Cyfrifiad 2021: Effaith y pandemig i'w weld ar y Gymraeg?
- Cyhoeddwyd
Yn Llanrug ger Caernarfon oedd y canran uchaf o siaradwyr Cymraeg yn y cyfrifiad yn 2011
Fe allai rhai o effeithiau'r pandemig a'r cyfnodau clo ar yr iaith Gymraeg gael eu gweld yng Nghyfrifiad eleni, yn ôl un arbenigwr iaith.
Dydd Sul 21ain Mawrth yw dyddiad Cyfrifiad 2021 pan fydd gofyn i bob aelwyd yng Nghymru a Lloegr gymryd rhan yn yr arolwg, sy'n digwydd bob 10 mlynedd.
Mae'r atebion i'r cwestiynau'n helpu sefydliadau i wneud penderfyniadau wrth gynllunio ac ariannu gwasanaethau cyhoeddus, fel trafnidiaeth, addysg, iechyd ac yng Nghymru, yr iaith Gymraeg.
Fe ddangosodd Cyfrifiad 2011 ostyngiad yn nifer y siaradwyr Cymraeg, yn enwedig yn yr ardaloedd traddodiadol.
Yn ôl Meirion Prys Jones, cyn-bennaeth Bwrdd yr Iaith, mi allai'r pandemig achosi parhad yn y gostyngiad mewn canrannau.
"Bydden i'n tybio mai'r un fydd y patrwm - o allfudo gan bobl ifanc gan ein bod ni'n byw mewn ardal hynod o dlawd mewn gwirionedd."
"Felly wrth chwilio am waith a hyfforddiant bydd y bobl ifanc yn symud allan ac ar yr un pryd byddwn ni'n gweld mewnfudo yn digwydd."
"A dwi'n siŵr y bydd Covid 19 yn effeithio yn sylweddol ar hynny."
"Ni'n gallu gweld yn barod bod prisiau tai yn codi, bod pobl yn symud mewn, yn gweld y gallan nhw weithio o fan hyn yn rhwydd iawn."
"A mae hynny'n mynd i newid dynameg ieithyddol yr ardaloedd yn y gorllewin yn sylweddol iawn."
Llanrug ar y brig?
Ddeng mlynedd yn ôl Llanrug, yng Ngwynedd oedd â'r ganran uchaf o bobl yn dweud eu bod yn medru'r Gymraeg, 87%.
Mae rhywfaint o newid wedi bod yn y pentref ers hynny, yn ôl Cadeirydd y Cyngor Cymuned lleol, Cynghorydd Phillip Roberts.
"Wrth gwrs, mewn deng mlynedd mi fydd newid wedi bod," meddai.
Mae rhywfaint o newid wedi bod yn Llanrug dros y ddegawd ddiwethaf meddai'r Cynghorydd Phillip Roberts
"Mae 'na bobl yn ein gadael ni, siaradwyr Cymraeg, ac mae 'na bobl newydd yn symud i fewn - weithiau mae 'na Gymry Cymraeg yn symud i fewn.
Ychwanegodd: "Dwi'n gobeithi'n arw bod ni ddim yn gweld y ffigwr i lawr [yn 2021]. Ond os bydd, fydd rhaid i ni weithio i ddatrys y sefyllfa"
Ateb cwestiynau
Y Swyddfa Ystadegau sy'n cynnal y Cyfrifiad ac yn ôl eu rheolwr ymgysylltiad yng Nghaerdydd, Ena Lloyd, mae hyder wedi atal pobl yn y gorffennol rhag nodi eu bod yn medru'r Gymraeg.
"Fi'n cael sgwrs a mae pobl yn dweud: 'Fi ddim yn rhugl yn Gymraeg'. Ond mae nhw'n siarad yn naturiol 'da fi, a fi 'da nhw."
"So, s'dim neb yn gofyn y cwestiwn am unrhyw iaith arall, 'Pa mor rhugl ydyn nhw?'"
Eleni, bydd y ffurflen yn gofyn "Ydych chi'n gallu deall, siarad, darllen neu ysgrifennu Cymraeg?" ac yna bydd modd ticio blwch ar gyfer pob gallu.
Dywedodd Ms Lloyd: "Mae fe'n rywbeth personol iawn, sut y'ch chi'n teimlo."
"Bysen i'n gweud wrth bob un, 'Sut y'ch chi'n bersonol yn teimlo am y cwestiwn yma?'"
"So, os 'dech chi'n gallu siarad tamed bach o Gymraeg a chi'n teimlo bod chi am ateb, rhowch tic yn y bwlch."