Murray the Hump: Oedd y gangster Cymreig yn rhan o lofruddiaeth JFK?

Mae Donald Trump wedi addo, ar ôl iddo ddod yn Arlywydd, y bydd yn rhyddhau ffeiliau sydd wedi bod dan glo ers degawdau, gan gynnwys dogfennau sy'n trafod llofruddiaeth yr Arlywydd John F Kennedy yn 1963.

Mae si wedi bod ar led ers blynyddoedd fod Mafia Chicago wedi bod â rhan yn y cynllwyn; criw a oedd yn cynnwys y gangster o dras Cymreig, Murray the Hump, perthynas o bell i'r Arglwydd Dafydd Wigley, drwy ei dad.

Ond tybed beth yw cysylltiad y byd troseddu tanddaearol â'r gŵr a oedd yn y Tŷ Gwyn? Mae Dafydd Wigley wedi bod yn ymchwilio:

Mae Dafydd Wigley yn drydydd cefnder i'r gangster, Murray the Hump

Datgelu cyfrinachau

Dwi wedi’m dychryn gan etholiad Donald Trump. Ond gall un datblygiad pwysig darddu o’i fuddugoliaeth - un o ddiddordeb i Gymru.

Mae Trump yn gaddo 'carthu’r buarth' yn Washington: Drain the swamp! ydi’r slogan. Bydd y sefydliad lywodraethol yn crynu yn eu sgidiau, gan ddisgwyl corwynt Trump i sigo sefydliadau mwya' pwerus y wlad, megis y CIA a’r FBI. Ers yr Ail Ryfel Byd, bu ganddynt ddylanwad aruthrol, a hynny heb ateboldeb tryloyw.

Os ydi Trump o ddifri am agor y sefydliadau dirgel hyn i lygaid y cyhoedd, y man cychwyn amlwg fyddai datgelu gweddill y ffeiliau cudd sy’n ymwneud â llofruddiaeth yr Arlywydd Kennedy ym 1963.

Byddai hyn yn amserol, gan fod nai JFK, Robert Kennedy Jr, newydd ei benodi yn Weinidog Iechyd yn Llywodraeth Trump; mae yntau wedi galw’n gyson am agor y ffeiliau cudd.

Cadwyd elfennau sensitif o dystiolaeth Pwyllgor Ymchwiliol Senedd America i lofruddiaeth JFK o olwg y cyhoedd, hyd heddiw, i warchod 'diogelwch y wlad'.

Adeg arlywyddiaeth cyntaf Trump, rhyddhawyd 35,000 o ddogfennau am lofruddiaeth JFK; ond parhaodd 17,000 o ddogfennau eraill yn ddirgel. Disgwylir i Trump gwblhau’r gwaith nawr.

Llofruddio'r Arlywydd

Saethwyd Kennedy wrth deithio drwy Dallas, Texas yn Nhachwedd, 1963. Taniwyd bwledi o wahanol gyfeiriadau, felly rhaid bod cynllwyn. Honna Lywodraeth America, hyd heddiw, y lladdwyd Kennedy gan Lee Harvey Oswald, yn gweithredu ar ei liwt ei hun; gosodiad cwbl anghredadwy.

Yr Arlywydd John F Kennedy, ei wraig Jacqueline Kennedy, Llywodraethwr Texas John Connally a'i wraig Nellie Connally yn cael eu cludo o amgylch Dallas, Texas ar 22 Tachwedd 1963. Ymhen ychydig o funudau roedd y ddau ddyn wedi cael eu saethu, a John F Kennedy wedi marw o'i anafiadau

Cyhoeddwyd dwsinau o lyfrau gyda damcaniaethau ynglŷn â’r llofruddiaeth. Ceir awgrym y lladdwyd Kennedy ar gais Rwsia, wedi iddo rwystro taflegrau niwclear Rwsia rhag ddod i Ynys Ciwba; awgrym o gynllwyn arall gan Fidel Castro, i ddial am ymosodiad (aflwyddiannus) Kennedy ar Ciwba ym 1961; a chynllwyn gan y Dirprwy-Arlywydd, Lyndon Johnson, oherwydd bwriad JFK i ddod â Rhyfel Vietnam i derfyn.

Awgrymir mewn sawl cyfrol mai’r Mafia – gangsters Chicago yn benodol – a drefnodd y llofruddiaeth (ar eu liwt eu hunain, neu gan gydweithio â’r CIA).

Mae sôn fod y gangster Cymreig, Llywelyn Humphreys, wedi dweud wrth ei ail-wraig, Jeanne, fod Arweinydd y Mob yn Chicago, Sam Giancanno, “...is going to get even with Kennedy” - a hynny cryn amser cyn y saethu yn Dallas.

Ymddengys na soniodd Jeanne am hyn wrth neb, tan oedd ar ei gwely angau yn 2001. Ond – os cywir ei gosodiad – rhaid gofyn y cwestiwn allweddol: “A oedd Humphreys ei hun yn rhan o’r cynllwyn?”

Dylanwad y teulu Kennedy

Roedd yr Arlywydd John Kennedy yn eilun i’m cenhedlaeth i.

Pan gafodd ei ethol yn Arlywydd America yn Nhachwedd 1960 (a hynny o drwch blewyn dros Richard Nixon, y Gweriniaethwr), teimlai fel cyfnod newydd ym myd gwleidyddiaeth.

Yn ei seremoni sefydlu, dywedodd eiriau a gafodd groeso ledled y byd “The torch has been passed to a new generation”. Dyma droi tudalen, wedi cyfnod dieflig dau ryfel byd, ynghyd â “chysgod y cryman” oedd yn deillio o Undeb Sofietaidd Stalin.

Roedd fel pe bae Kennedy yn chwa o awel iach; neu o leiaf dyna oedd ein tybiaeth ni – y genhedlaeth ôl-ryfel, oedd yn awchu am dorri’n rhydd o gysgod trais a gorthrwm; o dlodi dirwasgiad a rheibiodd gymoedd Cymru, o hualau cymdeithas ble oedd cyfoeth a grym yn gosod y drefn, cysgod Hiroshima fel bygythiad parhaol, a grym ymerodrol yn dal i deyrnasu.

Wrth gwrs, roeddem yn naïf. Roedd y teulu Kennedy yn rhan o sefydliad yr Unol Daleithiau. Gwnaeth ei dad, Joe Kennedy ffortiwn ar y farchnad stoc, ond hefyd o fewnforio i’r Unol Daleithiau wisgi gwaharddedig adeg Y Gwaharddiad. Prynodd ei ffordd i mewn i’r sefydliad gwleidyddol.

Y Cymro a ddaeth yn gangster

Pam fyddai gan Llywelyn Humphreys (Murray the Hump) unrhyw ddiddordeb yn ffawd yr Arlywydd?

Ganwyd ef yn Chicago, ym 1899, i deulu o fewnfudwyr Cymraeg eu hiaith: Brian Humphreys o Garno ac Ann Wigley o Benfforddlas, Sir Drefaldwyn. Priodwyd hwy yng Nghapel Cymraeg China Street, Llanidloes ym 1888.

Erbyn diwedd y 20au, roedd Humphreys yn un o aelodau mwyaf dylanwadol o fewn Mob Al Capone, yn Chicago. Dywedir mai ef gynlluniodd y St Valentine Day’s Massacre yn 1929, pan laddwyd saith o’r North Side Gang, Gwyddelig eu cefndir, a phrif elynion Al Capone.

Llun yn ail-greu'r lladdfa a ddigwyddodd ar Ddydd Sant Ffolant 1929 - mae'n debyg mai Murray the Hump oedd tu ôl i'r cwbl

Ar ôl i Capone gael ei garcharu ym 1931, am beidio talu ei dreth incwm, Humphreys ddaeth yn arweinydd y Mob yn Chicago, ac yn 1933 gosodwyd label arno, gan heddlu Chicago, sef Public Enemy No. 1.

Bu gelyniaeth chwyrn rhwng Humphreys a’r teulu Kennedy am ddegawdau. Yn y 20au, gosodwyd 'contract' ar fywyd Joe Kennedy am geisio dwyn tiriogaeth gwerthu alcohol y Purple Gang yn Detroit.

Cafodd Kennedy ar ddeall mai Humphreys oedd yr aelod allweddol o’r Mob, a bu cyfarfod rhyngddynt. Bu i Humphreys a Kennedy ysgwyd llaw ar gytundeb oedd yn codi’r 'contract' ar fywyd Kennedy. Ond torrodd Kennedy ei air; ac, o hynny mlaen, aeth pethau’n ddrwg iawn rhwng Kennedy a Humphreys.

Erbyn y 50au, roedd Humphreys yn un o arweinyddion trosedd cyfundrefnol America. Roedd â rheolaeth dros 60 o brif undebau Llafur y wlad, a thrwy hynny yn sugno arian i bocedi yr Outfit (fel yr ail-fedyddiwyd y Mob yn Chicago). Yn anterth ei rym, roedd Humphreys yn cyfeirio dros $600m y flwyddyn o arian llygredig i Chicago.

Ym 1957 daeth Robert Kennedy (brawd bach John Kennedy) yn Brif Ymgynghorydd y Senate Rackets Committee. Rhestrodd chwe dyn - arweinyddion cenedlaethol trosedd cyfundrefnol – roedd eisiau eu gweld dan glo. Ar ben y rhestr oedd Llywelyn Humphreys.

John F Kennedy a'i wrthwynebydd yn etholiad Arlywyddol 1960, Richard Nixon, yn ystod un o'u dadleuon ar y teledu. Enillodd JFK yr Arlywyddiaeth o drwch blewyn, ac mae'r diolch - mae'n debyg - i Mafia Chicago

Er fod casineb pur rhwng Robert Kennedy a Llywelyn Humphreys, eto, pan ddaeth etholiad 1960, penderfynodd Gangsters Chicago gefnogi Kennedy yn erbyn Nixon; a rhoddwyd y gwaith o drefnu fod Chicago yn pleidleisio dros Kennedy, i ddwylo Llywelyn Humphreys.

Ymddengys mai Humphreys drefnodd i stumio’r bleidlais yn y 27th Precinct; y blwch honno drodd bleidlais Chicago dros Kennedy; Chicago newidiodd ganlyniad Illinois; ac Illinois – swing-state bryd hynny, fel heddiw - sicrhaodd fod Kennedy yn curo Nixon o drwch blewyn, a dod yn Arlywydd.

Gangsters Chicago wrth galon y cynllwyn?

Ond er gwaethaf y cymorth a gawsant gan y Mob, aeth pethau’n waeth fyth rhwng y Gyfundrefn Droseddol a’r brodyr Kennedy.

Er i Humphreys osgoi cael ei garcharu ganddynt (yr unig dro iddo fod dan glo oedd ym 1934), trodd Robert Kennedy bob carreg i’w ddwyn gerbron y llysoedd ac i’r carchar.

Ond erbyn hynny, yng nghyfundrefn troseddol Chicago, roedd y genhedlaeth iau wedi cymryd drosodd oddi wrth Humphreys fel arweinyddion, ac roeddynt wedi cael hen lond bol ar gael eu herlyn gan y brodyr Kennedy.

Dyna pam mae’r gred ar gerdded fod a wnelo Gangsters Chicago rywbeth â llofruddiaeth Kennedy. Ac mae’n bosib fod Llywelyn Humphreys yn gwybod mwy am y cynllwyn nag oedd yn llesol iddo, pan soniodd am hyn wrth ei wraig Jeanne.

Bu i Humphreys farw 'o drawiad ar y galon' yn Nhachwedd 1965, union ddwy flynedd wedi saethu JFK. Mae llawer o dystiolaeth nad o achosion naturiol y bu farw; a threfnodd yr awdurdodau – yn groes i’w ddymuniad - i’w gorff gael ei losgi. Roedd Humphreys wedi datgan yn ei ewyllys ei fod eisiau gadael ei gorff ar gyfer ymchwil meddygol.

Llywelyn Humphreys yn cael ei arestio ym mis Mehefin 1965. Roedd yr awdurdodau ar ei ôl, ac fe gafodd ei ffeindio'n farw ychydig oriau ers ymladd ag aelodau o'r FBI ym mis Tachwedd yr un flwyddyn

Felly, oedd gan Humphreys unrhyw beth i'w wneud â llofruddiaeth JFK? Pwy a ŵyr!

Os yw Trump yn ddigon dewr i agor y ffeiliau i’r byd, cawn wybod wedyn – efallai – a oedd gan yr arch-gangstar Cymreig, Llywelyn Humphreys, unrhywbeth o gwbl i'w wneud â’r llofruddiaeth.

Gallaf innau ond gobeithio nad oedd yn rhan o’r cynllwyn dieflig a newidiodd hanes America...