'Diwylliant o fwlio' yn uned iechyd meddwl Hergest

Cafodd adolygiad ar uned seiciatryddol Hergest ei gomisiynu ar ôl cwynion gan staff

Mae adroddiad hir-ddisgwyliedig wedi datgelu "diwylliant o fwlio" a "morâl isel" ymhlith staff mewn adran iechyd meddwl yn y gogledd.

Roedd Uned Hergest yn Ysbyty Gwynedd, Bangor, mewn "trafferthion difrifol" yn ôl adroddiad Holden.

Cafodd y ddogfen, gafodd ei llunio yn 2013, ei chyhoeddi'n llawn ddydd Iau wedi blynyddoedd o ddadlau.

Roedd Bwrdd Iechyd Prifysgol Betsi Cadwaladr wedi gwrthod ei chyhoeddi tan i dribiwnlys yr wythnos diwethaf eu gorfodi i wneud hynny.

Mae'r adroddiad yn amlinellu diffygion yn y berthynas rhwng staff yr uned a'i rheolwyr, gan ddweud bod hynny'n effeithio ar ofal cleifion.

Dywedodd y bwrdd ddydd Iau bod y sefyllfa "wedi gwella dros y blynyddoedd diwethaf" ond bod "mwy o lawer o waith i'w wneud".

Rhai o gasgliadau'r adroddiad:

• Cyfathrebu "yn ddifrifol wan" rhwng rheolwyr a staff;

• Cwestiynau a oedd gwybodaeth rheolwyr "yn adlewyrchu'n ddigonol y safon pryderus o ofal";

• "Tanamcangyfrif difrifol" o ran yr hyfforddiant sydd ei angen ar staff;

• Ysbryd isel ymhlith staff, oedd yn teimlo nad oedden nhw'n cael eu clywed;

• "Dim perchnogaeth" gan staff mewn cynllun gwelliannau.

Cafodd yr adroddiad ei gomisiynu yn dilyn cwynion gan staff yr uned seiciatryddol, sy'n delio â chleifion gydag ystod eang o gyflyrau.

Cwblhaodd yr awdur, Robin Holden, y gwaith ym mis Rhagfyr 2013, ac mae wedi ei seilio ar gyfweliadau gyda degau o staff a rheolwyr.

Yn yr adroddiad, dywed Mr Holden bod nifer ohonyn nhw'n cydnabod rhywfaint o esgeulustod o ran gofal cleifion, ond bod y rheiny ar y ward wedi gwneud cymaint ag y gallen nhw.

Dywedodd un: "Dwi wedi gwneud y gorau galla'i, ond ddim wedi gallu gwneud popeth fyddwn i wedi hoffi ei wneud.

"Mae o 'bach fel: 'does neb wedi marw, does dim digwyddiad mawr, dwi wedi gweithio i'r eithaf, a dwi ddim yn gallu gwneud mwy'."

Yn ôl aelod arall o staff: "Os ydy pawb yn fyw ar ddiwedd y dydd, dyna'r gorau alla' i ei wneud."

Rhai wythnosau yn ddiweddarach, cafodd adran iechyd meddwl arall - Tawel Fan ar Uned Ablett yn Ysbyty Glan Clwyd, Bodelwyddan - ei gau gan y bwrdd iechyd achos honiadau am safon y gofal yno.

Mae adroddiad 14 tudalen Holden yn amlinellu "diwylliant o fwlio" yn Hergest, gyda staff ar y wardiau ddim yn teimlo bod eu pryderon yn cael gwrandawiad gan reolwyr.

Mae'n dweud bod "perthynas rhwng staff a rheolwyr ar lefel y matron ac yn uwch na hynny wedi torri i'r fath raddau fel bod gofal cleifion yn cael ei effeithio yn ddiamheuol".

'Diogelu uwch-reolwyr'

Mae aelod o staff oedd yn gweithio ar yr uned wedi dweud wrth Newyddion S4C bod staff wedi dod at ei gilydd ar ôl i ddau reolwr gael eu symud o uned Hergest ar ôl codi pryderon am les cleifion.

Dywedodd y gweithiwr, oedd am aros yn anhysbys: "Roedd dau reolwr wedi bod yn poeni am benderfyniadau oedd yn cael eu 'neud yn effeithio ar staffio a pha fath o gleifion oedd yn cael eu trin.

"Ro'n nhw'n anhapus am reoli cleifion hŷn a chleifion oed gweithio achos mae'r anghenion yn wahanol ac yn aml yn gwrthdaro.

"Ond fe gafodd y ddau eu symud ac roedd gweddill y staff yn wallgo'. Gynhalion ni bleidlais diffyg hyder yn yr uwch-reolwyr mental health. Dyna arweiniodd at adroddiad Holden."

Ychwanegodd bod staff yn anhapus bod y bwrdd iechyd heb gyhoeddi'r adroddiad ar y pryd.

"Roedd y staff yn teimlo bod y bwrdd just yn talu lip service i fod yn agored," meddai.

"O'n nhw'n dweud eu bod nhw ddim am gyhoeddi i ddiogelu'r whistleblowers ond dy'n nhw ddim yn cael eu henwi. Hyd yn oed os oedden nhw, byddai dim ots achos ro'dd y staff yn neud beth oedd orau i gleifion.

"Er bod yr adroddiad wedi ffeindio methiannau, roedd rheina ar lefel uchel, nid o ran y staff ar y wards.

"Roedd y gweithwyr ar y wards yn trio'u gorau dan amodau anodd iawn. Dan ni'n credu bod y bwrdd ddim wedi cyhoeddi'r adroddiad i ddiogelu'r uwch-reolwyr."

Fe ymddiheurodd Bwrdd Iechyd Betsi Cadwaladr i deulu Jean Graves am y gofal a gafodd hi yno

Yn gyffredinol rhennir y pryderon i bum thema: gwendid cyfathrebu, arddull rheoli, diwylliant o fwlio, gorlenwi a diffyg staff, ysbryd isel a phryder ymhlith staff.

Daw'n amlwg o'r ddogfen bod rhan fwyaf o'r pryderon yn deillio o staff ar wardiau Cynan ac Aneurin, tra bod y sefyllfa'n well ar Ward Taliesin.

Roedd teuluoedd rhai cleifion oedd yn Uned Hergest wedi galw am flynyddoedd am ryddhau'r adroddiad.

Yn gynharach yr wythnos hon, dywedodd mab i un claf bod "cydnabod beiau'n bwysig".

Mae Plaid Cymru wedi galw am "dryloywder, atebolrwydd a gwelliant" wedi'r "cam pwysig" o gyhoeddi'r adroddiad.

"Mae a wnelo hyn â llawer mwy na rhyddhau adroddiad hwyr, mae hyn yn fater o atebolrwydd gan bawb sydd wedi bod yng ngofal y bwrdd iechyd yn ystod yr amser mwyaf ofnadwy hwn," meddai Llyr Gruffydd AS.

Dywedodd Jo Whitehead, Prif Weithredwr y bwrdd iechyd, eu bod yn "cydnabod bod yr oedi o ran cyhoeddi'r adroddiad hwn wedi peri rhwystredigaeth".

Ychwanegodd y byddai "adroddiadau o'r natur hon ar gael i'r cyhoedd yn y dyfodol, er budd didwylledd a thryloywder".

'Heriau sylweddol'

O ran safon y gofal yn Uned Hergest, dywedodd eu bod yn parhau i weithredu ar argymhellion Adroddiad Holden ond bod "rhai materion, fel y ffordd rydym yn rheoli'r cymysgedd o gleifion hŷn, wedi bod yn anodd eu datrys".

"Mae adroddiadau o arolygiadau heb eu cyhoeddi ymlaen llaw gan Arolygiaeth Gofal Iechyd Cymru yn ymwneud ag Uned Hergest yn dangos bod safonau gofal, morâl staff a threfniadau arwain wedi gwella dros y blynyddoedd diwethaf," meddai.

"Er gwaethaf y gwelliannau hyn, mae gennym fwy o lawer o waith i'w wneud er mwyn caniatáu i'n staff ymroddedig gyflwyno'r gofal gorau posibl.

"Yn gyffredin â darparwyr gwasanaethau iechyd meddwl y GIG ar draws y DU, rydym yn wynebu heriau sylweddol o ran niferoedd staffio, rheoli'r galw am welyau, sicrhau'r cymysgedd priodol o gleifion a delio ag effaith Covid-19."

'Cadw llygad barcud'

Yn ymateb i'r adroddiad dywedodd y Gweinidog Iechyd Eluned Morgan: "Ni wedi gwybod ers tipyn bod 'na broblemau difrifol wedi bod yng ngogledd Cymru o ran iechyd meddwl yn arbennig.

"Dyna pam ry'n ni wedi cadw llygad ar hynny, dyna pam ry'n ni wedi rhoi miliynau o bunnau i geisio gwella'r sefyllfa.

"Ry'n ni'n hapus bod y bwrdd iechyd wedi derbyn yr argymhellion ac mi fyddwn ni'n cadw llygad barcud arnyn nhw i wneud yn siŵr eu bod yn cyflawni hynny."

Dywedodd llefarydd y Ceidwadwyr Cymreig ar ogledd Cymru, Darren Millar nad yw'n deall "pam ei bod hi wedi cymryd mor hir i gyhoeddi'r adroddiad yma".

"Mae'n glir bod y bwrdd iechyd yn y gogledd yn gwneud hynny achos eu bod wedi cael eu gorfodi," meddai.

"Mae'n amlwg bod cleifion wedi cael niwed a'u hesgeuluso pan gafodd yr adroddiad ei ysgrifennu."