Trin pysgotwyr môr ag 'amarch llwyr' dros gynllun tiwna

Dim ond wythnosau sy'n weddill tan ddechrau'r tymor tiwna yn y DU

Mae pysgotwyr môr yn dweud eu bod yn cael eu trin "ag amarch llwyr" gan Lywodraeth Cymru wrth iddyn nhw ystyried cais am ganiatâd i ddal a thagio tiwna.

Tra bod cynllun o'r fath wedi'i gymeradwyo yn Lloegr, mae pysgotwyr yma'n dal i aros am gyhoeddiad.

Gydag wythnosau unig tan ddechrau'r tymor tiwna, maen nhw'n rhybuddio y bydd Cymru'n colli cyfle eleni.

Dywedodd Llywodraeth Cymru ei bod wrthi'n cwblhau manylion ar gyfer cynllun peilot.

• Bydd newidiadau i'r sector pysgota'n 'niweidiol'

• Ffioedd newydd 'yn bygwth' dyfodol pysgota cwrwgl

• Tiwna'n 'gyfle arbennig' i ymchwil a thwristiaeth

Yn enwog am eu maint a'u cyflymder yn y dŵr, mae niferoedd sylweddol o diwna asgell-las wedi'u gweld yn nyfroedd y Deyrnas Unedig yn ystod y blynyddoedd diwethaf rhwng diwedd Gorffennaf a Rhagfyr - gan gynnwys oddi ar arfordir gorllewin Cymru.

Mae pysgotwyr hamdden yn dweud y byddai eu caniatáu nhw i ddal a thagio nifer cyfyngedig cyn eu rhyddhau eto yn helpu gwyddonwyr i astudio'r rhywogaeth, tra'n cynnig hwb hefyd i economïau cymunedau arfordirol.

Mae ymateb y llywodraeth wedi bod yn hynod o siomedig, yn ôl Julian Lewis Jones

Fe gyhoeddodd Llywodraeth y DU 'nôl ym mis Ebrill eu bod yn mynd i fwrw 'mlaen â rhaglen o'r fath rhwng 16 Awst a 17 Tachwedd yn Lloegr.

Dywedodd Ysgrifennydd DEFRA George Eustice bod yna "achos da iawn" ar gyfer y cynllun.

Mae Ffederasiwn Pysgotwyr Môr Cymru wedi bod mewn trafodaethau gyda'r llywodraeth ym Mae Caerdydd ynglŷn â sicrhau rhaglen debyg yma, ond bellach maen nhw wedi beirniadu gweinidogion am gymryd cyhyd i wneud penderfyniad.

'Chwerthinllyd'

"Ry'n ni bythefnos o ddechrau'r tymor tiwna, a dal dim newyddion - mae'n chwerthinllyd," meddai Julian Lewis Jones, llywydd y grŵp - sydd hefyd yn adnabyddus fel actor.

Mae'n honni i'r grŵp gael addewid o gyfarfodydd rheolaidd gyda chynrychiolwyr o adran bysgodfeydd y llywodraeth yn ystod galwad Zoom ym mis Ebrill ond bod "y gwrthwyneb wedi digwydd".

"Y cwbl 'da ni'n gael ydy e-byst eithaf swta - jest un frawddeg yn dweud 'nawn ni adael chi wybod ar ôl i ni wneud y penderfyniad'," meddai.

"Does 'na ddim parch wedi cael ei ddangos aton ni - dim o gwbl - ac mae'n hynod o siomedig."

Ychwanegodd y byddai unrhyw oedi yn golygu "colli cyfle anferth" i Gymru eleni, gan fod angen amser i hyfforddi a thrwyddedu meistri cychod a sefydlu'r rhaglen ymchwil wyddonol gyda phrifysgol.

Dywedodd Cefin Campbell AS ei bod hi'n "biti bod Cymru yn llusgo ei thraed" ar y mater

Dywedodd llefarydd Plaid Cymru ar faterion gwledig, Cefin Campbell ei fod yntau hefyd wedi bod yn gwthio am gyhoeddiad, a'i fod yn obeithiol y daw "newyddion cadarnhaol" cyn hir.

"Mae 'na wledydd fel Denmarc, Sweden a Gweriniaeth Iwerddon wedi rhedeg cynllun fel yma ers nifer o flynyddoedd ac yn gweld y manteision gwyddonol a hefyd socio-economaidd," meddai.

"Felly mae'n biti bod Cymru yn llusgo ei thraed ar hyn."

Gwrthwynebiad

Mae eraill fel yr ymddiriedolaethau bywyd gwyllt wedi annog pwyll, tra bod deiseb i atal y cynlluniau yn Lloegr wedi denu bron i 183,000 o lofnodion.

Wrth siarad â BBC Cymru ym mis Ebrill, dywedodd Joan Edwards, rheolwr polisi Ymddiriedolaethau Bywyd Gwyllt Prydain bod 80% o'r tiwna asgell las wedi diflannu o Fôr yr Iwerydd yn ystod y 50 i 60 mlynedd ddiwethaf.

"Dim ond nawr y'n ni'n gweld rhyw fath o adferiad yn digwydd - mae hynny'n destun dathlu, dwi ddim yn credu y dylwn ni fod yn eu dal nhw," meddai.

Mewn datganiad dywedodd Llywodraeth Cymru ei bod yn "cwblhau'r manylion ar gyfer prosiect peilot dal, tagio a rhyddhau tiwna newydd yng Nghymru eleni".