Ceffylau a'u perchnogion yn dioddef yn sgil Covid

Fel arfer byddai ceffylau yn cael eu defnyddio ar gyfer gwersi chwe gwaith yr wythnos

Mae'r cyfnod clo wedi cael effaith andwyol ar geffylau a'u perchnogion, medd Amelia Rogers sy'n rhedeg Canolfan Farchogol Tal-y-garn ym Mhont-y-clun yn Sir Rhondda Cynon Taf.

Dyw'r ceffylau ddim yn cael digon o ymarfer corff, meddai, ac oherwydd diflastod mae ceffylau sydd fel arfer o natur addfwyn wedi bod yn torri offer ac o ganlyniad yn anafu eu hunain.

Fel arfer byddai'r ceffylau yn cael eu defnyddio ar gyfer rhoi gwersi y rhan fwyaf o'r wythnos ond bellach mae nhw yn eu stablau am y rhan fwyaf o'r diwrnod ac ond yn cael mynd am dro am ryw hanner awr.

Mae Covid-19 hefyd wedi cael effaith ariannol ar Ganolfan Farchogaeth Tal-y-garn ac maen nhw wedi gorfod gwerthu nifer o geffylau.

"Mae'n sefyllfa gwbl ddifrifol," medd Amelia Rogers sy'n rhedeg y ganolfan gyda'i rhieni.

Dywed y Gymdeithas Geffylau bod ysgolion marchogaeth yn hynod o bwysig i'r diwydiant marchogaeth ac mae nhw yn dweud y dylent agor yr un pryd ag ysgolion.

Dywedodd llefarydd ar ran Llywodraeth Cymru "eu bod yn gwneud popeth posib i ddiogelu busnesau yn ystod cyfnod anodd".

Mae cyfnod clo y gaeaf wedi bod yn hynod anodd i geffylau fel Timmy a Jasper

Fel arfer mae oddeutu cant o bobl yn marchogaeth y ceffylau bob wythnos yn ystod gwersi ond bellach dim ond Ms Rogers a'i thri phrentis sydd yn gofalu amdanynt.

"Dim ond unwaith y dydd ry'n ni'n gallu rhoi ymarfer corff iddyn nhw. Dyw hi ddim yn bosib eu marchogaeth i gyd ac felly mae'n rhaid i ni fynd â nhw allan mewn grwpiau fel eu bod yn defnyddio eu holl egni.

"Pan maent yn ddiflas mae nhw'n dechrau ymladd a thorri rhannau o'r arena gan gynnwys y ffens a charthenni."

Yn yr haf roedd hi'n bosib i'r ceffylau redeg yn y caeau ond yn ystod misoedd y gaeaf maen nhw wedi gorfod aros yn y stablau.

Mae'r ysgol farchogaeth bellach ar gau a dyw'r ceffylau ddim yn cael llawer o ymarfer corff

"Ry'n ni wedi gorfod gwerthu nifer o geffylau ers y cyfnod clo cyntaf gan eu bod yn rhy ddrud i'w cadw," ychwanegodd Amelia Rogers.

"Fe ddaeth y gwerthiant ag incwm i ni ond fe fydd yn rhaid i ni brynu ceffylau eraill yn eu lle pan fyddwn ni'n ailagor. Dyw hi ddim yn bosib rhedeg ysgol farchogaeth heb geffylau.

"Rwy'n poeni hefyd bod y ceffylau wedi colli eu cyhyrau gan nad ydynt wedi bod yn cael digon o ymarfer corff.

"Ymhlith problemau eraill posib mae coesau wedi chwyddo, ymddygiad at bobl a cheffylau eraill ac mae dannedd nifer o geffylau yn treulio oherwydd eu diflastod.

"Er bod cefnogaeth ariannol wedi bod yn ystod y ddau gyfnod clo dyw ein costau ni ddim yn stopio fel cost tafarndai," ychwanega Ms Rogers.

"Rhaid i ni dalu arian i sicrhau lles y ceffylau a biliau milfeddygol a hynny tra bod ein hincwm ni'n hunain yn gostwng yn sylweddol."

Mae cyfnod clo y gaeaf wedi bod yn anoddach gan nad yw'r ceffylau yn cael rhedeg yn y caeau

Gan fod pobl yn cael ymarfer corff gydag un cartref arall, mae Ms Rogers yn credu y dylai ysgolion marchogaeth gael rhoi gwersi un i un tra'n cadw pellter cymdeithasol.

Does dim gwersi wedi'u cynnal gan Ysgol Farchogaeth Tal-y-garn ers 19 Rhagfyr

Dywed Dr Mark Kennedy o'r RSPCA bod "ymarfer corff yn hynod o bwysig i les ceffylau ac fe ddylent gael padog lle mae'n bosib iddynt ymarfer yn gyson bob dydd yng nghwmni ceffylau eraill.

"Yn amlwg mae amodau'r tywydd ar hyn o bryd yn heriol - ac felly mae cael rhywun yn marchog y ceffylau yn bwysig.

"Ry'n yn galw o hyd ar y rhai sy'n penderfynu ar y cyfyngiadau i sicrhau lles anifeiliaid," ychwanegodd.

Heb ymarfer corff mae cyflwr corfforol ceffylau yn gwaethygu

'Atal y lledaeniad'

Dywed llefarydd ar ran Llywodraeth Cymru bod £1.7bn o gyllid wedi cael ei roi i ddiogelu 125,000 o swyddi ers dechrau'r pandemig.

"Mae gostwng cyffyrddiad corfforol rhwng cartrefi i'r isafswm posib wedi bod yn gwbl hanfodol i atal lledaeniad haint coronafeirws - sydd yn helpu'r Gwasanaeth Iechyd ac yn arbed bywydau.

"Dyna pam mai'r rheol gyffredinol yng nghyfyngiadau lefel pedwar yw bod yn rhaid i bobl aros adref."