot o grio yn y swyddfa".

Mae'n honni hefyd bod gwasanaethau i gleifion yn cael eu cwtogi ac yn cael eu tynnu o ysgolion arbennig a bod llinellau ffôn i therapyddion ond ar gael ar adegau cyfyngedig yn ystod y dydd.

Gwrthod cyhoeddi adroddiad

Rhai blynyddoedd yn ôl cafodd bargyfreithiwr o Abertawe ei gomisiynu i ymchwilio i honiadau am yr amodau gwaith o fewn yr adran. Ond er ei fod e wedi paratoi adroddiad i fwrdd iechyd Betsi Cadwaladr, mae'r bwrdd wedi gwrthod cyhoeddi'r adroddiad.

Daw hyn lai na deufis wedi i'r Comisiynydd Gwybodaeth ddyfarnu y dylai bwrdd iechyd Betsi Cadwaladr, sydd dan fesurau arbennig ers dros bum mlynedd, gyhoeddi adroddiad Holden i bryderon yn uned iechyd meddwl Hergest ysbyty Gwynedd.

• Galw ar Betsi i ryddhau adroddiad uned iechyd meddwl

• Galw am ryddhau adroddiad ar Uned Hergest

• Iechyd meddwl: Rhyddhau 1,694 o gleifion yn gynnar o achos 'gwall'

Maen nhw ar hyn o bryd yn apelio'r penderfyniad hwnnw.

Yn ôl Bwrdd Iechyd Betsi Cadwaladr dyw'r adroddiad ynglŷn â phryderon yn yr adran iaith a lleferydd heb ei gyhoeddi am fod pobl wedi rhoi tystiolaeth gyda'r "disgwyliadau" y byddai'r hyn maent wedi dweud yn gyfrinachol.

Maent hefyd yn dweud eu bod wedi adnabod a datrys sawl canfyddiad "ac mae gwaith yn dal i ddigwydd i gwblhau gwelliannau tymor hir."

'Dicter yn llosgi'

Mewn recordiad o'i thystiolaeth i'r bargyfreithiwr Jonathan Walters, mae'r therapydd iaith a lleferydd Bethan Mair Williams, i'w chlywed yn crio tra yn dweud: "Mae'n dorcalonnus pan y'ch chi wedi bod yn gweithio i sefydliad ers 20 mlynedd, yn cefnogi grŵp o bobl sydd ar yr ymylon ac wedyn yn cael eich trin fel ydw i ac eraill wedi ein trin gan y sefydliad.

"Mae dicter ac anghyfiawnder yn llosgi ynof i dros y modd mae'r bwrdd iechyd yn trin pobl."

Ymhlith y gwelliannau mae'r bwrdd iechyd yn dweud eu bod wedi recriwtio mwy o bobl ac wedi rhoi mwy o hyfforddiant i staff

Dywedodd hefyd wrth raglen Newyddion bod ei chyfnod gyda'r bwrdd wedi gadael ei ôl arni.

"Oedd hi'n uffernol. Dwi'n berson reit gry' a dwi'n gallu delio hefo pob math o betha' ond o'dd mynd mewn i'r gwaith, o'dd o jest...weithia' o'n i'n mynd mewn i gwaith yn eistedd yn y car am ryw hanner awr ac yn mynd syth i chwydu achos o sbïo nôl, o'dd o jest yn awful.

"Mae'n dal i effeithio arna'i yn fawr iawn."

Fe ddywedodd rhai eraill oedd yn gweithio yn yr adran iaith a lleferydd ac a roddodd dystiolaeth i'r bargyfreithiwr eu bod nhw'n rhannu pryderon Bethan Mair Williams.

Mae Ms Williams wedi gwneud cais rhyddid gwybodaeth i gael copi o'r adroddiad llawn gan y bwrdd iechyd.

Ond ar Awst 13eg, fe gafodd hi wybod na fydden nhw'n ei ryddhau.

Dywedodd y bwrdd iechyd bod "y manylion wedi eu rhoi 'yn gyfrinachol'" ac felly doedd dim angen iddyn nhw ddefnyddio prawf budd cyhoeddus.

Cafodd Betsi Cadwaladr ei osod o dan fesurau arbennig yn 2015 ar ôl i adroddiad ganfod "camdriniaeth sefydliadol" yn ward Tawel Fan

Serch hynny, mae copi o argymhellion y swyddog Betsi Cadwaladr a gomisiynodd yr adroddiad wedi cael eu cyhoeddi ar ôl cais rhyddid gwybodaeth lwyddiannus. Ond mae talpiau mawr wedi eu dileu. Mae o leiaf 19 o argymhellion wedi eu rhestru yn y ddogfen honno.

Ond mae Bethan Mair Williams yn mynnu nad yw hynny'n ddigonol.

'Haeddu gwell'

"Dwi'n nabod lot ohonyn nhw (y bobl roddodd dystiolaeth), a dwi wedi gweithio gyda nhw am flynyddoedd, a dwi'n gwybod bod nhw wedi dod ymlaen i siarad am eu profiadau efo'r awydd o rannu rhein a gwneud yn siŵr bod nhw'n cael gwrandawiad teg.

"O'dd na ddim byd yn guddiedig amdano fe o gwbl. Be ydy'r pwynt chwythu'r chwiban os oes neb yn mynd i wybod am beth wyt ti'n cwyno?

"Mae pobl gogledd Cymru yn haeddu gwell na hyn ac mae pobl sy'n gweithio i bwrdd Betsi yn haeddu triniaeth well na beth maen nhw wedi cael," meddai.

Dyw'r ffaith nad yw'r bwrdd iechyd wedi cyhoeddi'r adroddiad "ddim digon da" medd Andrew RT Davies

Yn ôl llefarydd iechyd y Ceidwadwyr Cymreig, Andrew RT Davies, mae cwestiynau pellach i'w gofyn am hyn.

"Dyma adroddiad arall gan y bwrdd iechyd sy'n cael ei reoli gan Lywodraeth Cymru sydd heb gael ei gyhoeddi i ni allu ei ystyried," meddai.

"Oni bai eich bod chi'n ystyried canfyddiadau adroddiadau fel hyn, sut ydych chi'n gallu datrys y problemau?

"Dro ar ôl tro, ry'n ni'n cael enghreifftiau fel hyn, a'r bwrdd iechyd yn osgoi ymateb. Dyw e ddim digon da."

'Torri cyfrinachedd'

Mewn datganiad, dywedodd Bwrdd Iechyd Betsi Cadwaladr: "Byddai cyfranwyr i'r adroddiad wedi cymryd rhan gyda'r disgwyliad bod eu datganiadau unigol yn cael eu cadw yn hollol gyfrinachol. Byddai rhyddhau'r wybodaeth yn torri'r cyfrinachedd hwnnw."

Dywed y bwrdd iechyd hefyd bod "gwybodaeth am unigolion" yn yr adroddiad ac y gallai "rhywun gael eu hadnabod" pe byddai'r adroddiad yn cael eu rhyddhau.

Dywedodd Adrian Thomas, Cyfarwyddwr Therapi a Gwyddoniaeth Iechyd gyda'r bwrdd bod yr adroddiad wedi ei lunio ar ôl i bryderon gael eu codi gan aelod o staff yn yr adran iaith a lleferydd.

"Mae sawl canfyddiad wedi cael eu hadnabod a'u datrys ac mae gwaith yn dal i ddigwydd i gwblhau gwelliannau tymor hir.

"Mae'r rhain yn cynnwys recriwtio mwy o bobl i swyddi clinigol i wella capasiti, gwella gweithdrefnau, dargyfeiriadau a chefnogaeth i weithwyr a chleifion a hyfforddiant ychwanegol i staff drwy'r gwasanaeth.

"Rydyn ni wedi creu grŵp llywio i oruchwylio'r argymhellion, ac wedi estyn gwahoddiad i Gyngor Iechyd Cymuned y Gogledd i ddewis aelod i ymuno a'r grŵp hwnnw."

Fe ddywedodd llefarydd ar ran Llywodraeth Cymru mai mater i'r bwrdd iechyd oedd hwn.