Eisteddfod 2023: Coroni'r Bardd fydd prif seremoni ddydd Llun

Mae'r Goron yn adlewyrchu ffiniau traddodiadol amrywiol cefn gwlad bro'r Brifwyl

Coroni'r prifardd buddugol fydd prif seremoni Eisteddfod Llŷn ac Eifionydd ddydd Llun a hynny am bryddest neu gasgliad o gerddi heb fod mewn cynghanedd.

'Rhyddid' oedd y testun gosod a'r beirniaid eleni yw Jason Walford Davies, Marged Haycock ac Elinor Wyn Reynolds.

Fe enillodd Jason Walford Davies y goron yn Eisteddfod Genedlaethol Casnewydd 2004 ar y testun Egni am gerdd yn coffáu Streic y Glowyr 1984-5 - a fe fydd yn traddodi'r feirniadaeth brynhawn Llun.

Y cynhyrchydd gemwaith Elin Mair Roberts o'r Ffôr, ger Pwllheli, sydd wedi creu'r goron eleni.

• Cyflwyno Coron a Chadair Prifwyl Llŷn ac Eifionydd

Roedd y Lôn Goed - y llwybr hanesyddol pwysig ger Chwilog sy'n ffinio Llŷn ac Eifionydd, ac a gafodd ei hanfarwoli yn y gerdd Eifionydd gan R. Williams Parry - yn ysbrydoliaeth iddi hi ac i Stephen Faherty a greodd y gadair.

Elin Mair Roberts gyda'r Goron

Fe ddefnyddiodd Elin Mair Roberts ffiniau'r Lôn Goed fel sail i'r goron o arian.

Mae penwisg y goron o ddeunydd gwyrdd yn adlewyrchu "cyfoeth tir yr ardal" ac yn rhan ohoni hefyd mae cennin pedr o aur melyn 18ct.

Mae'r dyluniad hefyd yn adlewyrchu'r "ffiniau rhwng ffermydd a thiroedd, yn ogystal â'r gwrychoedd a'r waliau cerrig a welir yn draddodiadol yn ardaloedd yr Eisteddfod", medd Ms Roberts.

Mae'r Goron yn cael ei noddi gan Gangen Sir Gaernarfon Undeb Amaethwyr Cymru, a theulu Bryn Bodfel, Rhydyclafdy sy'n rhoi'r wobr ariannol o £750, er cof am Griffith Wynne.

Glesni Hendre Cennin fydd yn canu cân y coroni, sef un o ferched teulu cerddorol Hendre Cennin yng Ngarndolbenmaen.

Os bydd teilyngdod bydd y bardd buddugol yn cael ei gyfarch gan Y Prifardd Esyllt Maelor - enillydd y goron yn Eisteddfod Ceredigion 2022.

Fel ag sy'n draddodiadol ar ddechrau seremoni y coroni fe fydd cynrychiolwyr y gwledydd Celtaidd - Cernyw, Yr Alban, Iwerddon ac Ynys Manaw - a gorsedd y Wladfa yn cael eu cyflwyno i'r Archdderwydd a'u croesawu i'r Eisteddfod.

Anni Llŷn fydd yn cyflwyno'r Corn Hirlas i'r Archdderwydd sef symbol o'r gwin a estynnir i groesawu'r Orsedd. Bydd hi'n cael eu hebrwng gan y macwyaid Ben Isaac Hughes a Mabon Wyn Jones.

Bydd y flodeuged a chynnyrch y meysydd - symbol o ddymuniad ieuenctid Cymru i gynnig blagur eu doniau i'r Eisteddfod - yn cael eu cyflwyno gan Nansi Glyn Williams a'u llawforynion Cati Rees Roberts a Llio Gethin.