Anrhydeddau'r Orsedd 2025: Y gogledd

Y corn gwlad yn agor Seremoni'r Orsedd yn 2024 - a oedd yn y Pafiliwn oherwydd y tywydd

Mae Gorsedd Cymru wedi cyhoeddi rhestr o'r unigolion fydd yn cael eu hanrhydeddu yn 2025.

Dyma'r rhai o'r gogledd fydd yn cael eu hurddo yn yr Eisteddfod Genedlaethol yn Wrecsam fis Awst a'r hyn sy'n cael eu nodi gan y Brifwyl amdanyn nhw.

• Anrhydeddau'r Orsedd: Y canolbarth a'r de

GWISG LAS

Mae Rhun ap Iorwerth yn fwyaf adnabyddus fel Aelod Senedd dros Ynys Môn, ac er 2023 fel arweinydd Plaid Cymru. Cyn hynny, bu'n ddarlledwr ac yn un o newyddiadurwyr amlycaf Cymru yn y ddwy iaith tan i'r awydd i wasanaethu ei fro a phobl Cymru ei arwain i fyd gwleidyddiaeth. Dros y blynyddoedd mae wedi bod yn weithgar yn ei gymuned, yn llywodraethwr ysgolion, yn arweinydd ar ddigwyddiadau a chyngherddau lleol, ac yn gefnogwr i amrywiol fudiadau yn cynnwys cyfnod fel noddwr i'r elusen Awyr Las. Bu hefyd, tan yn ddiweddar, yn hyfforddwr ieuenctid yng Nghlwb Rygbi Llangefni.

Rhun ap Iorwerth ydy arweinydd Plaid Cymru ers 2023

Mae pob cymuned yn elwa o unigolion sy'n cyfrannu at wella bywyd bob dydd, ac mae David Aykroyd yn llysgennad arbennig dros dref Y Bala. Gyda'i frawd, Nigel, mae'n rhedeg cwmni dillad nos, dillad dydd a dillad nofio hynod lwyddiannus, sy'n gyflogwr pwysig yng nghefn gwlad Cymru. Mae cyfraniad y brodyr wedi gwella'r celfyddydau, nifer o fentrau a chwaraeon lleol, gyda'r gefnogaeth sydd wedi gyrru CPD Y Bala i Uwch Gynghrair Cymru a hwyluso'u cyflawniadau Ewropeaidd, ond un enghraifft o gyfraniad y ddau i'w cymuned leol.

Gyda'i frawd, David, mae cyfraniad Nigel Aykroyd i dref Y Bala wedi bod yn enfawr dros y blynyddoedd, nid yn unig trwy eu cwmni llwyddiannus sy'n cyflogi nifer fawr o bobl leol, ond hefyd trwy gefnogi'r gymuned. Ers diwedd y 1990au mae'u cwmni'n darparu meithrinfa Gymraeg yn y dref, sydd erbyn hyn, a chyda chefnogaeth y brodyr, wedi datblygu fel Canolfan Deuluol Y Bala sy'n cynnig gwasanaeth gwerthfawr i'r gymuned. Mae'r ddau frawd hefyd yn noddi'r celfyddydau, chwaraeon lleol a mentrau lleol, gan gyfrannu at wytnwch a pharhad ein hiaith yn ardal y Bala.

Mae David a Nigel Aykroyd yn berchen ar ffatri dillad nos yn Y Bala

Mae Glesni Llwyd Carter, Wrecsam, yn cyfrannu'n sylweddol i iaith a diwylliant Cymru. O ran ei galwedigaeth, mae'n rheoli holl waith teulu llysoedd Gogledd Cymru a Dyfed Powys, ac wedi gwella mynediad siaradwyr Cymraeg at gyfiawnder mewn adegau o argyfwng teuluol, a hyfforddi ynadon i ddarparu gwasanaethau yn y Gymraeg, gan ddylanwadu'n gadarnhaol ar y maes proffesiynol a'r gymuned ehangach. Yn ogystal, bu Glesni'n allweddol wrth gefnogi ac annog nifer o brosiectau diwylliannol yn lleol, ac mae ganddi ymroddiad di-ben draw i'r Gymraeg yn ardal Wrecsam.

Dr Gwenllian Lansdown Davies, Llanerfyl, yw prif weithredwr Mudiad Meithrin er+ 2014, ac mae'r sefydliad wedi tyfu a datblygu'n sylweddol o dan ei harweiniad a'i gweledigaeth, gan gyfrannu'n helaeth at nod Llywodraeth Cymru i sicrhau miliwn o siaradwyr Cymraeg. Mae'i gwaith yn ehangu a datblygu hygyrchedd, argaeledd a fforddiadwyedd darpariaeth gofal plant a gwaith chwarae cyfrwng Cymraeg yn hanfodol o safbwynt ffyniant ein plant a dyfodol ein hiaith. Mae Gwenllian hefyd yn gwirfoddoli yn ei chylch meithrin lleol yn Nyffryn Banw, yn aelod o fwrdd Medr: y Comisiwn Addysg Drydyddol ac Ymchwil, ac yn ymddiriedolwr gyda Chronfa'r Loteri Genedlaethol yng Nghymru.

'Does neb wedi gwneud mwy i gefnogi cymunedau Croesor, Llanfrothen a Phenrhyndeudraeth na Llinos Griffin. Mae hi wedi cynhyrchu degau o ffilmiau cymunedol i hyrwyddo busnesau a sefydliadau lleol, ynghyd â phrosiect 'Byw.Bod' a ddaeth â mentrau annibynnol lleol ynghyd i gynnig profiadau a gwasanaethau i ddenu ymwelwyr i'r ardal a'u cyflwyno i'r Gymraeg. Hi hefyd oedd yn gyfrifol am greu Hwb Croesor, sydd bellach yn grŵp o dros 30 o wirfoddolwyr, ac mae hi hefyd yn athrawes Gymraeg uchel ei pharch sy'n ysbrydoli ei dysgwyr gan sicrhau eu bod yn credu fod ganddynt gyfraniad gwerthfawr i'w wneud i'r Gymraeg a'n diwylliant.

Mae Maxine Hughes yn enw ac yn wyneb cyfarwydd i nifer fawr erbyn hyn, nid yn unig am ei gwaith newyddiadurol, ond hefyd am ei rôl fel 'cyfieithydd swyddogol' perchnogion clwb pêl-droed Wrecsam, Ryan Reynolds a Rob McElhenney. Yn wreiddiol o Gonwy, mae'n byw a gweithio yn Washington DC, yn dilyn cyfnod gyda'r BBC a sianel newyddion Saesneg rhyngwladol yn Nhwrci. Mae'n ceisio cefnogi newyddiaduraeth Gymraeg cymaint â phosib ac wedi cynnal sesiynau ar newyddiaduraeth i'r Coleg Cymraeg Cenedlaethol.

Wrth glywed y newyddion dywedodd ei bod yn "anrhydedd enfawr" cael ei chydnabod gan yr Orsedd ac hefyd hi yw Arweinydd Cymru a'r Byd eleni.

Mae ei thad, a fu farw ym mis Rhagfyr, yn dod o Wrecsam.

"Dwi'n meddwl y buasai ef mor falch a hapus i glywed y newyddion," meddai, "a dwi'n edrych ymlaen i ddod a fy nheulu o America draw i Wrecsam ym mis Awst."

Mae Tomos Hughes, Cerrig-y-Drudion, wedi gwneud cyfraniad eithriadol i'w gymuned leol drwy ei waith gwirfoddol a'i gyflogaeth gyda Gwasanaeth Ambiwlans Cymru. Dros y blynyddoedd, darparodd Tomos wasanaethau ymatebwyr cyntaf hanfodol, ac arweiniodd ei ymroddiad at osod dros 850 o ddiffibrilwyr ar draws y gogledd. Mae Tomos yn gweithio gydag Achub Bywyd Cymru, y rhaglen genedlaethol i wella cyfraddau goroesi ataliad y galon drwy hyrwyddo CPR a deffibrilio o fewn cymunedau. Mae hefyd yn darparu hyfforddiant i gymunedau lleol, gan ymestyn y gwasanaeth achub bywyd ar draws y rhanbarth, a gwneir hyn yn aml yn y Gymraeg. Mae'i ymrwymiad diwyro a'i wasanaeth arbennig nid yn unig wedi achub bywydau ond hefyd wedi cryfhau gwytnwch a pharodrwydd y gymuned mewn argyfyngau.

Tan ei ymddeoliad diweddar, roedd Dylan Jones, Dinbych, yn newyddiadurwr amlwg gyda'r BBC yng Nghymru. Yn ystod ei yrfa mae wedi cyflwyno rhaglenni megis 'Taro Naw', 'Pawb a'i Farn', 'Taro'r Post', 'Post Cynta', 'Dros Frecwast Sadwrn' a'r 'Post Prynhawn', ac mae'n cyflwyno'r rhaglen bêl-droed 'Ar y Marc' yn ddi-dor er 1992. Bu'n sylwebu ar gemau pêl-droed o 1986, ac ar ôl sylwebu ar drychineb Hillsborough, cafodd ei wahodd i fod yn ohebydd newyddion yng ngogledd ddwyrain Cymru, gan weithio ar rai o straeon mwyaf y deng mlynedd ar hugain diwethaf yng Nghymru a thros y byd.

Dywed bod clywed am yr anrhydedd yn "sioc" ond ei bod yn "gydnabyddiaeth o bwysigrwydd newyddiaduraeth yn y Gymraeg".

Ond braidd yn anodd iddo efallai yw gwisgo glas ac yntau yn ei eiriau ei hun "wedi arfer gwisgo gwyn wrth gefnogi Leeds United".

Mae Dylan Rhys Jones, Abergele, yn credu bod defnyddio'r Gymraeg mewn cyd-destun proffesiynol fel y gyfraith yn eithriadol bwysig, ac mae wedi cyfrannu'n sylweddol i'r gyfraith, academia, a'r cyfryngau wrth hyrwyddo'r iaith a diwylliant Cymraeg. Mae'n bosibl ei fod yn fwyaf adnabyddus fel cyfreithiwr amddiffyn i Peter Howard Moore, y llofrudd cyfresol. Ysbrydolodd yr achos dwys a heriol hwn ei lyfr, 'The Man in Black', sy'n cyflwyno ei bersbectif unigryw fel cyfreithiwr Moore. Mae Dylan yn eiriolwr dros ddiwylliant, iaith ac addysg Cymru. Bu'n hyrwyddo'r iaith yn gyson o fewn ei waith cyfreithiol ac addysgol, a hynny'n lleol ac yn genedlaethol.

I deulu'r Eisteddfod, 'Dylan Carafáns' yw Dylan Wyn Jones, Yr Wyddgrug, a hynny am iddo arwain ar drefnu maes carafanau'r Eisteddfod am flynyddoedd lawer. Bu hefyd yn gyfrifol am stiwardiaid yr ŵyl ers bron i 20 mlynedd, gan feithrin perthynas arbennig gyda channoedd os nad miloedd o wirfoddolwyr dros y blynyddoedd. Mae'n wirfoddolwr brwd ei hun, ac yn cefnogi a hybu nifer fawr o fudiadau Cymraeg lleol. Yn fathemategydd ac yn arbenigwr technoleg gwybodaeth wrth ei waith, treuliodd ddau ddegawd yn gweithio ar draws Ewrop cyn dychwelyd i Gymru er mwyn sicrhau addysg Gymraeg i'w blant.

Fyddai'r Eisteddfod ddim yn Eisteddfod heb weld Keris Jones, Llangollen, wrthi'n brysur yn gwirfoddoli a stiwardio, a hynny ers hanner can mlynedd. Mae hi'n rhan enfawr o brofiad ein cystadleuwyr a'i gofal annwyl ohonynt wrth iddynt baratoi am eu rhagbrawf yn rhan hollbwysig o ethos yr ŵyl. Mae hi hefyd wedi gwirfoddoli yn yr Urdd ac Eisteddfod Llangollen am flynyddoedd lawer. Yn ogystal, mae Keris yn gymwynasgar a gweithgar iawn yn ei bro, ac yn angerddol dros bopeth Cymreig, ein hiaith a'n diwylliant.

Mae Lili Mai Jones yn rhan o'r chwyldro pêl-droed menywod yng Nghymru ac yn arbennig yn Wrecsam. Hi yw wyneb a llais Cymraeg y chwyldro hwnnw. Yn chwarae i Academi Clwb Wrecsam ers yn 12 oed, chwaraeodd am ddau dymor i glwb Everton cyn ailymuno â Wrecsam ac mae wedi ennill nifer o gapiau rhyngwladol dros ei gwlad ar lefel dan 15 a dan 17 oed. Mae'n llais cyfarwydd ar raglenni radio a theledu, yn trafod dylanwad cynyddol pêl-droed ar iechyd corfforol a meddyliol merched ifanc, ond y tu hwnt i hynny, mae hi hefyd yn bresenoldeb Cymraeg ar raglenni sy'n cael eu darlledu dros y byd, gan roi sylw i Wrecsam a'r Gymraeg.

Mae'n anodd mesur y gwahaniaeth a wnaeth Nia Wyn Jones, Llangefni, i gadarnhau statws y proffesiwn cyfieithu drwy ei gwaith fel rheolwr systemau Cymdeithas Cyfieithwyr Cymru, ac yn sgil hynny gyfrannu at normaleiddio'r iaith mewn cynifer o feysydd. Hi oedd yn gyfrifol am redeg system arholi'r Gymdeithas, trefnu lleoliadau'r arholiadau a'r byrddau arholi, a'r gweithdai, gan redeg a datblygu gwefan y Gymdeithas am flynyddoedd lawer. Mae Nia yn weinyddwraig heb ei hail, ac mae'n bleser gan yr Orsedd ei hanrhydeddu eleni.

Yn wreiddiol o bentref Clocaenog, bu Richard (Dic) Francis Jones, Yr Wyddgrug, yn blismon gyda Heddlu Gogledd Cymru o 1958 tan 1991, gan orffen ei yrfa fel Arolygwr yn ardal Yr Wyddgrug. Wedi ymddeol taflodd ei hun i waith gwirfoddol ac er 2007 mae'n wyneb cyfarwydd i filoedd o Eisteddfodwyr fel un o dîm y Prif Stiward yn yr Eisteddfod Genedlaethol, gyda chyfrifoldeb dros yr ochr drafnidiaeth. Mae'n weithgar iawn yn lleol, yn un o sefydlwyr a chyn-lywydd Cymdeithas Wil Bryan, yn gyn-gadeirydd ac yn llywydd Clwb Rygbi'r Wyddgrug ac yn is-gadeirydd undeb rygbi gogledd Cymru. Mae'n cynrychioli canghennau Cymru ar Bwyllgor Cenedlaethol Cymru a Lloegr o Heddlu sydd wedi ymddeol.

Dewi Llwyd: "Dwi'n edrych ymlaen yn fawr at ddydd Gwener y Steddfod"

Yn newyddiadurwr a darlledwr sy'n llais cyfarwydd i'r mwyafrif ohonom yng Nghymru, mae Dewi Llwyd, Bangor, wedi adrodd ar rai o straeon newyddion mwyaf Cymru a'r byd yn y Gymraeg ers bron i hanner canrif. Bu'n wyneb rhaglenni etholiadol S4C, a bu'n cyflwyno prif raglen newyddion y sianel ynghyd â'r rhaglen drafod Pawb a'i Farn am flynyddoedd. Mae'i raglenni ar Radio Cymru wedi cynnwys Dewi Llwyd ar fore Sul, Hawl i Holi, Post Prynhawn a Dros Ginio, ac mae'n parhau i gyflwyno 'Dros Ginio' yn wythnosol. Mae'i gyfraniad i fyd newyddiaduraeth Gymraeg, a thrwy hynny at ein hiaith a'n diwylliant yn enfawr.

Mae Dr Lyndon Miles wedi gwasanaethu cymunedau'r gogledd orllewin am 34 mlynedd. Yn wreiddiol o Ddowlais, cafodd ei addysg feddygol yn Sheffield cyn symud i Fangor lle y bu'n gweithio fel meddyg teulu. Yn frwdfrydig i wella gwasanaethau i bobl mewn ardaloedd difreintiedig, bu'n arwain y gymuned i sefydlu Canolfan Byw'n Iach, Maesgeirchen. Cyflawnodd amryw o rolau arweinyddiaeth ym maes iechyd, yn lleol a chenedlaethol. Bu'n gadeirydd Cydffederasiwn GIG Cymru ac, ar ôl ymddeol, bu'n gadeirydd Hosbis Dewi Sant am dros wyth mlynedd. Wedi dysgu Cymraeg, mae'n angerddol dros ein hiaith ac yn gallu ymdrin â chleifion a chynnal trafodaethau meddygol yn Gymraeg.

Ers penodiad cyntaf yr Athro Enlli Môn Thomas, Abergwyngregyn, fel Ymchwilydd Ôl-Ddoethur yn Ysgol Seicoleg Prifysgol Bangor, mae'r Gymraeg wedi bod yn ganolog i'w gyrfa fel darlithydd ac ymchwilydd. Mae ei chyfraniad i'r Gymraeg o fewn y sefydliad, ac yn genedlaethol, wedi bod yn sylweddol. Mae hefyd wedi ymgymryd â'i huchelgais o sicrhau mynediad at addysg Gymraeg ym Mangor ac o fewn pynciau seicoleg ac addysg yn ehangach. Mae ei brwdfrydedd at addysg Gymraeg, gan sicrhau fod darlithwyr ac adnoddau ar gael, wedi bod yn ganolbwynt i'w gweledigaeth. Mae hi'n parhau drwy osod strategaeth y Gymraeg ar lefel reoli'r Brifysgol a thrwy annog myfyrwyr PhD i ymgymryd ag ymchwil am addysg Gymraeg.

Yn wreiddiol o Abermorddu ger Wrecsam, lle y'i magwyd ar aelwyd ddi-Gymraeg, mae Clare Vaughan wedi ymgartrefu yng Nghwm Hyfryd ym Mhatagonia. Bu'n gweithio fel athrawes Gymraeg mewn ysgolion yn ardal Wrecsam cyn cael ei phenodi'n athrawes ym Mhatagonia. Mae wedi gwasanaethu'n ddi-dor dros y Gymraeg a'r diwylliant yn y Wladfa, fel cydlynydd addysgol prosiect yr iaith ac aelod gwerthfawr o'r gymdeithas am yr 20 mlynedd ddiwethaf. Mae'n agor ei chartref i groesawu ymwelwyr a gwirfoddolwyr yn gyson, yn cefnogi digwyddiadau lleol, yn weithgar gyda'r eisteddfodau, fel beirniad a hyfforddwr, ac yn cymryd rhan ei hun. Mae'n aelod o gorau a phartïon llefaru ac yn gwneud popeth o fewn ei gallu i hyrwyddo'r diwylliant a'r iaith o ddydd i ddydd.

Mae Gareth Victor Williams, Yr Wyddgrug, wedi chwarae rhan allweddol ym maes ieuenctid ac addysg yng ngogledd ddwyrain Cymru am flynyddoedd. Bu'n gweithio fel athro anghenion dysgu ychwanegol mewn ysgol yn Ninbych, lle y sefydlodd a datblygodd addysg cyfrwng Cymraeg, cyn gweithio fel athro ymgynghorol plant â nam ar eu clyw. Bu hefyd yn gweithio yn y Ganolfan i Hwyrddyfodiaid yn Sir Ddinbych, gan greu pob math o adnoddau ar gyfer cyrsiau hyfforddiant mewn swydd. Mae'n olygydd y papur bro lleol, yn ymwneud â phob math o weithgareddau Cymraeg a diwylliannol yn ei ardal, ac yn rhan allweddol o bwyllgor yr Ŵyl Ban Geltaidd.

Mae Menna Williams, Llangernyw, wedi rhoi o'i hamser yn wirfoddol i hyfforddi cenedlaethau o blant a ieuenctid am dros 50 mlynedd yn ei bro. Mae'n parhau i hyfforddi llu o ieuenctid yr ardal i berfformio ar lwyfannau lleol a chenedlaethol. Mae'n un o sylfaenwyr cangen Llangernyw o Ferched y Wawr, ac wedi bod yn Llywydd y gangen deirgwaith dros y blynyddoedd. Bu'n gwirfoddoli ar ran y mudiad, gan hybu'r defnydd o'r iaith Gymraeg yn yr Ysgol Feithrin. Mae'n cyfrannu'n fisol i'r papur bro 'Y Gadlas' ers blynyddoedd lawer, ac mae'i chyfraniad i'w bro yn amhrisiadwy, yn ogystal â'i chefnogaeth i'r Eisteddfod Genedlaethol, yr Urdd a'r Ŵyl Gerdd Dant – heb sôn am ei chyfraniad i'w chapel, i Gymorth Cristnogol a Chôr Cymysg Dyffryn Conwy. Fe'i hanrhydeddwyd â Thlws John a Ceridwen Hughes yn Eisteddfod Genedlaethol yr Urdd, Maldwyn 2024.

GWISG WERDD

Mae Gwyn Anwyl, Ynys Môn, yn un o ffanfferwyr yr Orsedd, ac yn chwarae rhan allweddol ym mhob un o seremonïau'r Orsedd er 2021. Mae'n bennaeth cynorthwyol yn Ysgol Syr Thomas Jones. Mae'n aelod o Seindorf Beaumaris ac yn cystadlu'n gyson gyda'r band, gan gynnwys yn yr Eisteddfod; yn ogystal mae Gwyn yn aelod o barti Hogia Llanbobman sydd hefyd yn cystadlu'n gyson.

Yn wreiddiol o Rosllannerchrugog, mae Mark Lewis Jones, Caerdydd, yn un o'n hactorion blaenaf, sydd â'i wreiddiau'n ddwfn ym mro ei febyd. Mae wedi ymddangos mewn llu o gyfresi megis 'Un Bore Mercher', 'Dal y Mellt', 'The Crown', 'Game of Thrones' ac mae hefyd yn adnabyddus am ei rolau mewn ffilmiau mawr fel 'Star Wars: Episode VIII' a 'The Far Side of the World'. Yn ddiweddar, bu'n rhan amlwg o brosiectau i gofio 90 mlynedd ers Trychineb Gresffordd, sy'n rhan o hanes glofaol yr ardal. Yn ogystal â'i anrhydeddu gan yr Orsedd, ef yw Llywydd Anrhydeddus yr Eisteddfod eleni.

Mae Mared Lewis, Ynys Môn, wedi ac yn parhau i roi gwasanaeth diwyd i'w hardal, i Gymru, y Gymraeg a'n diwylliant ers blynyddoedd. Yn awdur saith o nofelau i oedolion, mae hi hefyd wedi cyfrannu sawl nofel ar gyfer dysgwyr fel rhan o'r gyfres 'Amdani'. Mae'n weithgar gyda'r papur bro lleol, 'Papur Menai' a chydag Eisteddfod Môn. Yn wir, mae'n aelod o Orsedd Beirdd Ynys Môn, a hefyd yn diwtor poblogaidd sy'n dysgu Cymraeg i oedolion yn lleol. Braf yw ei chroesawu i'r Orsedd eleni.

Mae cyfraniad Elen Mai Nefydd, Wrecsam, ym maes addysg uwch dros y chwarter canrif ddiwethaf wedi bod yn un hollbwysig i ardal Wrecsam, ar y cychwyn fel arweinydd yr Adran Theatr, Teledu a Pherfformio ym Mhrifysgol Wrecsam, cyn ei phenodi'n Bennaeth Darpariaeth y Gymraeg yno. Derbyniodd wobr cyfraniad eithriadol i addysg uwch cyfrwng Cymraeg gan y Coleg Cymraeg Cenedlaethol y llynedd. Balchder mawr i Elen Mai yw iddi gael ei hethol yn Is-gadeirydd Pwyllgor Gwaith Eisteddfod Genedlaethol Wrecsam 2025 gan arwain ar yr elfen ddiwylliannol, ac mae'n angerddol am ddenu cynulleidfaoedd newydd i'r Gymraeg a'r Eisteddfod.

Mae'r Athro Emeritws Hywel Wyn Owen, Llandegfan, yn adnabyddus fel arbenigwr ar enwau lleoedd Cymru. Yn wreiddiol o Benbedw, bu'n athro Lladin a Saesneg yn Ysgol Maes Garmon, Yr Wyddgrug, cyn symud i hyfforddi athrawon yn y Coleg Normal ym Mangor. Sefydlodd Ganolfan Ymchwil Enwau Lleoedd yn y brifysgol lle cafodd ei benodi'n gyfarwyddwr a dyfarnu cadair bersonol iddo. Yno roedd yn gyfrifol am y gwaith o ddigido Archif Melville Richards, un o drysorau'n cenedl bellach. Bu'n llywydd Cymdeithas Enwau Lleoedd Cymru, y Society for Name Studies in Britain and Ireland a'r English Place-Name Society, ac mae'n aelod o banel Comisiynydd y Gymraeg ar enwau lleoedd. Mae'n dal i gyfrannu at ddigwyddiadau cymunedol a chenedlaethol sy'n hyrwyddo enwau a Chymreictod.

Mae Ceinwen Parry, Treuddyn, Yr Wyddgrug, wedi ymroi'n llwyr i hyrwyddo ein hiaith a'n diwylliant mewn ardal sydd ond gwta ddeg milltir o'r ffin. Bu'n ysgrifennydd Eisteddfod Gadeiriol Treuddyn ers 1985, ac er ceisio ymddeol ryw flwyddyn yn ôl, mae'n dal i wneud llawer o'r gwaith. Cefnogodd i'r eithaf bob achos da yn yr ardal ac yn enwedig wrth sicrhau cronfa ariannol addas o'r pentref wrth i'r Eisteddfod Genedlaethol ddod i'r Wyddgrug ddwywaith a'r Urdd i Fflint yn 2017. Yn 2015 derbyniodd dystysgrif anrhydeddus Cymdeithas Eisteddfodau Cymru. Pobl fel Ceinwen sy'n sicrhau bod yr iaith Gymraeg i'w chlywed o hyd yn yr ardal hon; yn sicr mae'n llawn deilyngu cael ei hanrhydeddu gan yr Orsedd.

Mae Dilwyn Price, Hen Golwyn, yn adnabyddus i genedlaethau o blant Cymru fel arweinydd byrlymus a heintus Jamborîs yr Urdd. Mae wedi cyfrannu yn helaeth i fyd addysg yn y Gogledd. Bu'n weithgar yn hyfforddi plant ac ieuenctid yn yr ysgolion, a hefyd wedi arwain Adran ac Aelwyd yr Urdd yn Abergele. Yn gerddor amryddawn, mae'n arweinydd ar gôr cymysg, Côr Alaw, Bae Colwyn. Mae hefyd yn arweinydd Cymanfaoedd, yng Nghymru a'r tu hwnt, gan dderbyn gwahoddiadau i arwain Cymanfaoedd yn Taranaki, Seland Newydd, a Melbourne, Awstralia. Mae'n gymeriad egnïol a brwdfrydig sydd wedi ysbrydoli llu o blant ac ieuenctid Cymru, am bron i hanner canrif. Derbyniodd Dlws John a Ceridwen Hughes yn Eisteddfod yr Urdd, Caerffili 2015.

'Does neb fel Rhys Roberts, Blaenau Ffestiniog am hyrwyddo ac atgyfnerthu'r celfyddydau ymysg pobl ifanc yn ei gymuned leol. Mae'n gweithio'n galed ac yn aml yn wirfoddol i sicrhau fod pobl ifanc dosbarth gweithiol yn cael cyfleoedd i ddatblygu sgiliau o fewn y celfyddydau, gan gynnwys cerddoriaeth, creu ffilmiau, trefnu gigs a digwyddiadau celfyddydol. Mae'r plant sy'n dod drwy raglenni Rhys yn cael eu hymbweru i deimlo balchder yn eu bro, ac mae'n cynnig cefnogaeth a chyfeiriad iddynt – ac yn credu yn eu potensial nhw. Mae hefyd yn aelod o'r band, Anweledig, sydd wedi ail-ffurfio i chwarae yn yr Eisteddfod eleni.

Efallai fod Stephen Rule, Coed-llai, Sir y Fflint, yn fwy adnabyddus fel ei bersona digidol, y Doctor Cymraeg. Mae ganddo dros 80 o filoedd yn dilyn ei gyfrif Instagram ac mae pob un o'i ffilmiau'n amlygu ei angerdd dros y Gymraeg a'i awydd diflino i'w hyrwyddo. Yn athro Cymraeg (ail iaith) wrth ei alwedigaeth, mae'n cynnig cyngor a chefnogaeth i ddysgwyr a siaradwyr Cymraeg di-hyder ar draws y byd gyda'i frwdfrydedd heintus a'i ddealltwriaeth o darddiad enwau, ystyron dywediadau, y treigliadau, gramadeg a chystrawen. Mae'n un o'r cyfathrebwyr gorau dros ein hiaith a'n diwylliant, ac mae'n braf ei anrhydeddu gan yr Orsedd yn Eisteddfod Wrecsam eleni.

Mae ymroddiad Dylan Williams, Caernarfon, i addysgu, ysbrydoli a denu diddordeb ym myd cerddoriaeth yn uchel iawn, yn arbennig ymhlith bechgyn ifanc. Mae'n credu'n gryf mewn rhoi cyfle i bob plentyn dderbyn gwersi offerynnol ac yn pwysleisio fod cerddoriaeth i fod yn hwyl i bawb! Mae wedi addysgu cannoedd o blant yn ysgolion rhanbarth Caernarfon dros y blynyddoedd, yn arwain band iau y rhanbarth, band Pres Hŷn Gwynedd a Môn, ac wedi cael llwyddiannau mawr gyda bandiau Ysgol Brynrefail, Ysgol Syr Hugh Owen ac Ysgol Bontnewydd. Mae hefyd yn brif gornedydd Seindorf Arian Deiniolen, sy'n gystadleuwyr brwd bob blwyddyn.

Dilynwch Cymru Fyw ar Facebook, X, Instagram neu TikTok.

Anfonwch unrhyw syniadau am straeon i [e-mail] neu cysylltwch drwy WhatsApp ar 07709850033.

Lawrlwythwch yr ap am y diweddaraf o Gymru ar eich dyfais symudol.