Cadarnhau achosion o ffliw adar - a dim adran ddofednod yn y Sioe

Mae'r ffliw adar wedi'i achosi gan yr un straen H5N1 yn y ddau leoliad

Mae achosion o ffliw adar "pathogenig iawn" wedi cael eu cadarnhau yng ngogledd a de Cymru, meddai'r Asiantaeth Iechyd Anifeiliaid a Phlanhigion (APHA).

Cafodd yr achos cyntaf ei gadarnhau ar fferm gyda 120 o ieir yn ardal Hwlffordd, Sir Benfro, ddydd Llun.

Cafodd yr ail achos ei ddarganfod ar safle adar hela yng Nglyn Ceiriog, Wrecsam ddydd Mawrth ac mae'r ffliw wedi'i achosi gan yr un straen yn y ddau le - H5N1.

Mae parthau gwarchod bellach mewn grym o amgylch y lleoliadau, ac mae Llywodraeth Cymru wedi disgrifio'r achosion fel rhai "anghysylltiedig ac ar wahân".

Dywedodd NFU Cymru bod y newyddion yn "hynod bryderus", ac yn ychwanegu at y pwysau y mae ffermwyr yn ei deimlo.

Nos Iau dywedodd llefarydd ar ran y Sioe Fawr bod gwaharddiad wedi bod ar gasgliadau o ddofednod yng Nghymru ers mis Chwefror eleni, "sy'n golygu, yn anffodus, na fydd adran dofednod yn Sioe Frenhinol Cymru eleni".

Roedd yna adran dofednod yn y Sioe yn Llanelwedd yn 2024 - am y tro cyntaf ers 2019 ac ychwanegodd llefarydd eu bod yn " siomedig iawn na all fynd ymlaen eto eleni".

"Rydym yn parhau i ddilyn cyngor milfeddygol yn agos ac yn annog pob ceidwad dofednod i aros yn wyliadwrus a dilyn y canllawiau diweddaraf."

Cafodd yr achosion eu cadarnhau yn ardaloedd Glyn Ceiriog a Hwlffordd

Mae ffliw adar yn effeithio ar systemau anadlu, treulio a nerfol llawer o rywogaethau adar.

Y cyngor gan yr APHA i bobl sy'n cadw adar ydy i fod yn wyliadwrus a "dilyn mesurau bioddiogelwch llym i atal achosion yn y dyfodol".

Dywedodd Adran Materion Gwledig Llywodraeth Cymru wrth bobl am beidio â chyffwrdd adar meirw, ond yn hytrach i'w hadrodd i'r awdurdodau.

Dadansoddiad

Mae ffliw adar wedi bod yn broblem sylweddol i'r diwydiant dofednod drwy'r DU yn ystod y blynyddoedd diwethaf.

Mae'r feirws wedi lledu'n helaeth hefyd drwy adar gwyllt - gan ladd adar morol prin ar hyd arfordir Cymru, yn ogystal ag adar dwr ac adar ysglyfaethus.

Roedd 'na saib byr y llynedd - a dathlu yn y Sioe Fawr yn Llanelwedd wrth i arddangoswyr ieir a thwrcwn gael dychwelyd am y tro cynta' ers blynyddoedd.

Ond mewn ymateb i gyfres o achosion yn Lloegr, cafodd Parth Atal Ffliw Adar ei sefydlu ar draws Cymru ddiwedd Ionawr, gan arwain at fesurau bioddiogelwch llym i bawb sy'n cadw adar.

Mae ffliw adar yn aml yn gallu pasio o adar gwyllt i adar sy'n cael eu cadw ar ffermydd

Mae 'na waharddiad hefyd ar ddod a dofednod ynghyd mewn digwyddiadau ers mis Chwefror.

Gall dderbyn cadarnhad o ffliw adar gael oblygiadau ariannol ac emosiynol dybryd i ffermydd - gyda'r angen i ddifa'u hadar.

Yn draddodiadol mae wedi bod yn fwy o broblem yn ystod misoedd oerach y gaeaf, er bod milfeddygon yn annog pobl i fod ar eu gwyliadwraeth drwy'r flwyddyn erbyn hyn.

Mae'r achosion yma wedi dod yng nghanol cyfnod o bryder i'r diwydiant dros fygythiad posib feirws arall - y tafod glas - sy'n taro gwartheg a defaid.

"Mae'r wlad yn wyliadwrus trwy'r flwyddyn nawr yn hytrach na dim ond yn ystod y gaeaf fel o'n i'n arfer bod," meddai Phil Thomas, milfeddyg o Geredigion

Dywedodd y milfeddyg Phil Thomas o Geredigion ar Dros Frecwast fore Iau ei bod yn "bach o sioc i gael dau achos yn troi lan fel hyn".

Esboniodd fod hynny'n dilyn cyfnod lle "ar y cyfan da ni wedi bod yn hynod o ffodus yng Nghymru".

Dywedodd bod ardaloedd yn nwyrain a gogledd Lloegr wedi gweld llawer mwy o achosion yn ddiweddar.

Ychwanegodd Mr Thomas bod patrwm ffliw adar wedi newid dros flynyddoedd diweddar.

"Mae'r wlad yn wyliadwrus trwy'r flwyddyn nawr yn hytrach na dim ond yn ystod y gaeaf fel o'n i'n arfer bod.

"Yn wreiddiol hwyaid a gwyddau oedd yn dueddol o'i gario fe, ond mae feirwses yn newid fel 'da ni'n gwybod ac yn anffodus mi ddechreuodd e effeithio ar adar y glannau - gwylanod a guillemots ac ati."

"Nid ieir yn unig oedden nhw i ni," meddai Angela Frayling-James

"Nid ieir yn unig oedden nhw i ni," meddai Angela Frayling-James

Mae Angela Frayling-James, 40, yn rhedeg Sweet Home Alpaca gyda'i gŵr Alex - tyddyn bach ger y Garn yn Sir Benfro.

Dywedodd bod ei theulu wedi'u llorio ar ôl i 120 o ieir ar eu tyddyn gael eu heffeithio.

"Roedd popeth yn iawn ddydd Sadwrn ond erbyn bore Sul roedd saith iâr wedi marw ac roedd mwy yn sâl.

"Wnes i ffonio 'r Asiantaeth Iechyd Anifeiliaid a Phlanhigion ar unwaith, oherwydd o'n i'n gwybod bod angen ei nodi oherwydd bod cymaint wedi marw mor gyflym, a thrwy gydol y dydd roedden ni'n gweld ieir yn marw o'n blaenau."

Fe wnaeth profion ar yr ieir gadarnhau achosion o H5N1. Roedd 40 o ieir wedi marw erbyn i swyddogion gael eu hanfon allan i ddifa'r 80 oedd ar ôl.

"Nid ieir yn unig oedden nhw i ni. Dim ond cariad ni wedi'i roi iddyn nhw," meddai.

Dywedodd Angela bod eu mesurau bioddiogelwch o safon uchel a'u bod yn credu mai aderyn gwyllt sâl oedd wedi heintio'r haid gan eu bod yn rhydd i grwydro.

Bydd angen i'w busnes aros ar gau am o leiaf dair wythnos nawr.

"Does gennym ni ddim incwm, dim o gwbl, dw i'n poeni am dalu am bethau fel bwyd yr alpaca, dw i'n poeni am golli'r tŷ oherwydd mae'n rhaid i ni gael nifer penodol o anifeiliaid ar y safle er mwyn i ni gael ein cymeradwyo ar gyfer cynllunio."

Mae hi'n cynghori pobl eraill sydd wedi'u heffeithio gan ffliw adar i siarad am y mater.

"Siaradwch â phobl, siaradwch â'ch cymuned, oherwydd mae'n brofiad unig, mae'n frawychus. Rydw i wedi gofyn cymaint o gwestiynau, a does neb yn gwybod yr ateb, oherwydd nid yw'n digwydd yn aml iawn."

'Rydym yn cydnabod yr effaith ar iechyd a lles yr adar a'r bobl sy'n eu cadw," meddai Prif Swyddog Milfeddygol Cymru

Dywed Prif Swyddog Milfeddygol Cymru, Dr Richard Irvine, ei fod yn pryderu am y ddau achos ar wahân o ffliw adar.

"Mae gennym bryder clir ynghylch yr achosion hyn sydd wedi digwydd yn gyflym ar ôl ei gilydd, ac yn naturiol rydym yn cydnabod yr effaith ar iechyd a lles yr adar sydd wedi'u heffeithio, ond hefyd yr effaith ar y bobl sy'n eu cadw a'r digwyddiadau sy'n dilyn pan mae achosion o'r fath mewn nifer o ddofednod," meddai.

"Pan mae rhywbeth fel hyn yn digwydd, rydym yn mabwysiadu dull dileu, sef dileu'r clefyd mewn dofednod ar y safle hwnnw, sy'n cynnwys difa adar - adar caeth a dofednod.

"Mae'n amlwg nad yw'r risg o ffliw adar wedi diflannu. Mae gennym waharddiad ar gynulliadau dofednod - i amddiffyn adar ac i gyfyngu ar ledaeniad clefydau a'r risg o achosion o ffliw adar.

"Oherwydd rydym wedi gweld dau achos o ffliw adar mewn nifer o ddofednod yn gyflym ar ôl ei gilydd, ac rydym yn gwybod bod ffliw adar yn cylchredeg - mae'r risg o ffliw adar yno.

"Felly ein cais yw bod gan bob un sy'n edrych ar ôl dofednod y lefelau uchaf o hylendid a bioddiogelwch er mwyn eu hamddiffyn rhag yr haint."

Dywedodd llefarydd ar ran Llywodraeth Cymru fod APHA, ar y ddau safle, yn "parhau i weithio ar weithredu mesurau rheoli clefydau yn unol â'n strategaeth rheoli clefydau".

"Mae awdurdodau iechyd cyhoeddus hefyd wedi cael gwybod fel rhan o'r mesurau a gymerir yn rheolaidd.

"Hoffem ddiolch i geidwaid dofednod ac adar caeth ledled Cymru am roi mesurau ar waith i gadw eu heidiau'n ddiogel rhag y feirws heintus iawn hwn."

Ychwanegodd y llefarydd ei bod hi'n hanfodol bod ceidwaid adar yn "cymryd camau i wirio ac atgyfnerthu mesurau hylendid a bioddiogelwch".

Dywedodd NFU Cymru bod y newyddion yn "hynod bryderus".

"Mae'n ychwanegu at y pwysau sy'n cael ei deimlo gan ffermwyr, sydd eisoes yn brwydro yn erbyn bygythiadau clefydau anifeiliaid ar sawl ffrynt."

Ychwanegodd y llefarydd fod y ffaith fod y ffliw wedi cael ei ddarganfod mewn dwy ardal ar wahân o Gymru yn "arbennig o bryderus".

"Dylai ymwelwyr diangen gael eu cadw i ffwrdd o'r fferm pryd bynnag y bo modd," meddai.