Ceisio denu athrawon sy'n siarad Cymraeg yn sgil prinder o 400

Mae cynllun newydd wedi ei lansio i geisio mynd i'r afael â'r sefyllfa "gymhleth" o gynyddu nifer yr athrawon sy'n siarad Cymraeg mewn ysgolion.

Bydd Llywodraeth Cymru yn adolygu'r angen i ddarpar athrawon gael gradd B neu uwch TGAU mewn mathemateg a Chymraeg neu Saesneg.

Yn ôl yr ystadegau addysg diweddaraf, mae yna brinder o 14% (405) yn y nifer sy'n gallu dysgu Cymraeg neu bynciau drwy gyfrwng yr iaith mewn ysgolion uwchradd.

Mae undeb UCAC wedi croesawu'r strategaeth, ond yn cwestiynu os ydy'r proffesiwn "bellach yn denu".

• 'Angen mwy o athrawon sy'n siarad Cymraeg'

Mae'r cyhoeddiad yn rhan o darged y llywodraeth i geisio cyrraedd miliwn o siaradwyr Cymraeg a dyblu'r nifer sy'n defnyddio'r iaith erbyn 2050.

Maen nhw'n dweud nad oes yna ddigon o bobl yn dewis bod yn athrawon yn y sector cyfrwng Cymraeg.

Trafferthion recriwtio

Tra bod y darlun yn "fwy positif" mewn addysg gynradd, mae ysgolion uwchradd yn dweud eu bod nhw'n ei chael hi'n anodd recriwtio athrawon, yn enwedig mewn pynciau fel gwyddoniaeth, mathemateg, Saesneg a Chymraeg.

Fel rhan o strategaeth 10 mlynedd Llywodraeth Cymru, maen nhw'n dweud y byddan nhw'n:

• Cefnogi graddedigion sy'n siarad Cymraeg ac yn astudio yn Lloegr i ddychwelyd i Gymru er mwyn paratoi i addysgu;

• Ehangu'r ystod o bynciau uwchradd sydd ar gael i bobl sydd mewn cyflogaeth ac sydd eisiau hyfforddi i addysgu;

• Darparu cymorth i israddedigion gael profiad o fod mewn ystafell ddosbarth, fel llwybr i addysgu;

• Peilota cynllun bwrsariaeth i gadw athrawon cyfrwng Cymraeg mewn ysgolion uwchradd.

Beth yw'r farn yn Llanhari?

Dywedodd Pennaeth Ysgol Llanhari, Rhian Phillips, bod "recriwtio yn dod y her fwyfwy i ni".

"Llai yn y cynradd… ond yn yr adran uwchradd yn bendant mae pynciau penodol yn anodd i'w llenwi - gwyddoniaeth, mathemateg, saesneg, technoleg, technoleg gwybodaeth - mae hi yn anodd iawn i recriwtio i'r rheiny.

"Fy mhryder i yw mae 'na bobl sydd wedi symud i Loegr i wneud y cwrs TAR, ofn rhywun wedi ydy bod ni'n colli nhw a bod nhw ddim yn dod yn ôl i weithio.

"Mae angen lefel addas o hyfedredd rhifedd a iaith i fod yn athrawon, yn enwedig yn yr ysgolion cynradd, ond dwi'n meddwl bod o'n syniad da iawn bod nhw'n edrych mewn ac yn ymgynghori ar hyn i weld beth ydy effaith hyn ar bobl yn dod mewn i ddysgu."

Mae Rhys James (dde) yn gweld marchnata'r swydd fel y broblem

I Rhys James, athro Saesneg yn yr ysgol, marchnata a hysbysebu'r swydd yw'r broblem fwyaf.

"Pan chi'n tyfu lan chi'n mynd trwy'r system addysg a mae pawb yn dweud byddwch yn doctor, byddwch yn llywodraethwr, gwleidydd, cyfreithiwr.

"Does neb byth yn dweud byddwch yn athro.

"Ond am yr elfen cymunedol, teuluol, creadigol yna, byswn i really yn caru gweld sefyllfa ble mae pobl yn gwthio'r elfennau hynny yn fyw na maen nhw ar hyn o bryd."

Mae angen newidiadau radical i gyrraedd y nod, medd y Gweinidog Addysg, Jeremy Miles

Yn ôl Gweinidog y Gymraeg ac Addysg, Jeremy Miles, mae angen "newidiadau a chamau gweithredu pellgyrhaeddol" i gyrraedd miliwn o siaradwyr Cymraeg.

"Mae ein cwricwlwm newydd yn rhoi lle canolog i'r Gymraeg yn y broses ddysgu, ond mae cael gweithlu sydd â'r sgiliau addas yn hollbwysig," meddai.

"Yn ogystal â denu mwy o siaradwyr Cymraeg i'r proffesiwn, rhaid inni fuddsoddi yn sgiliau ein gweithlu presennol, nid yn unig mewn ysgolion cyfrwng Cymraeg, ond hefyd yn ein hysgolion cyfrwng Saesneg."

Ar Dros Frecwast, gwadodd y byddai newid y graddau sydd eu hangen yn gostwng safonau o fewn y proffesiwn.

"Ni'n sicr ddim isie' gwneud hynny, ond yr hyn y'ch chi'n clywed os siaradwch chi gyda athrawon yw, bydde' rhai yn dweud pa mor elfennol, dweud y gwir, yw B mewn mathemateg os y'ch chi am ddysgu Ffrangeg, er enghraifft, neu ddysgu'r Gymraeg."

Dywedodd bod y drafodaeth honno wedi bod yn fyw ers tro, ond bod angen "sicrhau bod ni'n gwneud pethau creadigol, o'r newydd", ac felly bod ceisio denu graddedigion o Loegr yn rhan o'r strategaeth.

Mae'n fwriad i geisio sicrhau miliwn o siaradwyr Cymraeg erbyn 2050

Mae cynlluniau presennol Llywodraeth Cymru i gynyddu nifer yr athrawon cyfrwng Cymraeg yn cynnwys Iaith Athrawon Yfory, sy'n darparu cymhellion o hyd at £5,000 i fyfyrwyr hyfforddi i addysgu pynciau uwchradd yn Gymraeg.

Ond mae'r llywodraeth yn cydnabod bod yr heriau i gynyddu'r nifer yn "gymhleth".

Yn ôl y ffigyrau diweddaraf, mae'r nifer o fyfyrwyr sy'n hyfforddi i ddysgu yn Gymraeg wedi cynyddu i 235 yn 2019/20. Mae hwnnw i fyny o 175 yn 2018/19 wedi gostyngiad dros bum mlynedd.

Mae hynny'n 22% o gyfanswm y nifer o fyfyrwyr dysgu blwyddyn gyntaf yng Nghymru.

'Rhaid sicrhau cydraddoldeb cyfleoedd'

Mae pennaeth Ysgol Gyfun Gymraeg Llangynwyd yn Sir Pen-y-bont ar Ogwr yn croesawu'r cynllun a'r ffaith bod y llywodraeth yn "cydnabod bod problemau" ac yn gweithredu.

"Ni angen sicrhau bod cydraddoldeb yn y cyfleoedd sydd ar gael i ddysgwyr Cymraeg a Saesneg," meddai Meurig Jones.

• Cwymp 'sylweddol' yn y nifer sy'n astudio'r Gymraeg

• Arholiad mathemateg wedi 'lladd morâl' disgyblion

Dywedodd ysgrifennydd cyffredinol UCAC Dilwyn Roberts-Young bod sicrhau gweithlu addysg addas yn "greiddiol" i'r ymdrechion o gyrraedd targedau Cymraeg 2050.

"Mae'n gwbl amlwg na fyddai unrhyw obaith o gyflawni'r nodau heb y gwaith yma," meddai.

Ond mae'n cwestiynu faint o bobl sydd bellach eisiau mynd i ddysgu.

"Mae'r proffesiwn wedi mynd drwy gyfnod eithriadol o anodd ac mae'n rhaid i ni ofyn ydi o'n broffesiwn sydd yn denu?"

'Angen mynd ymhellach'

Ond yn ôl Cymdeithas yn Iaith, dydy'r cynllun "ddim yn gwneud digon, nac ar ddigon o frys".

Galwodd y gymdeithas ar y llywodraeth i wario £50m ar "Gymreigio'r gweithlu addysg yn ei gyfanrwydd, nid dim ond athrawon", yn ogystal â "thargedau statudol i bob awdurdod lleol ar gyfer nifer y gweithlu addysg sy'n siarad Cymraeg".

Ychwanegodd y llefarydd bod angen "blwyddyn ychwanegol yn hyfforddiant cychwynnol athrawon i sicrhau eu bod nhw'n gallu dysgu trwy gyfrwng y Gymraeg".

"Os ydy'r llywodraeth o ddifri' am gyrraedd [miliwn o siaradwyr Cymraeg] mae angen mynd ymhellach, ac yn fwy sydyn."