Cynnal Gemau'r Ynysoedd 2027 yn 'gyfle euraidd' i Fôn

Wrth i Fôn baratoi i groesawu miloedd o athletwyr i'r "gemau Olympaidd ar gyfer ynysoedd", mae'r trefnwyr yn hyderus o lwyddiant er gwaethaf diffyg cyfleusterau sydd wedi niweidio ymdrechion blaenorol.

Wedi cystadlu ymhob Gemau'r Ynysoedd er ei sefydlu yn 1985, aflwyddiannus fu ymdrechion Môn i gynnal y gystadleuaeth yn y gorffennol.

Ond fe ddaeth y newyddion yn 2020 bod y cais diweddaraf i groesawu'r gemau i ogledd Cymru wedi llwyddo o'r diwedd.

Yn wreiddiol, roedd Môn wedi ymgeisio i groesawu'r gemau, sy'n cael eu cynnal bob yn ail flwyddyn, yn 2025.

Mae bellach wedi ei gadarnhau, wedi i'r pandemig arwain at orfod gohirio'r gemau, mai yn 2027 y bydd y gystadleuaeth yn cyrraedd Cymru.

Ond er gwaethaf diffyg rhai cyfleusterau, dywedodd cadeirydd pwyllgor cynnal y gemau wrth Cymru Fyw, fod modd teilwra'r gemau i wneud y mwyaf o'r hyn sydd gan Fôn i'w gynnig.

• Beth yw Gemau'r Ynysoedd?

• Môn i groesawu pêl-droedwyr yr Ynysoedd

• 'Sefyllfa gref' i gynnal Gemau'r Ynysoedd

• Ynys Môn i gynnal Gemau'r Ynysoedd am y tro cyntaf

'Teilwra'r gemau'

Wedi'u sefydlu yn 1985 er mwyn meithrin cyfeillgarwch rhwng ynysoedd ar draws y byd, mae'r gemau wedi tyfu'n sylweddol ers yr un cyntaf ar Ynys Manaw.

Bryd hynny roedd 15 ynys yn cystadlu mewn saith o gampau gwahanol, ond yn y gemau diwethaf yn 2019 roedd 24 ynys yn cystadlu ar draws 14 camp.

Fe ddaeth miloedd i gartref Hotspur Caergybi i weld timau dynion a merched Môn yn sicrhau medalau yn y pêl-droed ym Mehefin 2019

Er hynny, roedd methiant Gibraltar i gynnig digon o gaeau i gynnal y cystadlaethau pêl-droed yn gadael y drws ar agor i Ynys Môn brofi i'r trefnwyr bod y gallu yno i groesawu cannoedd o athletwyr.

Yn ystod Mehefin 2019 cafodd 16 o dimau dynion a chwech o dimau merched eu croesawu wrth i Fôn gynnal elfen pêl-droed y gemau.

Rhai llwyddiannus iawn oedd y rheiny i'r ynys o ran medalau a chefnogaeth, gyda dros 14,000 yn dod i wylio'r gemau dros yr wythnos.

Roedd torf o dros 3,000 yng Nghaergybi i weld tîm y dynion yn trechu Guernsey i gipio'r fedal aur a'r merched yn sicrhau'r arian wedi iddynt gyrraedd y ffeinal i wynebu Ynys Manaw.

Yn ôl cadeirydd y pwyllgor, Gareth Parry, roedd llwyddiant y gystadleuaeth honno o fudd mawr i berswadio trefnwyr y gemau i dangos ffydd ym Môn.

Dywedodd wrth Cymru Fyw: "Fyddan ni'n treulio dipyn o amser yn Guernsey yr haf nesa', yn gweithio'n agos efo nhw a Orkney [sy'n cynnal y gemau yn 2025]. Does na'm byd gwell na dysgu gan rhywun sydd wedi'i wneud o'n barod.

Gareth Parry: "Mae gynnon ni'r hyblygrwydd i bigo pa chwaraeon da ni 'isio rhoi ymlaen yma"

"Mae 'na rai yn eu galw nhw y mini Olympics. Mae o'n safon da - ddim i safon yr Olympics 'ella - ond 'dan ni'n edrych ar ryw 4,000 yn dod drosodd o tua 25 o ynysoedd ar draws y byd. Mae o'n dipyn o sioe.

"Un o'r prif resymau i'w gynnal yma ydi i bobl yr ynys weld yn union pa mor fawr ydi'r gemau a pha mor lwcus ydan ni i gael cymryd rhan mewn rhywbeth tebyg.

"Cawsom gyfle hefo'r pêl-droed [yn 2019] i roi blas i bobl, ond fydd 'na 14 o chwaraeon yn rhan o'r gemau yn 2027 a 'dan ni'n gobeithio ysgogi mwy i fod eisiau cystadlu mewn gemau i ddod ac i wella cyfleon yn lleol hefyd."

Goresgyn siom y gorffennol

Roedd siom ar yr ynys pan enillodd Åland y ras i lwyfannu'r gemau yn 2009, tra y tynnodd dynnodd Môn allan o'r ras i gynnal y gemau yn 2015 wedi i'r cyngor sir feio diffyg arian i ddatblygu pwll nofio chwe lôn.

Ond dywedodd Gareth Parry, sydd hefyd wedi cystadlu yng ngemau'r ynysoedd yn y gorffennol, fod agwedd trefnwyr y gemau bellach wedi newid a bod awydd i helpu ynysoedd llai i hefyd groesawu'r digwyddiad.

"Does 'na ddim arian i ddatblygu cyfleusterau. 'Dan ni'n lwcus fod Coleg Menai wedi buddsoddi dipyn go lew mewn i neuadd chwaraeon newydd yn Llangefni, a da ni'n gweithio'n agos efo nhw o ran defnydd hwnnw i'r gemau.

Mae trefnwyr y gemau yn gobeithio gwneud defnydd o neuadd chwaraeon newydd gwerth £8m ar gampws Grŵp Llandrillo Menai yn Llangefni.

"Ond 'dan ni'n ffodus efo'r amgylchedd rownd y ffordd hyn, mae lot o'r chwaraeon fyddan ni'n bigo yn chwaraeon fyddan ni'n gallu cynnal tu allan fel bicio, pêl-droed, triathlon a hwylio.

"Mae gynnon ni'r hyblygrwydd i bigo pa chwaraeon 'dan ni 'isio rhoi ymlaen yma, does na ddim core o chwaraeon mae'n rhaid i ni roi ymlaen.

"Da ni'n ymwybodol o beth sydd ganddon ni a mae'n fater o ddewis beth sy'n siwtio ni."

Buddion tymor hir

Mae disgwyl i'r gemau elwa economi'r ynys o hyd at £5m, ond mae gobaith hefyd am fuddion hir dymor eraill.

"Mae Cyngor Môn wedi cytuno i danysgrifio costau cynnal y gemau," dywedodd dirprwy arweinydd yr awdurdod lleol, Carwyn Jones, sydd hefyd yn eistedd ar bwyllgor y gemau.

"Mae 'na lot o ymrwymiad a lot o gynnwrf am be allwn ni greu yma. Mae o'n mynd i fod yn achlysur chwaraeon sylweddol o bwysigrwydd cenedlaethol i Gymru - 'swn ni'n d'eud bod o'r achlysur aml-gamp mwyaf ers Gemau'r Gymanwlad yn 1958.

Y Cynghorydd Carwyn Jones: "Bydd bron pob gwely sbâr ar yr ynys wedi cael ei archebu gan y timau neu cefnogwyr"

"'Dan ni wir yn gobeithio cario 'mlaen efo ethos y tîm pêl-droed o greu y brand Cymru 'ma ar draws y byd."

Gan ychwanegu bod dros £2m eisoes wedi ei fuddsoddi mewn cyfleusterau hamdden ar yr ynys, caeau 3G a chyrtiau sboncen a tennis, dywedodd fod gobaith o ddenu mwy o arian grant i wella'r cyfleusterau ymhellach.

Y gobaith, meddai, yw ysgogi'r genhedlaeth nesaf o athletwyr a chynyddu'r diddordeb cyffredinol mewn chwaraeon.

"'Dan ni'n gwybod fod arian yn dynn yn y maes yma ond mae 'na lot o frwdfrydedd - ar Ynys Môn 'dan ni'n gallu gwneud pethau ac mae hynny am barhau am y blynyddoedd nesaf i groesawu pawb yma yn 2027.

Rhai o'r athletwyr a gymerodd ran yng ngemau 2019 yn Gibraltar

"'Dan ni 'di profi, wrth gynnal y gemau pêl-droed, bod y gallu ganddon ni i gynnal achlysuron mawr yma ar Ynys Môn. Roedd y brwdfrydedd yn wych - mae hwnnw wedi rhoi blas da i ni o be' sy'n bosib."

"Mae am fod yn gyfle euraidd a hwb economaidd anferthol.

"Bydd bron pob gwely sbâr ar yr ynys wedi cael eu harchebu gan y timau neu cefnogwyr, felly o ran y sector lletygarwch a mân werthu fydd na gryn dipyn o wario, a noddwyr yn gwario ar Ynys Môn.

"'Dan ni'n meddwl fydd 'na hwb anferthol a gobaith o greu llewyrch i bobl leol ac hefyd ffrindiau tymor hir yn dod yn ôl yma i Ynys Môn hefyd."