Plaid yn galw am Ddeddf Awyr Lân i wella ansawdd aer

Yr amcangyfrif yw bod llygredd aer yn cyfrannu at tua 2,000 o farwolaethau yng Nghymru yn flynyddol

Mae ASau ac ACau Plaid Cymru yn galw am Ddeddf Awyr Lân i Gymru i wella ansawdd aer.

Gydag amcangyfrif bod llygredd aer yn cyfrannu at tua 2,000 o farwolaethau yng Nghymru bob blwyddyn, mae llefarydd newid hinsawdd y blaid, Simon Thomas yn dweud mai "mater i ni yw dechrau gwneud rhywbeth am ddiffyg gweithredu gan y Llywodraethau Ceidwadol a Llafur."

Ond yn ôl yr Ysgrifennydd Trafnidiaeth, Ken Skates mae Llywodraeth y DU wedi gwrthod datganoli'r pwerau a fyddai'n caniatáu i Lywodraeth Cymru fynd at wraidd y broblem, gwella safonau a defnyddio trethi i wella allyriadau "er inni erfyn dro ar ôl tro".

Strategaeth 'uchelgeisiol'

Mae Llywodraeth y DU wedi ymateb i'r feirniadaeth gan ddweud bod eu Strategaeth Awyr Lân diweddar yn un "uchelgeisiol" ac yn "amlinellu cynllun ar draws y DU i fynd i'r afael â llygredd aer".

Daw galwad Plaid Cymru wrth i'r Gweinidog Amgylchedd, Hannah Blythyn gadarnhau mai dydd Llun nesaf - 18 Mehefin - y bydd cyfyngiadau cyflymder o 50 mya yn dod i rym ar rannau mwyaf llygredig bump o ffyrdd prysuraf Cymru.

Mae'r cam, meddai, yn un o nifer o fesurau i wella ansawdd aer, gan gynnwys Cronfa Ansawdd Aer newydd gwerth £20m.

Dywedodd Mr Thomas y bydd Plaid Cymru'n cyflwyno Deddf Awyr Lân i Gymru "i ddirwyn i ben werthu cerbydau petrol a diesel yn unig yn raddol erbyn 2030 ac yn cefnogi'r trosi i geir glanach.

"Mae cerbydau diesel yn gyfranwyr mawr mewn trefi, gyda'r lefelau wrth ochr ffyrdd ar eu huchaf lle mae traffig ar ei brysuraf.

Ychwanegodd AS Dwyfor Meirionnydd Liz Saville Roberts mai "dyma enghraifft arall eto fyth o Blaid Cymru yn arwain yr agenda deddfwriaethol" ar ôl i lysoedd benderfynu bod llywodraethau Cymru a'r DU heb wneud digon i fynd i'r afael â llygredd aer.

"Ni allwn ganiatáu i hyn fynd ymlaen yn hwy," meddai.

"Rhaid i gydweithwyr ar draws Tŷ'r Cyffredin gefnogi cynigion Plaid Cymru i ddirwyn gwerthiant ceir disel a phetrol i ben erbyn 2030, i incwm o drethi tanwydd ddod i Gymru i'w wario ar ddewisiadau eraill o ran cludiant sydd yn gwella ansawdd yr aer, a phrofion go-iawn am allyriadau i bob cerbyd."

Amser gweithredu

Ond fe bwysleisiodd Mr Skates fod Llywodraeth y DU "wedi'n rhwystro ni rhag dilyn y trywydd roeddem am ei ddilyn ac mae'n bryd iddi hi nawr dorchi llewys a defnyddio er lles pobl Cymru y pwerau mae wedi'u gochel mor hir."

Mewn ymateb i'r feirniadaeth dywedodd llefarydd ar ran Llywodraeth y DU eu bod wedi cyhoeddi Strategaeth Awyr Lân "uchelgeisiol" yn ddiweddar, gan gydweithio gyda'r llywodraethau datganoledig.

"Er bod ein hymgynghoriad cyhoeddus yn berthnasol i Loegr yn unig, mae'r strategaeth yn amlinellu cynllun ar draws y DU i fynd i'r afael â llygredd aer," meddai'r llefarydd.

"Fe gyfrannodd Cymru ran o'u cynlluniau nhw, a gyhoeddwyd fel rhan o'r ddogfen."