Gogledd 'ar frig y rhestr' am adweithydd niwclear bychan

Dyw'r orsaf niwclear yn Wylfa ddim yn weithredol bellach - ond a fydd datblygiad newydd yn dod yno yn y dyfodol?

Mae gogledd Cymru "ar frig y rhestr" ar gyfer safleoedd posib i gwmni sydd eisiau adeiladu adweithyddion niwclear bychan (SMR) ar draws Prydain.

Dywedodd Rolls Royce SMR Limited fod safle Wylfa ar Ynys Môn yn "berffaith" ar gyfer datblygiad o'r fath, gyda Thrawsfynydd yng Ngwynedd hefyd dan ystyriaeth.

Ychwanegodd y prif weithredwr Tom Samson y gallai'r cynlluniau "drawsnewid cyfleoedd a ffyniant economaidd" yn y gogledd.

Ond mae gweinidog hinsawdd Llywodraeth Cymru wedi dweud nad ydy hi'n "bancio" ar ddibynnu ar ynni niwclear yn y dyfodol, er y gallai fod yn "rhan o'r gymysgedd" yn y dyfodol.

Gwagle ers Hitachi

Bwriad Rolls Royce yw adeiladu adweithyddion niwclear bychan fyddai'n llawer rhatach a chyflymach i'w hadeiladu na gorsafoedd niwclear traddodiadol.

Wrth siarad gyda BBC Cymru o gynhadledd COP26 yn Glasgow, dywedodd Mr Samson y byddai'r safleoedd yn cyflogi pobl am 60-70 mlynedd, ac y byddai angen "rhwydwaith o ffatrïoedd newydd" hefyd i adeiladu darnau ar eu cyfer.

"Mae SMRs hefyd yn cynhyrchu ynni glan, dibynadwy, cyson a chystadleuol o ran cost, felly mae potensial i ddenu busnesau eraill sydd angen llawer o ynni i'r ardal," meddai.

Mae ansicrwydd am beth fydd dyfodol safle Wylfa yng ngogledd Môn ers i Hitachi dynnu yn ôl

Ychwanegodd fod safle fel Wylfa yn "barod" ar gyfer y fath ddatblygiad eisoes, ac y gallai weithio ochr-yn-ochr a chwmnïau fel Bechtel o'r UDA sydd wedi dangos diddordeb mewn datblygu gorsaf niwclear fwy traddodiadol yno.

Mae'r safle hwnnw bellach yn wag wedi i Hitachi dynnu yn ôl o'u cynlluniau nhw yn 2019 ar gyfer adeiladu Wylfa Newydd.

Mynnodd hefyd fod gwastraff o orsafoedd niwclear yn cael ei storio'n saff, er nad yw'r Deyrnas Unedig wedi dod o hyd i ddatrysiad eto ar gyfer beth i'w wneud yn y tymor hir gyda'r broblem.

"Gyda gwastraff 'dyn ni wedi defnyddio hynny fel dadl am beidio datblygu niwclear ar raddfa eang 20-30 mlynedd yn ôl, ac felly wedi creu cymaint mwy o allyriadau CO2," meddai Mr Samson.

'Meddwl agored'

Yn y cyfamser mae gweinidog hinsawdd Llywodraeth Cymru, Julie James, wedi dweud y gallai ynni niwclear fod yn "rhan o'r gymysgedd" o ffynonellau egni yn y dyfodol.

Ond dywedodd fod ganddi "feddwl agored" ar y mater, ac nad oedd hi'n bosib "bancio ar y peth".

"Bydd hi'n ddiddorol gweld beth mae gwyddonwyr yn ei gynnig, a beth sy'n bosib i Gymru," meddai wrth siarad â rhaglen BBC Wales Live.

Ychwanegodd fod gan niwclear y fantais o gynnig ynni cyson i'w gyflenwi, ond fod Llywodraeth Cymru hefyd yn ystyried opsiynau eraill oedd yn cynnig hynny, fel morlynnoedd llanw.