Lansio gwobr er cof am Leah Owen er mwyn rhoi 'cyfleoedd i bobl ifanc'

Bu farw Leah Owen ym mis Ionawr y llynedd

Mae cystadleuaeth newydd er cof am y gantores ac hyfforddwraig amlwg Leah Owen yn gyfle i "wella cyfleoedd i bobl ifanc ddefnyddio'r iaith Gymraeg".

Mudiad Dyfodol yr Iaith sy'n lansio'r gystadleuaeth i bobl ifanc er cof amdani a'i chyfraniad i ddiwylliant Cymru.

Bu farw yn 70 oed ym mis Ionawr 2024 yn dilyn salwch.

Dywed ei gŵr, Eifion Lloyd Jones, sy'n un o feirniaid y gystadleuaeth, y buodd Leah yn "weithredol dros y Gymraeg o ddyddiau cynnar ei hymgyrchu a'i chanu, trwy flynyddoedd y cyfansoddi a hyfforddi ei chorau a channoedd o bobl ifanc".

Yn ogystal â bod yn berfformwraig lwyddiannus, fe hyfforddodd Leah Owen lawer iawn o blant, a rhai o'r rheiny nawr yn llwyddiannus iawn eu hunain ym myd cerddoriaeth.

Rhwng 1975 a 2001 recordiodd sawl albwm unigol ei hun i Recordiau Sain.

Er mai ym Môn y cafodd ei magu, roedd hi wedi ymgartrefu ers blynyddoedd yn ardal Prion, Dinbych.

Hi oedd enillydd Medal Syr T H Parry Williams yn yr Eisteddfod Genedlaethol yn 2010 am ei chyfraniad "amhrisiadwy" i fywyd diwylliannol, ieithyddol a chymunedol yr ardal.

Fe gafodd hefyd ei hanrhydeddu gan Brifysgol Bangor am ei chyfraniad at Ddiwylliant, Cerddoriaeth a Chelfyddydau Cymru a'r Gymraeg.

Wrth siarad â Cymru Fyw, dywedodd Eifion Lloyd Jones: "Bu'r Gymraeg yn genhadaeth oes iddi ym mhob agwedd o'i bywyd a'i chyfraniadau niferus i ddiwylliant Cymru fel cantores, arweinydd nifer o gorau a hyfforddwraig cannoedd o bobl ifanc.

"Ein gobaith ym mudiad Dyfodol i'r Iaith yw y bydd y cystadlaethau yma yn ysgogi pobl ifanc ledled Cymru i feddwl am eu defnydd nhw o'r Gymraeg a sut y gellir gwella cyfleoedd i bobl ifanc ddefnyddio'r iaith yn eu bywyd beunyddiol.

"Rydyn ni'n ddiolchgar iawn i Gôr NantClwyd am eu rhodd ariannol er cof am Leah sydd wedi rhoi'r cyfle i ninnau fynd ati i sefydlu'r Wobr Goffa."

Cafodd Leah Owen ei magu yn Rhosmeirch, Ynys Môn, ac ymgartrefu ym Mhrion, Sir Ddinbych

Mae cystadlaethau ar gyfer oedrannau gwahanol wedi eu lansio.

I ddisgyblion uwchradd blwyddyn 10-11, yr her fydd creu cyflwyniad fideo rhwng tri a phum munud o hyd yn ymdrin â'r testun: "Ble ydw i'n defnyddio'r Gymraeg, a ble arall hoffwn i allu defnyddio'r Gymraeg?"

Ar gyfer disgyblion ysgol uwchradd Bl12-13 (Safon uwch) a myfyrwyr Coleg Addysg Bellach (hyd at 19 oed) yr her fydd creu cyflwyniad fideo rhwng pump ac wyth munud o hyd yn ymdrin â'r testun: "Beth ydi'r cyfleoedd a'r rhwystrau i mi ddefnyddio'r Gymraeg yn yr ysgol neu goleg ac yn fy mywyd yn gyffredinol. Sut y gellir gwella'r cyfleoedd hynny?"

Mae modd i ddisgyblion gystadlu fel unigolyn, fel pâr, neu fel triawd. Bydd gwobrau ariannol o £100, £60 a £40 yn y ddwy gystadleuaeth.

Y beirniaid yw Eifion Lloyd Jones, Elaine Edwards a Dr Huw Griffiths, sef aelodau bwrdd Dyfodol i'r Iaith.