Cynnig newid rheolau dadleuol ar lety gwyliau

Mae poblogaeth Abersoch yng Ngwynedd yn codi'n aruthrol yn yr haf

Mae newidiadau wedi cael eu hawgrymu gan Lywodraeth Cymru i'w rheolau treth dadleuol ar gyfer perchnogion llety gwyliau hunanddarpar.

Ers 2023, mae'n rhaid i letyau gwyliau Cymru fod ar gael am 252 diwrnod a'u gosod am 182 diwrnod bob blwyddyn er mwyn talu trethi annomestig yn lle treth gyngor uwch - yn ogystal â phremiwm ail gartrefi mewn nifer o achosion.

Cafodd y rheolau eu cyflwyno, medd y llywodraeth, i "sicrhau bod perchnogion eiddo yn gwneud cyfraniad teg at eu cymuned leol".

Mae'r llywodraeth nawr yn cynnig caniatáu i berchnogion llety gwyliau ddefnyddio 182 diwrnod ar gyfartaledd dros sawl blwyddyn.

Mae hefyd am ganiatáu hyd at 14 diwrnod o wyliau am ddim a roddir i elusen i gyfrif tuag at y targed o 182 diwrnod.

Mae 'na rybudd y gallai miloedd o swyddi yn y sector twristiaeth gael eu colli yng Nghymru os nad oes newidiadau i'r rheolau.

Dywedodd Ysgrifennydd y Cabinet dros Gyllid a'r Gymraeg, Mark Drakeford eu bod wedi "gwrando ar y rhai sy'n gweithio yn y sector ac yn cynnig newidiadau bach i'r rheolau presennol i'w cefnogi."

Ond dywedodd Cymdeithas yr Iaith bod hyn yn "brawf pellach" bod y llywodraeth yn "ddiegni ac yn cysgu".

Mae Cymdeithas Broffesiynol Hunan-arlwywyr (PASC) hefyd wedi beirniadu'r cyhoeddiad, gan ei alw'n "ystum symbolaidd sy'n methu â mynd i'r afael â'r argyfwng go iawn sy'n wynebu busnesau twristiaeth Cymru".

Ar ran y Ceidwadwyr, dywedodd Gareth Davies AS fod y rheol 182 diwrnod yn "niweidiol".

"Ni fydd twtio o gwmpas yr ymylon yn helpu busnesau sy'n ei chael hi'n anodd. Byddai'r Ceidwadwyr Cymreig yn lleihau'r trothwy 182 diwrnod i 105 diwrnod," meddai.

Mae Mark Drakeford am "sicrhau bod perchnogion eiddo yn gwneud cyfraniad teg at eu cymuned leol"

Mae Llywodraeth Cymru yn cynnal ymgynghoriad tan 20 Tachwedd ar y ddau newid allweddol i'r ffordd y mae'r rheolau'n cael eu gweithredu.

Byddai'n golygu y byddai'r rhai sydd wedi colli'r cyfle i osod eu llety gwyliau am 182 diwrnod yn y flwyddyn ddiweddaraf yn aros ar ardrethi annomestig os oeddent wedi ei gyflawni ar gyfartaledd dros ddwy neu dair blynedd flaenorol.

Mae'r ymgynghoriad yn gofyn hefyd a ddylai cynghorau ystyried rhoi mwy o amser i fusnesau addasu, megis cyfnod gras o 12 mis cyn y gallent orfod talu cyfraddau treth gyngor uwch pan fyddant yn symud o ddosbarthiad annomestig i ddosbarthiad domestig.

Yn amodol ar ganlyniad yr ymgynghoriad, byddai angen deddfwriaeth i gael ei basio yn y Senedd i weithredu'r cynigion hyn, a byddai'r newidiadau yn dod i rym ar 1 Ebrill 2026.

Dywedodd Ysgrifennydd y Cabinet dros Gyllid a'r Gymraeg, Mark Drakeford: "Mae gan Gymru gymaint i'w gynnig, ac ry'n ni am sicrhau ein bod yn gwireddu'r potensial hwnnw mewn ffordd sy'n sicrhau cydbwysedd rhwng ein cymunedau, ein busnesau, ein tirweddau a'n hymwelwyr.

"Ry'n ni cydweithio'n agos â busnesau twristiaeth a lletygarwch i helpu i fynd i'r afael â'r heriau maen nhw'n eu hwynebu, gan sicrhau bod pawb yn gwneud cyfraniad teg tuag at economïau lleol ac ariannu gwasanaethau cyhoeddus.

"Er bod y rhan fwyaf o berchnogion llety gwyliau eisoes yn bodloni'r rheolau newydd a gyflwynwyd o 2023, gyda 60% o eiddo yn bodloni'r meini prawf gosod, rydym wedi gwrando ar y rhai sy'n gweithio yn y sector ac yn cynnig newidiadau bach i'r rheolau presennol i'w cefnogi."

Ond dywedodd Jeff Smith, cadeirydd grŵp cymunedau cynaliadwy Cymdeithas yr Iaith, "yn lle canolbwyntio ar yr argyfwng tai yn ein cymunedau mae'r llywodraeth yn ystyried mân newidiadau i deddfwriaeth ddiweddar, er bod mwyafrif y busnesau mae ddeddfwriaeth yn berthnasol iddo yn cydymffurfio ag e".

"Ar ôl cyflwyno papur gwyn di-ddim ar Dai Digonol, heb unrhyw fwriad i ddeddfu, llynedd mae wedi ymateb i adroddiad a fu ar waith gan y Comisiwn Cymunedau Cymraeg am ddwy flynedd trwy ddweud bod angen trafod pellach.

"Mae amser y Senedd yma yn prysur ddod i ben ond mae cyfle o hyd i baratoi'r ffordd ar gyfer cyflwyno deddf eiddo gyflawn yn y Senedd nesaf."

'Trothwy 182 yw'r broblem'

Dywedodd cyfarwyddwr Cymdeithas Broffesiynol Hunan-arlwywyr (PASC UK Cymru) Nicky Williamson, "er y bydd aelodau'n croesawu'r gallu i gyfrif wythnosau elusen eto, nid yw hyn yn agos at ddigon".

Ychwanegodd: "Am dair blynedd rydym wedi cyflwyno data yn barhaus i Lywodraeth Cymru sy'n dangos y difrod a achoswyd gan y polisi hwn - ond maent yn parhau i anwybyddu'r realiti.

"Mae twristiaeth yng Nghymru wedi colli dros chwarter o'i hymwelwyr dros nos ers i'r polisi hwn ddechrau, ond nid yw'r trothwy ar gyfer busnesau wedi newid, gan adael perchnogion yn cael eu cosbi am rywbeth sydd y tu hwnt i'w rheolaeth yn llwyr.

"Mae perchnogion busnesau yn gweithio'n galetach nag erioed dim ond i sefyll yn llonydd, gydag 85% yn cael eu gorfodi i ostwng prisiau i geisio cyrraedd y trothwy.

"Y trothwy 182 yw'r broblem a rhaid lleihau hyn yn sylweddol."

Yn flaenorol, roedd eiddo a oedd ar gael i'w rhentu am o leiaf 140 diwrnod - ac a oedd mewn gwirionedd wedi'u rhentu am 70 - yn gymwys ar gyfer trethi busnes is yn hytrach na threth y cyngor.

Mae'r system honno'n dal i weithredu yn Lloegr.