Llywodraeth yn 'rhoi esgus' i ysgolion beidio ymrwymo i'r Gymraeg

Bydd angen "prawf eithaf cryf" o'r angen i gael tan 2036 i gyflwyno newidiadau, meddai Mr Drakeford

Mae pryderon wedi eu mynegi y bydd gan rhai ysgolion tan fis Medi 2036 i ddarparu o leiaf 10% o'u dysgu yn Gymraeg.

Mae Mark Drakeford, Ysgrifennydd y Cabinet dros Gyllid a'r Gymraeg, yn mynnu mai "nifer fach" o ysgolion fydd angen tan hynny "i adeiladu capasiti".

Bydd y gweddill yn darparu o leiaf 10%, 50% neu 80% o'u dysgu yn Gymraeg erbyn mis Medi 2030, meddai, yn dibynnu ar eu categori iaith statudol.

Ond dywedodd Plaid Cymru fod amserlen 2036 yn "mynd i roi esgus i ormod o ysgolion i beidio ymrwymo i gyrraedd y targed".

Mae angen "adeiladu ar y cydweithio agos a'r momentwm," meddai Mark Drakeford

Mae Deddf y Gymraeg ac Addysg, a basiwyd yn y Senedd yn gynharach eleni, yn "ceisio sicrhau bod pob disgybl yn cyrraedd diwedd oedran ysgol gorfodol fel defnyddiwr iaith Gymraeg annibynnol".

Dywedodd Mr Drakeford yn y Senedd brynhawn Mawrth: "Erbyn mis Medi 2030, dylai pob awdurdod lleol fod yn gweithredu eu cynlluniau strategol lleol Cymraeg mewn addysg newydd, pob ysgol wedi ei dynodi i gategori iaith statudol, cynlluniau cyflawni ar lefel ysgol yn eu lle ac, yn dibynnu ar gategori'r ysgol, dylai ysgolion fod yn darparu o leiaf 10%, 50% neu 80% o'u dysgu yn Gymraeg.

"Ar gyfer yr ysgolion hynny sydd angen mwy o amser i adeiladu capasiti - a dwi'n rhagweld mai nifer fach o ysgolion fydd hynny - bydd ganddyn nhw tan fis Medi 2036, fan hwyraf, i ddarparu o leiaf 10% yn Gymraeg.

"...Y ffocws nawr a dros y misoedd nesaf yw adeiladu ar y cydweithio agos a'r momentwm a wnaeth ein helpu ni i gyrraedd ble rydyn ni heddiw."

'Ddim yn dderbyniol'

Ond dywedodd Cefin Campbell ar ran Plaid Cymru: "Dwi'n mawr obeithio, gan eu bod nhw eisoes yn gwybod beth yw'r targed hwnnw, ers nifer o fisoedd, y bydd pob un ohonyn nhw yn cyrraedd y targed yna erbyn 2030.

"Dwi'n derbyn efallai bydd un neu ddwy ddim cweit, efallai, wedi cyrraedd y man bydden ni yn dymuno, ond dwi ddim yn credu bod rhoi chwe blynedd ychwanegol iddyn nhw gyrraedd y targed yna yn dderbyniol.

"Ym marn Plaid Cymru, dylai hynny fod llawer, llawer is, achos mae'n mynd i roi esgus i ormod o ysgolion beidio ymrwymo i gyrraedd y targed."

A dywedodd ei gyd-aelod o Blaid Cymru, Heledd Fychan, ei bod "yn rhannu pryderon Cefin Campbell o ran targed 2036, a'r ffaith ei fod yn golygu bod yna blentyn yn cael ei enw rŵan, yn ddibynnol ar god post, fydd efallai ddim yn gweld unrhyw wahaniaeth o gwbl, o basio'r ddeddf yma, tan y byddan nhw'n gadael ysgol gynradd".

Ymatebodd Mr Drakeford i'r pryderon: "Pan roeddem ni'n trio creu cefnogaeth i'r Bil, un o'r pethau roedd ysgolion - yn enwedig yn y de ddwyrain ac yn y gorllewin hefyd - yn codi oedd yr amserlen.

"Dyna pam rydyn ni wedi rhoi yn y ddeddf y posibilrwydd iddyn nhw gael fwy o amser, os bydd angen i hynny ddigwydd."

Ychwanegodd y bydd angen "prawf eithaf cryf" o'r angen i gael tan 2036.

"Dwi ddim eisiau gweld mwy o ysgolion nag sydd rhaid yn cael mwy o amser, ond mae'r hyder yn bwysig.

"Ar ôl cael y cyfle, dwi'n dal i fod yn hyderus mai nifer fach o ysgolion fydd angen defnyddio'r cyfle yna."

'Diffyg cynllun gweithlu addysg'

Ar ran y Ceidwadwyr, fe wnaeth Tom Giffard "nodi fy siom o ran diffyg cynllun gweithlu addysg".

"Mae cynllun gweithlu addysg yn rhywbeth mae'r Ceidwadwyr Cymreig, a fi'n bersonol, wedi bod yn galw amdano am flynyddoedd," meddai.

Ymatebodd Mr Drakeford trwy ddweud ei fod yn cydweithio gyda'r Gweinidog Addysg Lynne Neagle wrth baratoi strategaeth newydd.

"Mae nifer o bethau ymarferol ry' ni'n gwneud yn barod i drial tynnu mwy o bobl mewn i'r gweithlu, cadw'r bobl sydd gyda ni yn y gweithlu yn barod, ac uwchsgilio pobl sydd yn y gweithlu yn barod sydd yn gallu siarad Cymraeg, ond ambell waith does dim digon o hyder gyda nhw neu maen nhw eisiau uwchsgilio'r gallu sydd gyda nhw ar hyn o bryd i wneud mwy," ychwanegodd.

Mae'r ddeddf yn sefydlu Athrofa Dysgu Cymraeg Genedlaethol i "gynllunio datblygiad y gweithlu addysg a darparu hyfforddiant ar eu cyfer er mwyn gwella dysgu Cymraeg mewn ysgolion".

Mae hefyd yn sefydlu dull safonol i bobl o bob oed ddisgrifio eu gallu yn y Gymraeg yn seiliedig ar safonau rhyngwladol (Fframwaith Cyfeirio Cyffredin Ewropeaidd ar gyfer Ieithoedd).

Dilynwch Cymru Fyw ar Facebook, X, Instagram neu TikTok.

Anfonwch unrhyw syniadau am straeon i [e-mail] neu cysylltwch drwy WhatsApp ar 07709850033.

Lawrlwythwch yr ap am y diweddaraf o Gymru ar eich dyfais symudol.