Rhieni'n bygwth camau cyfreithiol i gadw ysgol ar agor

Mae 52 o ddisgyblion yn Ysgol Llanbedr

Mae rhieni sydd â phlant mewn ysgol bentref ym Mhowys wedi dweud y byddan nhw'n mynd â'r cyngor i'r llys os bydd yn penderfynu ei chau.

Cafodd Ysgol Llanbedr ger Crucywel - sydd â 52 o ddisgyblion - ei sefydlu bron i 300 mlynedd yn ôl yn 1728.

Mae'n un o sawl ysgol gynradd wledig sydd â dyfodol ansicr o dan gynlluniau ailwampio addysg yr awdurdod lleol.

Dywedodd Kate Stradling, sydd â dwy ferch yn yr ysgol, ei bod yn "teimlo'n sâl" pan glywodd am y tro cyntaf y gallai'r ysgol gau.

Yn ôl Cyngor Powys mae'n rhaid gwneud "penderfyniadau anodd", ac mae'r sir yn dweud y byddai ei strategaeth yn "caniatáu i ddysgwyr ffynnu".

Dywedodd Kate Stradling ei bod yn "teimlo'n sâl" pan glywodd y gallai'r ysgol gau

Mae'r cyngor eisoes wedi penderfynu bwrw ymlaen â chau Ysgol Castell Caereinion ger Y Trallwng sydd â 25 o ddisgyblion. Cafodd yr ysgol honno ei sefydlu 200 mlynedd yn ôl.

Hefyd mae bwriad i gau'r ysgol gynradd yn Llanfihangel Rhydieithon ger Trefyclo.

Mae amheuaeth hefyd ynghylch dyfodol nifer o ysgolion eraill gan gynnwys Ysgol Bro Cynllaith ym mhentre' Llansilin.

Mae'r rhain yn ysgolion sy'n cynnig addysg cyfrwng Saesneg ac mae niferoedd y disgyblion yn amrywio rhwng 23 a 109.

Ond mae cyfreithiwr sy'n cynrychioli rhieni mewn sawl un o'r ysgolion wedi dweud wrth raglen Wales Live ei fod yn credu bod y cynlluniau yn torri polisi Llywodraeth Cymru a ddyluniwyd i amddiffyn ysgolion gwledig.

Yn 2018 newidiodd Kirsty Williams - y gweinidog addysg ar y pryd - god trefniadaeth ysgolion i ddod â "rhagdybiaeth yn erbyn cau" ysgolion gwledig rhestredig.

"Gallai ffyrdd o fyw yng Nghymru newid am byth os caniateir i ysgolion gwledig da ddiflannu," medd y cyfreithiwr Michael Imperato

Dywedodd y cyfreithiwr Michael Imperato, pe bai Cyngor Powys yn bwrw ymlaen â'r cau, y byddai'r mater yn cael ei "benderfynu yn yr Uchel Lys".

Ychwanegodd, os digwydd hynny, dyna fydd y tro cyntaf i'r cod diwygiedig wynebu prawf cyfreithiol.

Mae'r cod yn nodi bod yn rhaid i'r achos dros gau ysgol wledig fod yn "gryf" a rhaid ystyried pob dewis hyfyw arall yn "gydwybodol".

Dywed Cyngor Powys ei fod wedi cael "cyngor cyfreithiol annibynnol" i sicrhau bod ei gynigion yn gadarn a dywedodd fod ei ymgynghoriadau'n cael eu cynnal yn unol â chod trefniadaeth yr ysgol.

Dywedodd y cyngor fod gan ei ysgolion lleiaf gyllidebau uwch fesul disgybl na'r cyfartaledd ac mae'n amcangyfrif y bydd cau Ysgol Gynradd Llanbedr yn arbed tua £100,000 erbyn 2024.

'Sefyllfa well i fodloni'r cwricwlwm'

Ym mis Ebrill dywedodd prif weithredwr Cyngor Powys, Dr Caroline Turner, pe bai'r ysgol yn cau y byddai plant yn mynychu ysgolion sydd "mewn sefyllfa well i fodloni gofynion y cwricwlwm cenedlaethol newydd ac y gallai hynny ddarparu ystod ehangach o gyfleoedd addysgol ac allgyrsiol".

Ond dywedodd Mr Imperato fod pobl yn teimlo y byddai cymunedau yn anghynaladwy heb eu hysgolion.

"Gallai ffyrdd o fyw yng Nghymru newid am byth os caniateir i ysgolion gwledig da ddiflannu," meddai.

"Pam tarfu ar ysgol wledig berffaith, lewyrchus?" gofynnodd Fi Loftus

Dywedodd rhieni plant yn yr ysgol wrth BBC Cymru pam eu bod am ei chadw ar agor.

"Mae gen i dri o blant ifanc yn yr ysgol a byddai'n golygu'r byd iddyn nhw petai'n aros ar agor," meddai Fi Loftus.

"Hefyd ry'n ni'n deulu milwrol, ac maen nhw wedi wynebu digon o aflonyddwch yn eu bywyd yn barod, pam tarfu ar ysgol wledig berffaith, lewyrchus?"

'Heriau sylweddol'

Mae Cyngor Powys yn cael ei redeg gan glymblaid o gynghorwyr Annibynnol a Cheidwadwyr.

Dywedodd Phyl Davies, yr aelod cabinet dros addysg, y bydd eu strategaeth "yn ein helpu ni i drawsnewid y profiad i ddysgwyr" ac yn mynd i'r afael â'r "heriau sylweddol sy'n wynebu addysg ym Mhowys".

"Mae'r heriau hyn yn cynnwys cyfran uchel o ysgolion bach yn y sir, llai o ddisgyblion, nifer fawr o lefydd gwag, anghydraddoldeb o ran mynediad at addysg Gymraeg, diffyg cyfleoedd ôl-14 ac ôl-16 ac anghydraddoldeb o ran mynediad at ddarpariaeth anghenion addysg arbennig neu anghenion dysgu ychwanegol," meddai.

"Rydym am sicrhau'r gorau i'n dysgwyr ni ac rwy'n credu y bydd y strategaeth hon yn creu gwaddol a fydd yn sicrhau fod dysgwyr yn ffynnu ac yn cyrraedd eu potensial a chystadlu â gweddill y byd."

Cafodd Ysgol Llanbedr ei sefydlu bron i 300 mlynedd yn ôl yn 1728

Dywedodd yr aelod senedd dros Sir Drefaldwyn, y Ceidwadwr Russell George, fod yn rhaid i Lywodraeth Cymru sicrhau bod "cyllid priodol" yn mynd i gynghorau ochr yn ochr â'r amddiffyniad a roddir i ysgolion gwledig.

"Os bydd anhawster wrth gyflwyno'r cwricwlwm ac nad yw Llywodraeth Cymru yn ariannu ysgolion ac awdurdodau lleol yn briodol i gyflawni'r cwricwlwm hwnnw, yna ychydig iawn o ddewis sydd gan y cyngor ond edrych ar newid y ffordd maen nhw'n strwythuro addysg a gorfod cau ysgolion llai," meddai.

"Mae hynny'n drist iawn oherwydd rwy'n credu y dylid cael rhagdybiaeth i gadw ysgolion llai ar agor."

Dywedodd llefarydd ar ran Llywodraeth Cymru mai awdurdodau lleol sy'n gyfrifol am drefnu ysgolion yn eu hardal.

Ychwanegodd eu bod wedi cymryd "nifer o gamau" i helpu rhoi'r "dechrau gorau" i blant mewn ardaloedd gwledig.

"I gydnabod yr heriau y gall ysgolion bach a gwledig eu hwynebu, rydyn ni hefyd wedi cyflwyno grant gwerth £2.5m y flwyddyn er mwyn annog dyfeisgarwch, cydweithio rhwng ysgolion a chodi safonau," meddai.