Dadorchuddio cadair a choron Eisteddfod Wrecsam

Mae cadair a choron Eisteddfod Genedlaethol Wrecsam wedi cael eu dadorchuddio mewn seremoni arbennig yn y ddinas.

Mae'r gadair wedi cael ei dylunio a'i chreu gan Gafyn Owen a Sean Nelson, a'r goron gan Neil Rayment ac Elan Rowlands, y ddau a greodd coron Eisteddfod Rhondda Cynon Taf 2024 hefyd.

Mae'r ddau grefftwaith wedi cael eu hysbrydoli gan hanes lleol a threftadaeth yr ardal.

Mae'r goron yn wobr am gasgliad o gerddi heb fod mewn cynghanedd ar y pwnc 'Adfeilion', tra bod y gadair yn cael ei rhoi am awdl neu gasgliad o gerddi mewn cynghanedd gyflawn ar y testun 'Dinas'.

Mae'r goron wedi'i hysbrydoli gan y ffosiliau hynafol a ddarganfuwyd yng Nghoedwig Brymbo – sy'n dyddio'n ôl dros 300 miliwn o flynyddoedd i'r cyfnod Carbonifferaidd.

Yn amgylchynu'r goron mae patrwm organig ailadroddus ac o fewn y patrymau mae dyddiadau allweddol sy'n nodi cerrig milltir pwysig yn hanes Wrecsam.

Mae'r goron wedi'i dylunio a'i chreu gan yr un crefftwyr â'r llynedd

Mae rhain yn cynnwys dechrau chwyldro diwydiannol Wrecsam yn 1782 a chychwyn adeiladu Traphont Pontcysyllte yn 1795.

Mae hefyd yn cynnwys dyddiad sefydlu Clwb Pêl-droed Wrecsam yn 1864, lansio Lager Wrecsam yn 1882 a'r flwyddyn y creodd James Idwal Jones yr atlas hanesyddol cyntaf o Gymru yn 1900.

Mae dyddiadau allweddol yn hanes Wrecsam wedi'u hymgorffori yn y goron

Yn ganolog i'r goron mae ail-ddychmygiad o'r Nod Cyfrin, a ddyluniwyd yn wreiddiol ar gyfer yr Eisteddfod y llynedd, sydd bellach yn cynnwys gwead garw, tebyg i garreg, i adleisio'r ysbrydoliaeth ddaearegol.

Mae'r gair WRECSAM wedi'i osod yn falch ar draws y goron sy'n deyrnged i'r arwydd "Wrexham" arddull Hollywood eiconig a ddatgelwyd yn 2021.

Yn ôl Neil Rayment ac Elan Rowlands, mae dylunio'r goron am yr eildro "yn garreg filltir broffesiynol"

Elan Rowlands a Neil Rayment sydd wedi creu'r goron a hynny am yr ail flwyddyn yn olynol.

Dywedodd Elan Rowlands, sy'n wreiddiol o Gaernarfon: "Mae dylunio'r goron am yr eildro nid yn unig yn garreg filltir broffesiynol, ond hefyd yn brofiad creadigol hynod o foddhaus."

Dywedodd bod "arwyddocâd personol dwfn" yn y prosiect gan bod "fy hen hen daid yn gweithio yng nglofeydd Hafod yn Rhos, a magwyd fy nhad yn yr ardal".

Ychwanegodd Neil Rayment bod y goron "yn fwy na gwrthrych seremonïol – mae'n ddarn o gelf etifeddiaeth, wedi'i ddylunio a'i greu â llaw, ac wedi'i wreiddio mewn traddodiad ac arloesedd".

Noddir y goron gan Elin Haf Davies a chyflwynir y wobr ariannol o £750 gan Prydwen Elfed Owens.

Mae'r gadair yn adlewyrchu pedwar prif dirnod sy'n ymwneud â Wrecsam

Glo, pêl-droed, traphont ddŵr a bragdai sy'n cyfleu hanes a dyfodol Wrecsam yw'r ysbrydoliaeth ar gyfer y gadair.

Roedd y gwneuthurwyr Gafyn Owen a'i bartner busnes Sean Nelson wedi adnabod pedwar prif dirnod sy'n ymwneud â Wrecsam, ac sy'n bwysig i'r trigolion lleol.

Dywedodd Gafyn, sy'n hanu o Fangor: "Mae'r pedwar prif nodwedd yma, sef hanes pyllau glo Wrecsam, pont ddŵr Pontcysyllte, bragdai'r ddinas a'u cariad at y tîm pêl-droed yn sail i'r cynllun, ac wedi ysbrydoli ein taith ddylunio i greu'r braslun."

Mae cefn y gadair yn adlewyrchu bwa traphont Pontcysyllte a'r ffenestri gwydr yn adlewyrchu eglwysi a chapeli'r ddinas.

Ychwanegodd Gafyn bod rhan uchaf y gadair yn cymryd ysbrydoliaeth o siâp to'r stadiwm y Cae Ras, a'r sedd wedi'i gorchuddio mewn defnydd coch, sef lliwiau'r tîm pêl-droed.

Elfen arall bwysig yn nhreftadaeth y ddinas yw'r diwydiant glo, ac mae'r gadair yn cynnig teyrnged i'r ddamwain erchyll ym mhwll Gresffordd yn 1934 yn ogystal â nodi dylanwad pensaernïol bragdai hanesyddol Wrecsam.

Gafyn Owen o Fangor, a'i bartner busnes, Sean Nelson, yw cynhyrchwyr y gadair

Dechreuodd Gafyn a Sean y gwaith o greu'r gadair yn eu gweithdy yn y Fflint.

"Y peth cyntaf wnaethom ni oedd 'nôl coed o Erddig ger Wrecsam.

"Mae'r gadair mor lleol â phosibl i Wrecsam."

Rhoddir y gadair gan Undeb Amaethwyr Cymru, a'r wobr ariannol gan Goleg Cambria.

Beth yw'r testunau eleni?

Mae'r goron yn cael ei rhoi am bryddest neu gasgliad o gerddi heb fod mewn cynghanedd ar y pwnc 'Adfeilion'.

Y beirniaid eleni yw Ifor ap Glyn, Gwyneth Lewis a Siôn Aled.

'Dinas' yw'r testun ar gyfer y gadair, a hynny am awdl neu gasgliad o gerddi mewn cynghanedd gyflawn, a'r beirniaid yw Peredur Lynch, Llŷr Gwyn Lewis a Menna Elfyn.

Bydd Eisteddfod Genedlaethol Wrecsam yn yn cael ei chynnal yn ardal Is-y-Coed, Wrecsam o 2-9 Awst.

Fe fydd seremoni'r coroni ddydd Llun 4 Awst am 16:00, a seremoni'r cadeirio ddydd Gwener 8 Awst am 16:00.

Yn ganolog i'r goron mae ail-ddychmygiad o'r Nod Cyfrin

Wrth dderbyn y goron a'r gadair ar ran yr Eisteddfod dywedodd cadeirydd y Pwyllgor Gwaith, Llinos Roberts: "Maen nhw'n symbol cenedlaethol o'n hiaith a'n diwylliant, ond mae'r lleol hefyd i'w weld yn gwbl glir yn y ddwy, ac mae hyn wedi bod mor bwysig i ni yma yn Wrecsam drwy gydol ein taith.

"Rydw i wir yn gobeithio y bydd teilyngdod yn y ddwy gystadleuaeth bwysig yma eleni."