Pobl ifanc â gorbryder am newid hinsawdd 'angen help'
- Cyhoeddwyd
Mae arbenigwyr iechyd meddwl yn galw am fwy o weithredu i helpu pobl ifanc sy'n teimlo "wedi'u parlysu" gan bryder am newid hinsawdd.
Dywedodd Place2Be - elusen sy'n cynnig gwasanaeth cwnsela mewn ysgolion - y byddai'r broblem yn dod yn "fwy a mwy amlwg".
Mae Plaid Cymru hefyd wedi galw am gyngor i athrawon, a chyllid ar gyfer prosiectau amgylcheddol allai ddylanwadu ar les disgyblion.
Yn ôl Llywodraeth Cymru bydd newidiadau y maen nhw wedi'u cyflwyno i'r cwricwlwm yn help.
Tra bod bygythiad newid hinsawdd i fywydau yn hawlio'r penawdau dyw'r effaith ar iechyd meddwl, efallai, ddim wedi cael cymaint o sylw.
'Ffeindio planed arall'
Dywed Cliona Vaughan, cwnselydd sy'n gweithio fel rheolwr prosiect i Place2Be, yn ne Cymru bod hi eisoes yn sylwi ar yr effeithiau wrth siarad â disgyblion.
"Maen nhw'n teimlo'n bryderus, yn ceisio dod o hyd i ffyrdd i helpu," meddai.
"Ond wrth iddyn nhw fynd yn hŷn mae'r gorbryder yna'n mynd yn fwy problematig. Maen nhw'n gallu teimlo fel petai dim gobaith o ran y dyfodol a dyna pryd maen nhw'n dod am gwnsela."
Mae ofn y plant am ddifrod amgylcheddol yn gwaethygu gan bryderon nad yw gwleidyddion a busnesau mawr yn gweithredu'n ddigon cyflym, meddai.
"Daeth un plentyn ata i yn dweud 'bydd yn rhaid i ni ffeindio planed arall'.
"Ddylai plant ddim fod yn gorfod poeni fel hyn - mae ganddyn nhw eu breuddwydion a'u gobeithion ac fe ddylen nhw allu edrych ymlaen at y dyfodol. Ond y cyfan y maen nhw'n ei glywed yw 'dim ond hyn a hyn o amser sydd ar ôl' (i osgoi newid hinsawdd).
"Felly maen nhw'n mynd yn eitha' crac - ydy pobl yn gwrando? Ydy'r bobl mewn grym yn gwneud rhywbeth am hyn?"
Mae Ms Vaughan yn cynnal sesiynau 'galw-mewn' yn ystod amser cinio - sesiynau sydd yn sicrhau bod "plant yn teimlo'n well pan yn gadael".
"Fe fyddai'n dda o beth petai bob ysgol yng Nghymru â rhywbeth tebyg", meddai.
Dweud bod angen mwy o gyngor ar athrawon o ran adnabod arwyddion 'eco-bryder' a sut i ddelio ag e mae Delyth Jewell AS, llefarydd Plaid Cymru ar newid hinsawdd.
Mae hefyd am sicrhau fod y cwricwlwm newydd yn ffocysu ar ffyrdd o ymateb i newid hinsawdd, gyda chyllid yn cael ei ddarparu ar gyfer "prosiectau gweithredu ar y cyd" fel teithiau codi sbwriel, neu sefydlu rhandir yn y gymuned.
"Y peth ola' ni 'isie i ddigwydd yw i bobl beidio cymryd y bygythiad o ddifri ond mae'n bwysig bod ni'n fframio fe yn y ffordd gywir.
"Mae angen ffocysu ar be' mae pobl yn gallu gwneud - yn enwedig gyda phlant a phobl ifanc. Y peth pwysig yw i'w hymbweru nhw, iddyn nhw deimlo - ydy - mae'r sefyllfa'n wael ond dyma'r ffordd ni'n gallu gwella pethau.
"Byddai hynny yn neud i'r ecobryder yma fod yn llai o broblem ond hefyd yn gwneud i bobl fod yn fwy tebygol o weithredu fel nad ydy'r argyfwng yn cyrraedd ei anterth."
Traean yn teimlo gorbryder, ofn neu ddicter
Mae Dr Marc Williams, seicolegydd clinigol o Brifysgol Caerdydd wedi cyhoeddi papur yn ddiweddar sy'n awgrymu perthynas rhwng achosion o bobl yn chwilio ar y we am bynciau yn ymwneud â newid hinsawdd a thermau'n ymwneud ag iechyd meddwl.
Mae'n credu bod angen mwy o ymchwil er mwyn deall ecobryder yn well.
"Mae'n bwysig i ni ddeall fel bo ni'n gallu helpu pobl sy'n ymateb yn ddifrifol i newid hinsawdd - bydd 'na rai sy'n gorbryderu, yn colli cwsg ac os y'ch chi'n cyrraedd y pwynt lle mae'n amharu ar fel ry'ch chi'n byw eich bywyd chi byddai'n dda cael mwy o ymchwil i helpu'r unigolion hynny.
"Ond ar yr un pryd ddylen ni ddim gor-ffocysu ar hyn fel ffenomenon sydd ond yn effeithio ar unigolion - dwi'n credu ei fod yn adlewyrchu'r ffaith bod 'na broblem go iawn o ran yr hinsawdd sydd angen i ni ddelio ag e."
Mae arolygon cyson Ysgol Seicoleg Prifysgol Caerdydd wedi dangos newid sylweddol mewn agwedd pobl at gynhesu byd eang yn ystod y blynyddoedd diweddar - gyda 40% o'r rhai a holwyd ar draws y DU erbyn hyn yn dweud eu bod yn "poeni'n fawr iawn" ynglŷn â'r sefyllfa.
Roedd traean yn nodi fod y sefyllfa yn arwain at deimladau o orbryder, ofn neu ddicter.
Beth yw barn pobl ifanc?
"Crac yw'r gair cywir am sut dwi'n teimlo," medd Molly, un o arweinwyr pwyllgor amgylchedd - sef Amgylch - Ysgol Gyfun Plasmawr, Caerdydd.
"A hynny achos dyw pobl sy'n arweinwyr byd ddim yn gweithredu dros y pethau sy'n effeithio ni fel disgyblion ifanc."
"Mae rhwystredig i weld pryd ni'n 'neud eitha' lot gyda'r grŵp Amgylch a dyw'r gwleidyddion ddim fel petai nhw'n gwneud unrhyw beth," ychwanega Rhiannon, un arall o'r arweinwyr.
"Mae'n anodd i weld."
Mae'r ddwy yn credu y gall gwneud "pethau bychain" helpu gyda theimladau o bryder.
"Defnyddio brws dannedd bamboo, gwisgo mwgwd anhafladwy - mynd i brotestiadau," awgryma Rhiannon.
"Mae bod yn ymwybodol, rhannu stwff ar Instagram a Twitter - addysgu pobl eraill - yn gallu rhoi bach o reassurance i'r meddwl hefyd," meddai Molly.
Ymateb y llywodraeth
Dywedodd llefarydd ar ran Llywodraeth Cymru eu bod wedi cryfhau prif gysyniadau'r cwricwlwm ysgol newydd "i alluogi gwell dysgu ynglŷn â'r argyfwng hinsawdd".
"Bydd y cwricwlwm newydd yn golygu bod modd i bynciau mawr fel newid hinsawdd gael eu dysgu ar draws sawl maes a phrofiad, yn hytrach na fel un pwnc cul yn unig."
O ran y galwadau am gyllid, dywedodd bod y llywodraeth wedi bod yn talu am ddwy raglen addysgiadol newid hinsawdd mewn ysgolion drwy Gymru ers blynyddoedd - Maint Cymru ac Eco Ysgolion.
"Mae'r rhaglenni yma yn mynd ymhellach na gwaith yn y stafell ddosbarth. Maent yn cefnogi plant a phobl ifanc i weithredu, ymgysylltu â datblygiadau polisi gan sicrhau bod eu lleisiau'n cael eu clywed."
Pynciau cysylltiedig
Straeon perthnasol
- Cyhoeddwyd15 Mehefin 2021
- Cyhoeddwyd16 Mehefin 2021
- Cyhoeddwyd13 Mehefin 2021