O ble mae chwaraewyr carfan rygbi Cymru yn dod?
- Cyhoeddwyd
I gyd-fynd â chyhoeddi carfan Cymru ar gyfer Cwpan Rygbi'r Byd mae Undeb Rygbi Cymru wedi rhannu fideo, dolen allanol yn dangos gwreiddiau'r chwaraewyr yn eu clybiau cymunedol.
Ar ôl gweld y fideo mae Cymru Fyw wedi creu map sy'n dangos pa ardaloedd yng Nghymru sydd wedi cynhyrchu chwaraewyr y garfan.
Mae'r map yn dangos pa mor gynhyrchiol yw rhai ardaloedd yn ne Cymru gyda chlystyrau yn Sir Gaerfyrddin, y cymoedd uwchben Abertawe a chymoedd ôl-ddiwydiannol y de-ddwyrain.
Daw tri chwaraewr o glwb Hendygwyn-ar-dâf (Whitland RFC), Sir Gaerfyrddin, sef y brodyr Jonathan a James Davies a'r mewnwr Aled Jones.
Mae clwb Gorseinon hefyd wedi magu dau o gicwyr mwyaf cynhyrchiol Cymru, Dan Biggar a Leigh Halfpenny.
Ond George North yw'r unig chwaraewr o ogledd Cymru - gyda chlwb Llangefni yn gynrychiolydd unig draw yn Sir Fôn.
Felly pam bod rhai ardaloedd mor llwyddiannus wrth greu chwaraewyr rhyngwladol?
'Brawdoliaeth' diwydiannau'r de
Mae poblogrwydd rygbi yn y de yn mynd nôl at y cyfnod pan oedd y diwydiannau trwm, y glofeydd a'r gweithfeydd haearn, yng nghymoedd y de meddai'r sylwebydd a'r darlledwr, Huw Llywelyn Davies.
"Roedd y gwaith yn magu rhyw frawdoliaeth eitha' macho lle roedd pawb yn dibynnu ar ei gilydd, yn cydweithio a chyd-dynnu," meddai Mr Davies
"Roedd yn waith corfforol, felly roedd gêm gorfforol yn siwtio'r bobl hynny yn enwedig y bois oedd yn chwarae yn y pac, y blaenwyr, oherwydd eu nerth corfforol.
"Felly does dim syndod mai yng nghymoedd diwydiannol y de roedd canolbwynt y gêm rygbi.
"Rwy'n cyffredinoli wrth gwrs ac mae tipyn o eithriadau ond roedd bywyd y pentrefi yn y cyfnod hwnnw yn troi o gwmpas y capel, y clwb rygbi a'r dafarn.
Roedd gwaith dynion yn y cymoedd diwydiannol yn creu brawdoliaeth oedd yn parhau ar y caeau chwarae, meddai Huw Llywelyn Davies
"Ar ôl gweithio mewn llefydd cyfyng, swnllyd, brwnt ar b'nawn Sadwrn roedd yn rhyw fath o ollyngdod i'r dynion fynd mas i gael awyr iach i gael gwared ag unrhyw rhwystredigaethau oedd yn perthyn iddyn nhw ac hefyd i fwynhau.
"Ond eto, roedd y frawdoliaeth yna oedd yn amlwg yn eu gwaith bob dydd yn cael ei ddangos ar y cae hefyd.
"Mae'n wir am bêl-droed hefyd ond nid i'r un graddau o ran yr agwedd gorfforol.
"Er bod y diwydiannau trwm yna wedi diflannu bellach dwi'n credu bod y traddodiad yn parhau ac felly bod y cymoedd diwydiannol yn dal yn gadarnle i'r gêm yn fwy falle na'r ardaloedd cefn gwlad."
Y ffatri 'outside-half'
Yn y saithdegau, fe ganodd Max Boyce am y ffatri maswyr oedd yng nghymoedd y de yn ei gân The Outside-Half Factory, sy'n adlewyrchu traddodiad rygbi rhyfeddol yr ardaloedd hyn.
"Cwm Gwendraeth oedd canolbwynt cân Max Boyce a mae na draddodiad fan'ny yn mynd nôl at Carwyn James, Barry John, Jonathan Davies, Gareth Davies - maen nhw i gyd yn dod o'r un cwm, sy'n rhyfeddol gan mai cwm bach yw e," meddai Huw Llywelyn Davies.
"Y gân arall enwog oedd gan Max Boyce yn y saithdegau oedd y Pontypool Front Row.
Pont-y-pŵl yn chwarae yn erbyn Awstralia yn 1984; fe gollon nhw o 18-24
"Charlie Faulkner, Bobby Windsor, Grahame Price, i gyd yn dod o gymoedd Gwent ac yn ffigyrau eiconig ac yn gymeriadau.
"Ond fe ddaeth na reng flaen arall â llawn gymaint o gymeriad - tri ffarmwr o ardal Crymych, Brian Williams, Kevin Phillips a John Davies, a falle bod hyn yn adlewyrchu dipyn bach o shifft - achos erbyn hynny roedd y gweithfeydd trwm yn dechrau diflannu.
"Felly roedd gennych chi dri ffarmwr ond unwaith eto, bois oedd yn ymwneud â gwaith corfforol."
Mae gwreiddiau'r gêm ddwfn yn y gorllewin meddai'r hanesydd rygbi, Wyn Thomas: "Ar feysydd Coleg Llambed ac yn unol â rheolau ysgol fonedd Rugby y gwelwyd y gêm gyntaf o rygbi yn cael ei chwarae yng Nghymru," meddai mewn erthygl am hanes rygbi Cymru.
"Ond mae rhai yn barod i gredu fod rhyw lun ar 'rygbi', sef y 'Cnapan' yn bodoli yng nghefn gwlad gorllewin Cymru cyn y bedwaredd ganrif ar bymtheg."
Llun gan J. E Lloyd o sgrym ar gae rygbi anwastad ar gyrion Caerfyrddin ar ddechrau'r 20fed Ganrif
Yn y saithdegau meddai Huw Llywelyn Davies, roedd yr olwyr, fel Gareth Edwards, Barry John, Gerald Davies a Ray Gravell o'r gorllewin tra bod y blaenwyr yn tueddu i fod yn fwy tebygol o ddod o'r dwyrain.
Er mor brin yw chwaraewyr rhyngwladol o'r gogledd mae George North yn dilyn patrwm cyfarwydd o chwaraewyr fel Dewi Bebb, Arthur Emyr a Robin McBryde, o'r naill ochr i Bont Menai meddai Mr Davies.
Daw tri o chwaraewr cenedlaethol o'r tu allan i Gymru. Mewn clybiau cymunedol yn Lloegr chwaraeodd Jake Ball (Camberley, Surrey) a Thomas Francis (Malton) am y tro cyntaf.
A byddai angen i'n map fod dipyn yn fwy er mwyn cynnwys clwb cyntaf Hadleigh Parkes, ddaw yn wreiddiol o Seland Newydd! Mae'n gymwys i chwarae i Gymru gan ei fod wedi byw yma ers dros dair blynedd.
Dyma'r rhestr yn llawn:
Adam Beard - Birchgrove
Jake Ball - Camberley
Cory Hill - Pontypridd
Rhys Carré - St Joseph's
Dillon Lewis - Beddau
Alun Wyn Jones - Bonymaen
Josh Navidi - Bridgend Athletic
Owen Watkin - Bryncethin
Ryan Elias - Carmarthen Athletic
Ken Owens - Carmarthen Athletic
Gareth Davies - Castell Newydd Emlyn
George North - Llangefni
Aaron Shingler - Yr Hendy
Rhys Patchell - CRICC
Dan Biggar - Gorseinon
Leigh Halfpenny - Gorseinon
Hadleigh Parkes - Hunterville
Wyn Jones - Llanymddyfri
Thomas Francis - Malton and Norton
Hallam Amos - Mynwy
Ross Morriarty - Treforys
Elliot Dee - Trecelyn
Justin Tipuric - Trebanos
Tomos Williams - Treorci
Liam Williams - Waunarlwydd
Nicky Smith - Waunarlwydd
Aaron Wainwright - Whitehead
Aled Davies - Hendygwyn-ar-dâf
James Davies - Hendygwyn-ar-dâf
Jonathan Davies - Hendygwyn-ar-dâf
Josh Adams - Yr Hendy
Hefyd o ddiddordeb: