'Trawma' disgyblion o weld trywanu Ysgol Dyffryn Aman

Fe gafodd dwy athrawes a disgybl eu trywanu yn Ysgol Dyffryn Aman fis Ebrill y llynedd

"'Nes i droi cornel a gweld merch yn ymosod gyda chyllell ar ddisgybl arall. O'n i mor ofnus."

Fe drodd diwrnod arferol yn olygfa o ofn yn Ysgol Dyffryn Aman, Rhydaman ar 24 Ebrill.

Fe gafodd dwy athrawes - Fiona Elias a Liz Hopkin - a disgybl eu cludo i'r ysbyty ar ôl cael eu trywanu sawl gwaith yn ystod amser egwyl y bore.

Mae merch 14 oed wedi ei chael yn euog yn Llys y Goron Abertawe ddydd Llun o geisio llofruddio.

Roedd hi wedi cyfaddef trywanu tri pherson, ond roedd yn gwadu ceisio llofruddio.

Mae undeb athrawon UCAC wedi rhybuddio y gallai fod angen ystyried sgrinio mewn ysgolion, tra bod yr aelod lleol yn y Senedd, Adam Price, wedi galw am adolygiad cenedlaethol o ddiogelwch ysgolion.

Dywedodd llefarydd ar ran Llywodraeth Cymru y byddan nhw'n trafod diogelwch staff mewn cynhadledd yn y gwanwyn.

'Dal ddim yn gallu credu'r peth'

"Mae'n rhywbeth fi dal ddim yn gallu credu oedd wedi digwydd," dywedodd Osian, 16, a welodd ran o'r ymosodiadau.

"O'dd pawb jyst dros y lle i gyd. O'dd e'n chaos.

"Weles i'r ferch yn cael ei dal yn ôl wrth un o'r athrawon.

"O'dd hi gyda cyllell - o'dd e'n rili ofnus i weld."

Mae Osian yn dal yn ei chael yn anodd credu bod y fath ymosodiad wedi digwydd yn yr ysgol

Fiona Elias gafodd ei thrywanu gyntaf, wrth i'r ferch weiddi "dwi'n mynd i dy f****** ladd di", cyn i Liz Hopkin gael ei hanafu â'r gyllell sawl gwaith, ac yna disgybl.

Fe gafodd disgyblion yr ysgol eu cloi mewn dosbarthiadau am oriau ar ôl y digwyddiad wrth i heddlu ymchwilio.

"O'n ni 'di cael ein cloi yn y dosbarth am tua pedair awr," ychwanegodd Osian.

"Yr unig hawl oedd gyda ni adael oedd i fynd i'r tŷ bach. O'n ni jyst yn trio cefnogi'n gilydd."

'O'n i mor ofnus'

Fe gafodd Lacey, 12, sesiynau cwnsela drwy'r ysgol ar ôl iddi weld disgybl yn cael ei thrywanu.

"O'n i ar yr iard, ac o'n i 'di gweld grŵp o bobl gyda'u ffonau symudol mas," dywedodd.

"O'n i'n meddwl o'dd jyst disgyblion yn ymladd.

"Ond wedyn nes i droi cornel a gweld merch yn ymosod gyda chyllell ar ddisgybl arall.

"O'dd popeth yn mynd mor glou. O'dd loads o sgrechen, o'dd pawb yn rhedeg.

"O'n i mor ofnus. O'n i yn traumatised iawn."

Bu'n rhaid i Lacey gael sesiynau cwnsela ar ôl gweld rhan o'r ymosodiad

Ynghyd â'r ddwy athrawes a gafodd eu trywanu, fe welodd sawl athro arall yr hyn ddigwyddodd, a rhai wedi ceisio dod â'r ymosodiadau i ben.

Mae ymchwil BBC Cymru wedi awgrymu i blant mor ifanc â Blwyddyn 2 - chwech i saith oed - ddod â chyllell i'r ysgol yng Nghymru yn ystod y pum mlynedd ddiwetha'.

Trwy gais rhyddid gwybodaeth i awdurdodau lleol, ry'n ni wedi clywed am achosion o hunan-niweidio ac o athrawon yn cael eu bygwth.

Gweld cyllyll 'fwyfwy' mewn ysgolion

Dywedodd ysgrifennydd undeb athrawon UCAC ei bod yn bosib y bydd yn rhaid ystyried camau fel sgrinio bagiau mewn ysgolion ledled Cymru.

"Does 'na ddim dwywaith bod yr arfer o ddod â chyllyll i'r ysgol yn arfer 'dan ni'n gweld fwyfwy," dywedodd Ioan Rhys Jones.

"Mae'n hysgolion ni i fod yn lefydd lle mae pawb i fod i ddysgu, ac addysgu, mewn awyrgylch diogel."

Mae angen mynd i'r afael â'r arfer o ddod â chyllyll i'r ysgol, medd Ioan Rhys Jones

Galw am weithredu gan Lywodraeth Cymru mae Aelod Senedd Dwyrain Caerfyrddin a Dinefwr Plaid Cymru, Adam Price, hefyd.

"Rwy'n credu bod angen adolygiad llawn, cenedlaethol, o ddiogelwch mewn ysgolion," dywedodd.

"Mae'r bobl sy'n gweithio mewn ysgolion o ddydd i ddydd yn dweud 'na, dyw'r canllawiau ddim yn ddigon da, dyw'r polisïau ddim yn ddigon cadarn'."

Mae angen adolygiad cenedlaethol, medd Adam Price, yn sgil patrwm "o newid ymddygiad" mewn ysgolion

Dywedodd llefarydd ar ran Llywodraeth Cymru: "Mae unrhyw fath o drais neu gamdriniaeth yn erbyn staff yn ein hysgolion yn gwbl annerbyniol.

"Gall ysgolion gymryd camau ar unwaith ac yn barhaol i ddiarddel unrhyw ddisgybl sydd ag arf yn eu meddiant, ac mae gan ysgolion rym eisoes i chwilio am arfau.

"Mae Ysgrifennydd y Cabinet dros Addysg yn cymryd mater diogelwch staff o ddifrif ac mae Uwchgynhadledd Ymddygiad Genedlaethol ar y gweill ar gyfer y gwanwyn i ddod ag ysgolion, awdurdodau lleol ac undebau ynghyd i drafod diogelwch staff a disgyblion."