Ymchwilio i ffordd 'warthus' drwy fynwent capel ym Mhowys

Mae'r heddlu'n ymchwilio ar ôl i ffordd fynediad at faes parcio gael ei hadeiladu trwy ran o hen fynwent ger capel ym Mhowys.

Mae teuluoedd pobl sydd wedi'u claddu yng Nghapel Bethany yn Hodley ger Y Drenewydd yn dweud bod cerrig beddi wedi'u symud, ac maen nhw'n honni bod rhai wedi mynd ar goll.

Mae Ymddiriedolaeth Neuadd Dolafan - rhan o eglwys Gristnogol y Plymouth Brethren - yn adnewyddu'r capel i fod yn fan cyfarfod i'w haelodau.

Fe gafodd yr ymddiriedolaeth ganiatâd cynllunio y llynedd i "newid defnydd tir i greu maes parcio a mynediad i gerbydau".

Mewn datganiad dywedodd llefarydd ar ran yr Ymddiriedolaeth eu bod yn deall bod "rhai perthnasau i bobl a gladdwyd ar dir Capel Bethany yn pryderu am ein gwaith adfer".

Ychwanegon nhw: "Ry'n ni am sicrhau pawb ein bod yn cadw'n ofalus iawn at y caniatâd cynllunio a roddwyd."

Mae teuluoedd pobl sydd wedi'u claddu yng Nghapel Bethany yn dweud bod cerrig beddi wedi'u symud

Doedd y cais cynllunio ddim wedi cael cefnogaeth y cyngor cymuned lleol na'r awdurdod priffyrdd, a nododd Ymddiriedolaeth Archeolegol Clwyd Powys (CPAT) statws rhestredig Gradd II y capel ac y byddai'r gwaith arfaethedig "o fewn ardal yr hen fynwent".

Roedd llythyr a anfonwyd gan aelodau'r gymuned yn codi cwestiynau am yr effaith ar feddi.

Er y pryderon hyn ac er bod Cyngor Powys wedi nodi bod y cais yn "brin o fanylion", cafodd y datblygiad ganiatâd gan swyddog cynllunio dan bwerau dirprwyedig. Chafodd y cais ddim ei drafod gan y pwyllgor cynllunio.

Cafodd y datblygiad - sydd yn ôl yr adroddiad ar 'dir amaethyddol' - ei ddisgrifio fel un y "gellir ei reoli i lefel dderbyniol ac yn unol â pholisi cynllunio perthnasol."

Carreg bedd 'ar goll'

Ond, mae perthnasau pobl sydd wedi'u claddu yno yn dweud bod y gwaith yn "warthus" ac "ansensitif".

Maen nhw'n dweud eu bod wedi cael eu gadael mewn trallod o weld y ffordd fynediad wedi'i hadeiladu ar fan gorffwys anwyliaid.

Maen nhw'n dweud nad oedd perchnogion y capel na'r cyngor wedi cysylltu gyda nhw cyn i'r gwaith adnewyddu ddechrau.

Mae neiniau a theidiau a hen daid a nain y teulu White/Lewis wedi eu claddu yn y fynwent.

Mewn datganiad dywedodd y teulu: "Ry'n ni i gyd wedi ein syfrdanu ac wedi'n tristau'n fawr.

"Nid oes yr un ohonom ni wedi cael unrhyw gyfathrebiaeth ynglŷn â'n barn ar y datblygiad cwbl amhriodol hwn.

"Ry'n ni'n galw am sicrwydd a thystiolaeth nad yw gweddillion ein hanwyliaid wedi cael eu haflonyddu na hyd yn oed eu cymryd i ffwrdd."

Dywed y teulu fod carreg o fedd eu tad-cu a'u mam-gu, er cof am John Davies Lewis ac Olive Lewis ar goll, ac maen nhw'n galw ar Gyngor Powys a heddlu Dyfed Powys i atal y gwaith ar safle'r capel ac i adfer ac ail-gysegru'r fynwent "i'w gyflwr blaenorol fel y gall aelodau ein teulu orffwys unwaith eto mewn heddwch".

Mae'r Ymddiriedolaeth yn mynnu nad yw beddfeini wedi'u colli oherwydd y gwaith adnewyddu.

Jackie Davies: "Maen nhw'n ypset ofnadwy"

Mae Jackie Davies yn perthyn drwy briodas i bobl a gafodd eu claddu yn Hodley.

Dechreuodd hi dudalen ar y cyfryngau cymdeithasol i gysylltu â theuluoedd eraill.

"Mae perthnasau wedi bod mewn cysylltiad â ni, wedi dychryn bod hyn wedi digwydd i'w hanwyliaid sydd wedi cael eu rhoi i orffwys yma," meddai.

"Maen nhw'n ypset ofnadwy."

'Cwestiynau angen eu hateb'

Cysylltodd nifer o deuluoedd ag Elwyn Vaughan, arweinydd grŵp Plaid Cymru ar Gyngor Powys.

Fe ddywedodd Mr Vaughan: "Mae nifer o gwestiynau sydd angen eu hateb am y broses gynllunio.

"Mae gen i bryderon bod y cais wedi'i ganiatáu er bod yr Adran Briffyrdd yn ei wrthwynebu, roedd y swyddog treftadaeth yn ei wrthwynebu, ac roedd CPAT yn codi pryderon - ac eto cafodd y cais ei wthio drwodd.

"Gan bwy a pham?"

Y Cynghorydd Elwyn Vaughan: "Mae nifer o gwestiynau sydd angen eu hateb"

Dwedodd Heddlu Dyfed-Powys eu bod yn ymchwilio i adroddiad o ddifrod troseddol wrth y capel ac mae Cyngor Powys yn cynnal ymchwiliad i achos o dorri amodau caniatâd cynllunio.

Dywedodd llefarydd ar ran y cyngor: "Mae'r cyngor yn ymwybodol o bryderon a godwyd yn ddiweddar mewn perthynas â'r gwaith sy'n cael ei gwblhau ym mynwent Capel Bethany, Hodley.

"Rhoddwyd caniatâd adeilad rhestredig ar gyfer ail-leoli chwe charreg fedd o dan gais P/2011/0258, a gafodd ganiatâd ym mis Chwefror 2012. Byddai angen caniatâd ar wahân gan y Swyddfa Gartref ar gyfer gwaith ar unrhyw feddau a chafodd yr asiant wybod am y gofyniad hwn.

"Ers hynny mae caniatâd cynllunio wedi'i roi ar gyfer newid defnydd tir i greu man parcio a chreu mynedfa i gerbydau ym Mehefin 2022. Nid oedd y cais hwn yn ceisio ail-leoli unrhyw gerrig beddi pellach.

"Mae'r cyngor wedi cael gwybod am bryderon a godwyd ynghylch y gwaith sy'n mynd rhagddo yng Nghapel Bethany ac mae ganddo achos gorfodi agored lle mae'n ymchwilio i dorri amod mewn perthynas â chaniatâd cynllunio.

"Gall y cyngor gadarnhau bod yr asiant a'r Swyddfa Gartref wedi cael gwybod am y pryderon ar gyfer eu hymchwiliadau eu hunain."

'Cadw'n ofalus iawn at y caniatâd'

Dywedodd llefarydd ar ran Ymddiriedolaeth Dolafon bod aelodau o'i chynulleidfa wedi "byw a gweithio yn yr ardal am sawl blwyddyn ac ein blaenoriaeth lwyr erioed fu bod yn gymdogion da a chefnogi'r gymuned leol, gan gynnwys drwy weithgarwch elusennol helaeth".

Ychwanegodd y llefarydd: "Deallwn fod rhai perthnasau i'r rhai a roddwyd i orffwys ar dir Capel Bethany yn bryderus ynghylch ein gwaith adfer.

"Dymunwn sicrhau pawb ein bod yn cadw'n ofalus iawn at y caniatâd cynllunio a roddwyd gan Gyngor Sir Powys wrth i ni gyflawni'r gwaith adfer pwysig hwn.

"Cafodd y caniatâd cynllunio ar gyfer datblygu'r safle a'i dir ei roi tra roedd y capel dan berchnogaeth flaenorol, ac ers hynny ry'n ni wedi gweithio'n agos gyda'r Cyngor ac awdurdodau perthnasol eraill i sicrhau bod ein cynlluniau'n cael eu cyflawni'n sensitif ac yn briodol.

"Ry'n ni'n parhau i fod yn ymrwymedig i weithio gyda'r gymuned i sicrhau bod y gwaith yng Nghapel Bethany yn cael ei gwblhau gyda'r parch a'r tosturi mwyaf i ail-sefydlu'r capel fel man addoli."