Meddylfryd Llywodraeth Cymru tuag at y Gymraeg yn newid - Drakeford

Mark Drakeford
Disgrifiad o’r llun,

Mae gwneud "pethau bach" yn Gymraeg yn medru "normaleiddio defnydd" o'r iaith meddai Mark Drakeford

  • Cyhoeddwyd

Mae Llywodraeth Cymru "ar daith" i newid meddylfryd tuag at y Gymraeg yn fewnol, yn ôl Ysgrifennydd y Cabinet dros Gyllid a'r Gymraeg.

Dywedodd Mark Drakeford "os ydyn ni eisiau creu gwlad ddwyieithog... bydd yn rhaid i ni ddangos ein bod ni'n ei wneud e'n fewnol hefyd".

Mae gan Lywodraeth Cymru strategaeth 'Cymraeg: Mae'n perthyn i ni i gyd' - sy'n anelu at eu gwneud yn "sefydliad gwirioneddol ddwyieithog erbyn 2050".

Mae hynny'n cyd-fynd â'r weledigaeth, erbyn 2050, i weld miliwn o siaradwyr yn defnyddio'r iaith a dyblu'r ganran o bobl yng Nghymru sy'n siarad ac yn defnyddio'r iaith bob dydd.

Dywedodd mudiad Dyfodol i'r Iaith mai cynyddu'r defnydd o'r Gymraeg yn y gweithle yw "un o'r heriau mawr i bob corff cyhoeddus yng Nghymru".

'Normaleiddio defnydd o'r iaith'

Mae gwneud "pethau bach" yn Gymraeg yn medru "normaleiddio defnydd" o'r iaith meddai Mark Drakeford, ochr yn ochr â phethau mwy sylweddol.

Rhoddodd yr enghraifft o rywbeth "bach" o'i gyfnod fel prif weinidog, pan ddechreuodd "gyflwyno popeth yn Gymraeg" yng nghyfarfodydd Cabinet y llywodraeth.

Mae'r arferiad hwnnw wedi parhau dan arweiniad y prif weinidog presennol, Eluned Morgan hefyd, meddai.

Alun Davies
Disgrifiad o’r llun,

Roedd Alun Davies yn Weinidog dros Addysg Gydol Oes a'r Iaith Gymraeg yn 2016-2017

Dywedodd cyn-weinidog y Gymraeg, Alun Davies, ym mhwyllgor diwylliant y Senedd fis diwethaf, iddo ef greu strategaeth oedd am "ddau beth yn y bôn".

"Roedd hi'n ymwneud â newid meddylfryd y Cymry Cymraeg a Chymru fel gwlad am y Gymraeg, a lle'r Gymraeg yn ein cenedl ni," meddai.

"Ond hefyd roedd hi'n canolbwyntio ar newid y llywodraeth a sut mae'r llywodraeth yn trin y Gymraeg, a gosod lle gwahanol iddi, os 'dych chi'n licio, yn y llywodraeth."

Gofynnodd i Ysgrifennydd y Gymraeg ydy hynny "wedi digwydd neu yn digwydd, bod y llywodraeth ei hun yn newid eu mindset tuag at y Gymraeg?"

"Dwi'n meddwl bod hynny yn digwydd. Mae lot o bethau eraill i'w gwneud, ond ry'n ni ar y daith yna," atebodd Mr Drakeford.

"Ry'ch chi'n gallu gweld hwnna mewn pethau bach ac mewn rhai pethau sy'n fwy na hynny.

"Un enghraifft am bethau bach: pan oeddwn i'n brif weinidog, roeddwn i yn creu'r sefyllfa ble roeddem ni'n rhedeg y Cabinet trwy gyfrwng yr iaith Gymraeg."

Dywedodd fod "hwnna jest yn rhywbeth i'w drio, i normaleiddio defnydd o'r Gymraeg ym mhopeth ry'n ni'n ei wneud fel llywodraeth."

"Os ydyn ni eisiau creu gwlad ddwyieithog, lle mae pobl yn gallu defnyddio'r Gymraeg bob dydd, bydd rhaid i ni ddangos ein bod ni'n ei wneud e'n fewnol hefyd."

Prifysgol BangorFfynhonnell y llun, Getty Images
Disgrifiad o’r llun,

Mae Llywodraeth Cymru yn ariannu prosiect newid ymddygiad 'ARFer' ym Mhrifysgol Bangor

Dywedodd prif weithredwr Dyfodol i'r Iaith, Dylan Bryn Roberts, wrth y BBC fod "polisi'r llywodraeth o sicrhau bod yr holl staff yn 'gallu deall Cymraeg o leiaf' i'w ganmol, a'r nod o gael mwy o staff i ddefnyddio'r Gymraeg yn y gweithle.

"Dyma un o'r heriau mawr i bob corff cyhoeddus yng Nghymru – sut i ddefnyddio rhagor o'r Gymraeg yn y gweithle, fel bod pob siaradwr Cymraeg yn gallu defnyddio'r iaith yn ddirwystr."

Mae gan Lywodraeth Cymru tua 5,700 o staff ar draws 20 safle, ac mae'r nifer sy'n dysgu Cymraeg wedi tyfu o 73 yn 2020 i 653 yn 2025 (cynnydd o 795%).

Ymhlith y pethau sy'n cynorthwyo gweithio dwyieithog, meddai Mr Drakeford, yw bod "Microsoft bellach yn cefnogi 'promptio' yn Gymraeg yn ei gyfleuster deallusrwydd artiffisial Copilot, a hynny cyn llawer o ieithoedd mwy y byd".

Mae Llywodraeth Cymru hefyd yn rhoi arian i Brifysgol Bangor (£70,350 yn 2025/26) ar gyfer prosiect newid ymddygiad ARFer, yn seiliedig ar brosiect tebyg mewn gweithleoedd yng Ngwlad y Basg.

Mae ARFer yn annog mwy o ddefnydd o'r Gymraeg mewn gweithleoedd drwy 'addewidion' ymddygiad a chytundebau iaith rhwng unigolion a thimau, gan gynnwys trwy ddefnyddio ap ffôn symudol ARFer.

Dylan Bryn RobertsFfynhonnell y llun, Llun cyfrannwr
Disgrifiad o’r llun,

Mae angen sicrhau bod "pob siaradwr Cymraeg yn gallu defnyddio'r iaith yn ddirwystr" yn y gweithle, yn ôl Dylan Bryn Roberts

Y tu hwnt i Lywodraeth Cymru yn fewnol, dywedodd Mr Drakeford fod "mwy o bobl nag erioed yn dysgu Cymraeg gyda'r Ganolfan Dysgu Cymraeg Genedlaethol - ein cyllid i'r ganolfan yn y flwyddyn ariannol gyfredol fydd £15.629m".

Roedd mwy na 18,300 o bobl yn dysgu Cymraeg yn 2023/24, cynnydd o 8% o'i gymharu â 2022/23.

Mae'r ganolfan yn cynnig gwersi Cymraeg am ddim i bobl 16–25 oed ac fe wnaeth 2,635 o bobl ifanc fanteisio ar y cynnig hwn yn 2023/24.

Data 2023/24 yw'r diweddaraf sydd ar gael ar gyfer Cymraeg Gwaith, dolen allanol, rhaglen y ganolfan sy'n darparu cyrsiau sy'n amrywio o gyrsiau blasu hunan-astudio ar-lein i gyrsiau dysgu dwys.

Yn y flwyddyn honno, manteisiodd 578 o gyflogwyr ar gyrsiau a ddarparwyd gan y cynllun.

Yn ystod yr un cyfnod, cymerodd 6,071 o weithwyr ran mewn cyrsiau blasu hunan-astudio, dilynodd 954 gyrsiau dysgu gyda thiwtor neu gyda chefnogaeth tiwtor, a chymerodd 331 gyrsiau dysgu dwys.