Galw am ymchwiliad Senedd i honiadau Undeb Rygbi Cymru

Mae Carwyn Jones, sy'n gefnogwr rygbi brwd, wedi dweud bod gan Undeb Rygbi Cymru "gwestiynau mawr i'w hateb"

Mae'r cyn-brif weinidog Carwyn Jones wedi galw am ymchwiliad Senedd i honiadau o fwlio a gwahaniaethu ar sail rhyw o fewn Undeb Rygbi Cymru (URC).

Daeth ei sylwadau yn dilyn ymchwiliad gan BBC Cymru i "ddiwylliant gwenwynig" o fewn URC, gyda honiadau fod un gweithiwr gwrywaidd wedi dweud ei fod eisiau "treisio" cyn-bennaeth benywaidd.

Dywedodd Mr Jones fod ffydd pobl yn URC wedi ei ysgwyd "i'w seiliau", ac nad oedd yr undeb wedi bod yn ddigon agored.

"Beth sy'n amlwg i fi yw nad yw hyn yn mynd i fynd bant," meddai. "Mae pobl eisiau gwybod beth ddigwyddodd."

'Enw da wedi sarnu'

Cafodd honiadau difrifol eu gwneud gan gyn-bennaeth rygbi merched yng Nghymru a chyn-gadeirydd Bwrdd Rygbi Proffesiynol Cymru ar raglen BBC Wales Investigates yn gynharach yn yr wythnos.

Yn eu plith, dywedodd un o gyn-benaethiaid rygbi merched yng Nghymru iddi ystyried lladd ei hun oherwydd "diwylliant gwenwynig" o ragfarn rhyw o fewn URC.

• Undeb Rygbi Cymru 'angen adfer hyder' wedi honiadau

• URC 'wedi'i rybuddio' am gydraddoldeb menywod

• Rygbi: 'Cydweithiwr wedi gwneud sylw am fy nhreisio'

Yn ôl Charlotte Wathan, fe ddywedodd cydweithiwr gwrywaidd wrthi ei fod eisiau ei threisio, a hynny o flaen pobl eraill.

Mae dynes arall, oedd yn gweithio i'r undeb, yn dweud iddi baratoi llawlyfr i'w gŵr rhag ofn iddi ladd ei hun.

Dywedodd URC eu bod yn ymroddgar i gydraddoldeb, amrywiaeth a chynhwysiant.

Fe wnaeth Charlotte Wathan godi'r mater gydag URC ond mae'n dweud fod "neb eisiau cymryd hyn o ddifri"

Wrth siarad gyda BBC Radio Wales ddydd Mercher, dywedodd Carwyn Jones fod gan y Senedd "y grym i gynnal ymchwiliadau... [a] gwysio tystion i ymddangos mewn ffordd dyw Llywodraeth Cymru ddim".

"Bydd enw da nid yn unig Undeb Rygbi Cymru, ond rygbi'n gyffredinol yng Nghymru, yn parhau i gael ei sarnu os yw pobl ddim yn teimlo fod camau digon cryf wedi eu cymryd," meddai.

Mae cyn-ymgynghorydd ar drais rhyw i Lywodraeth Cymru eisoes wedi galw ar brif weithredwr URC, Steve Phillips i ymddiswyddo.

Fe wnaeth un o brif noddwyr rygbi yng Nghymru, Cymdeithas Adeiladu Principality, hefyd alw am gamau "brys a phendant".

'Beth am y diwylliant ers hynny?'

Mae Mr Jones, wnaeth arwain Llywodraeth Cymru o 2009 i 2018, newydd orffen gwneud cyfres gydag S4C ar hanes y gêm - 'Rygbi Cymru: Y Gêm yn y Gwaed'.

Dywedodd bod angen i URC nawr daflu cymaint o oleuni â phosib ar "beth sy'n mynd i ddigwydd nawr er mwyn sicrhau nad yw'r sefyllfa yma'n codi eto".

"Os yw hynny'n golygu cael pwyllgor Senedd i edrych ar y peth, fi'n meddwl bod hynny'n well i bawb," meddai.

"Beth sy'n amlwg ar hyn o bryd yw bod ffydd pobl yn Undeb Rygbi Cymru wedi cael ei ysgwyd i'w seiliau."

Mae Steve Phillips, gafodd ei benodi yn 2020, wedi dweud nad yw am ymddiswyddo a'i fod eisiau "gosod y diwylliant cywir" o fewn URC

Dywedodd y newyddiadurwr rygbi profiadol, Peter Jackson nad oedd ymddiheuriad Mr Phillips am y "diwylliant rhwng 2017 a 2019" yn mynd yn ddigon pell.

"Beth am y diwylliant rhwng 2020 a 2021?" gofynnodd. "Maen nhw'n siarad am y safonau uchaf posib o ymddygiad personol a phroffesiynol gan eu holl staff.

"Wnaeth neb rhwng 2017 a 2019 feddwl y dylen nhw ddweud wrth rywun, beth am ein gwerthoedd craidd... mae'n warthus."

Os ydych chi wedi cael eich effeithio gan unrhyw faterion yn y stori yma, mae gan BBC Action Line gysylltiadau i sefydliadau all gynnig cymorth a chyngor.