Tai haf: Grym cynllunio i wneud 'byd o wahaniaeth'

Mae mesurau cynllunio bellach wedi dod i rym gyda'r bwriad o reoli nifer yr ail gartrefi o fewn rhai o ardaloedd gwledig Cymru.

O hyn ymlaen, bydd gan gynghorau sir yr hawl i orfodi unrhyw un sy'n newid defnydd cartref i fod yn dŷ gwyliau, ail gartref neu lety gwyliau, sicrhau caniatâd cynllunio yn gyntaf.

Ond yr awdurdodau unigol fydd yn penderfynu a ydyn nhw am ddefnyddio'r grymoedd newydd neu beidio.

Fe gofnodwyd bod 23,974 o ail dai wedi eu cofrestru yng Nghymru ar ddechrau 2022.

Mae'r ddeddf yn rhan o'r cytundeb cydweithio rhwng y Blaid Lafur â Phlaid Cymru yn y Senedd, gyda'r gallu gan gynghorau hefyd i dargedu ardaloedd penodol gyda lefelau uchel o ail eiddo ac eiddo gwyliau ar osod, er mwyn atal mwy o dai rhag eu trosi i'r sector dwristiaeth.

• Rhoi hawl i gynghorau reoli niferoedd ail gartrefi

• Ail gartrefi: Gallai treth cyngor rhai gynyddu 300%

'Pwysau dychrynllyd'

Wrth siarad ar raglen Dros Frecwast ar Radio Cymru fore Iau, fe wnaeth yr ymgynghorydd cynllunio, Mark Roberts, esbonio'r drefn ar hyn o bryd.

"O dan y gyfundrefn bresennol mae tŷ preswyl yn cynnwys tai haf, ail gartrefi a hyn a llall, o dan dosbarth defnydd C3," dywedodd.

Mae pentrefi arfordirol fel Abersoch yn adnabyddus am nifer y tai sy'n cael eu defnyddio fel ail gartrefi

"Beth mae'r diwygiad presennol am ei wneud yw cyflwyno dau ddosbarth defnydd newydd sef C5, mae tai haf am ddod o dan hwnnw, a mae llety gwyliau dros dro am ddod o dan C6.

"Mae tŷ parhaol yn cael ei ddiffinio fel eiddo mae pobl yn trigo ynddo am fwy na 183 diwrnod y flwyddyn, mae C5 yn golygu 183 diwrnod neu lai.

"Mae dosbarth defnydd llety gwyliau dros dro [C6] yn golygu bod tŷ preswyl yn gallu cael ei ddefnyddio am gyfnod o 31 diwrnod yn unig."

Er y newidiadau, yn ei farn o, dydy'r mesurau "ddim yn mynd ddigon pell."

Ychwanegodd: "Mae 'na rai llefydd fel Caerfyrddin, Penfro, Eryri... maen nhw o dan bwysau dychrynllyd, er enghraifft Abersoch.

"Beth mae hyn am wneud yw rhoi'r pŵerau i Wynedd neu Sir Gâr i fedru gwneud y cyfarwyddiadau yma, ond yr unig ffordd i reoli hwn yn llym ydy newid adran 55 o'r ddeddf gynllunio - sydd am dd'eud yn glir fod newid defnydd o dŷ preswyl parhaol i dŷ haf neu ail gartref, fod angen caniatâd cynllunio."

'Gosod cap'

Mae arweinydd Cyngor Gwynedd, Dyfrig Siencyn, eisoes wedi croesawu cyflwyniad y ddeddf newydd pan gafodd ei gyhoeddi dros yr haf.

Hefyd yn siarad ar Dros Frecwast dywedodd un o gynghorwyr Plaid Cymru'r sir ac aelod blaenllaw o'r grŵp ymgyrch Hawl i Fyw Adra, Rhys Tudur, fod y mesurau am wneud "byd o wahaniaeth".

Cynghorydd Rhys Tudur: "Mae hwn yn sicr yn gam ymlaen"

"Dw i wrth fy modd eu bod nhw wedi mynd mor bell â rhoi'r rheoliadau yma yn eu lle, maen nhw am wneud byd o wahaniaeth.

"Mae'n gwbl amlwg fydd modd i ni allu gosod cap ar y niferoedd o dai haf sydd ymhob cymuned.

"Mae'n holl bwysig fod capiau ar eu niferoedd neu allwn ni ddim cadw'n cymunedau'n fyw a dyna pam fod y mesurau yma mor bwysig, i wneud ein cymunedau'n gynaliadwy.

"Os da chi angen cais cynllunio i droi tŷ yn dy haf mi fedar hwnnw gael ei wrthod gan yr awdurdod lleol petai nhw'n meddwl bod gormodedd yn y cymunedau rheiny.

"Mae eisiau mwy o fesurau pellach fel treth tir ar bobl sy'n prynu tŷ i fod yn ail dŷ... ond mae hwn yn sicr yn gam ymlaen ac mi fydd yn gam effeithiol iawn i ni allu rheoli niferoedd y tai haf - dim eu gwahardd yn llwyr - ond bod ni'n gallu eu rheoli nhw fel bo'r angen a'u monitro nhw yn fwy agos."