Oedi cyn cyfnod clo Covid Nadolig 2020 'yn anfaddeuol'

Roedd yr oedi cyn penderfyniad Llywodraeth Cymru i gyflwyno cyfnod clo dros y Nadolig yn "anfaddeuol", yn ôl cadeirydd Ymchwiliad Covid-19 y DU.

Dywedodd y Farwnes Hallet fod gweinidogion Cymru wedi methu â chymryd "camau pendant" yn erbyn amrywiad "cwbl ragweladwy" o Covid a arweiniodd at y cyfnod clo.

Fe wnaeth gweinidogion lacio mesurau "yn gyflymach nag yr oedd gwyddonwyr yn ei gynghori" cyn cyflwyno'r cyfnod clo, meddai.

Cafodd cyfnod clo ei gyflwyno yn rhannau o Loegr ar yr un pryd â Chymru hefyd.

Ar Dros Frecwast bore 'ma dywedodd Des Clifford, Prif Ysgrifennydd Preifat Prif Weinidog Cymru yn ystod y pandemig, bod cydweithio "ddim mor hawdd â dylse fo fod" fel sy'n cael ei adrodd yn yr Ymchwiliad Covid.

"Roedd Llywodraeth Cymru mewn sefyllfa gwell pan eu bod yn gwneud penderfyniadau ar ben eu hunain," ychwanegodd.

Dywedodd y Farwnes Hallett, bod Cymru, fel gweddill y DU, erbyn diwedd 2020, wedi "methu â chymryd camau cadarn yn ymateb i'r amrywiant Alpha a oedd yn gwbl ragweladwy."

Fe wnaeth y Farwnes Hallet y sylwadau mewn datganiad fideo wedi cyhoeddi ail adroddiad yr ymchwiliad a oedd yn ystyried ymateb pedair llywodraeth y DU i'r pandemig.

Dywedodd yr adroddiad fod Llywodraeth Cymru'n "rhy ddibynnol" ar arweiniad Llywodraeth y DU yn ystod dyddiau cynnar y pandemig, ac o ganlyniad, roedd yr ymateb yn rhy araf ac annigonol.

Ychwanegodd Des Clifford y prif ysgrifennydd preifat i brif weinidog Cymru yn ystod y pandemig bod y llywodraeth yn "trio cydweithio yn agos iawn" ar y dechrau ond i hynny "dorri lawr ym mis Mai pan wnaethon ni gyrraedd y cyfnod datgloi".

"Tuedd Llywodraeth Cymru oedd i fod mwy cautious."

Wrth ymateb i wahanol gyflymder y llywodraethau i wneud penderfyniadau, dywedodd Des Clifford ei fod yn "ddigon teg dweud hynny".

Ond roedd hefyd am ychwanegu bod "elfen o gefnogaeth" yn yr adroddiad i'r ffordd y gwnaeth Llywodraeth Cymru ddelio gyda'r argyfwng o dan arweinyddiaeth Mark Drakeford.

Croesawodd Prif Weinidog Cymru, Eluned Morgan, yr ymchwiliad gan ddweud bod y llywodraeth "wedi ymrwymo i ddysgu gwersi o'r pandemig" a byddai'n gweithio gyda llywodraethau eraill y DU yn ystod y misoedd nesaf.

"Mae'n bwysig ein bod yn cofio colled a dioddefaint enfawr cymaint o bobl oherwydd Covid-19. Rhaid i'n meddyliau fod gyda nhw yn gyntaf ac yn bennaf", ychwanegodd hi.

Fe wnaeth y cyn-brif weinidog, Mark Drakeford, amddiffyn ymateb y llywodraeth i'r pandemig, gan ddweud eu bod wedi "gweithredu yn y ffordd orau y gallem".

Mark Drakeford oedd Prif Weinidog Cymru yn ystod y pandemig Covid-19

Dywedodd y Farwnes Hallet yn y datganiad fideo: "O fis Awst i fis Rhagfyr 2020, Cymru oedd â'r gyfradd marwolaethau oedran safonedig uchaf o'r pedair gwlad.

"Mae'n debygol mai cyfuniad o gyfyngiadau lleol aflwyddiannus, cyfnod atal byr (firebreak lockdown) a gafodd ei osod yn rhy hwyr - er gwaethaf twf esbonyddol y feirws - a'r penderfyniad i lacio mesurau yn gyflymach na beth oedd y cyngor gan wyddonwyr oedd yn gyfrifol am hyn."

Erbyn diwedd 2020, dywedodd bod Cymru, fel gweddill y DU, wedi "methu â chymryd camau cadarn yn ymateb i'r amrywiant Alpha a oedd yn gwbl ragweladwy".

"Yn hytrach, fe barhawyd gyda'r cynlluniau i ymlacio mesurau dros y Nadolig, tra bod achosion yn cynyddu'n gyflym, ond yna, newidwyd y cwrs ar 19 Rhagfyr, pan ddaeth lefelau heintiau yn argyfyngus," dywedodd.

Ychwanegodd Baroness Hallett fod "camgymeriadau" Chwefror a Mawrth 2020 wedi cael eu hailadrodd a bod "dychwelyd i gyfnod clo eto wedi dod yn anochel".

"Roedd hynny'n anfaddeuol," ychwanegodd.

Roedd Syr Chris Whitty, Boris Johnson a Syr Patrick Vallance yn wynebau cyfarwydd yng nghynadleddau dyddiol Downing Street

Yn wreiddiol roedd Llywodraeth Cymru wedi bwriadu llacio'r rheolau rhwng 23 a 27 Rhagfyr 2020 i ganiatáu i bobl ddathlu gyda'u hanwyliaid ond cafodd y rhain eu dileu ar 19 Rhagfyr 2020 gyda'r rheolau yn cael eu llacio ar gyfer diwrnod Nadolig yn unig.

Wrth gyhoeddi'r mesurau, a oedd yn golygu bod yn rhaid i bobl aros adref a mynd allan am resymau hanfodol yn unig, dywedodd Mr Drakeford fod cannoedd o bobl wedi dal amrywiad newydd, "mwy ffyrnig" o'r feirws yng Nghymru.

Roedd mesurau tebyg hefyd wedi cael eu cyflwyno gan Brif Weinidog y DU ar y pryd, Boris Johnson, mewn rhannau o Loegr.