Bwlch ariannol 'argyfyngus' o £53m i Gyngor Caerdydd

Mae arweinydd Cyngor Caerdydd wedi rhybuddio fod cynghorau'n wynebu "sefyllfa argyfyngus" yn sgil chwyddiant a'r galw cynyddol am wasanaethau.

Yn ôl y Cynghorydd Huw Thomas, mae cyngor y brifddinas yn wynebu bwlch ariannol o £53m - y mwyaf yn ei hanes.

Dywedodd, hyd yn oed pe bai'r cyngor yn cau pob parc a llyfrgell a rhoi'r gorau i gasglu sbwriel yn llwyr, ni fyddai hynny'n ddigon i wneud yr arbedion sydd eu hangen.

Mae'r cyngor yn wynebu bil o £15m yn ychwanegol ar ynni yn unig, meddai.

Daw wrth i adroddiad gan undeb Unsain ddweud y bydd angen i gynghorau yng Nghymru arbed dros £200m yn y flwyddyn ariannol nesaf wrth i'r argyfwng costau byw ddwysau.

Cyngor Caerdydd - sy'n cael ei redeg gan y blaid Lafur - sy'n wynebu'r bwlch ariannol mwyaf o bell ffordd o ran cynghorau Cymru.

'Sefyllfa anghredadwy'

Mae Cyngor Sir Gâr eisoes wedi rhybuddio y bydd yn rhaid i gynghorau ystyried cwtogi gwasanaethau os yw'r sefyllfa economaidd yn gwaethygu.

Dywedodd y cyngor hwnnw wrth BBC Cymru fis diwethaf eu bod nhw angen dod o hyd i arbedion o hyd at £22m.

Mae Cyngor Caerdydd yn wynebu bil o £15m yn ychwanegol ar ynni yn unig, meddai'r arweinydd

Yn siarad ar raglen Dros Frecwast BBC Radio Cymru fore Iau, dywedodd y Cynghorydd Thomas ei bod yn "sefyllfa anghredadwy".

"Oherwydd pwysau chwyddiant a'r pwysau yn y galw am ein gwasanaethau ry'n ni'n wynebu bil yn y flwyddyn ariannol nesa o £15m ychwanegol mewn costau ynni yn unig.

• Toriadau 'digynsail' ar y gorwel i gynghorau Cymru

• Colli swyddi 'yn bosib' yn sgil costau uwch cynghorau

"Wedyn mae'r pwysau o gyflog teg i'n staff ac yna disgwyl cynnydd yn y galw am ein gwasanaethau cymdeithasol i'r henoed i godi i £9m.

"Ry'n ni wedi gweld y galw'n dyblu am wasanaethau'r cyngor o ran arian a gwaith dros yr haf yn unig, felly mae'n sefyllfa argyfyngus i gynghorau ledled Cymru.

"Rhyw £53m yw'r bwlch ry'n ni'n disgwyl yng Nghaerdydd am y flwyddyn nesa - y gap mwyaf mae'r cyngor wedi ei wynebu mewn hanes."

'Ergyd ysgytwol i gymunedau'

Fis Hydref rhybuddiodd un cynghorydd sy'n gyfrifol am gyllid ar gyngor yn y gogledd bod posibilrwydd o awdurdodau'n mynd yn fethdalwyr.

Yn ôl y Cynghorydd Mike Priestley o Gyngor Sir Conwy maen nhw'n wynebu diffyg o "o leiaf £20m" y flwyddyn nesaf.

Mae nifer o gynghorau eisoes wedi gorfod gwneud toriadau dros y blynyddoedd diwethaf i wasanaethau anstatudol, megis llyfrgelloedd a chanolfannau hamdden

Mae arweinydd Cyngor Caerdydd, y Cynghorydd Thomas, yn rhybuddio na fyddai torri sawl gwasanaeth yn llwyr yn ddigon i gau'r bwlch ariannol maen nhw'n ei wynebu.

"Os awn ni 'nôl i lymder fel y gwelon ni 10 mlynedd yn ôl, yna dyw'r economi ddim yn mynd i dyfu a bydd cymunedau megis Caerdydd yn derbyn ergyd ysgytwol," meddai.

"Er na fydden ni'n gwneud hyn, fe allwn ni gau pob parc yn y brifddinas, cau pob llyfrgell a stopio casglu biniau yn gyfan gwbl, a byddai yna dal gap i'w lenwi.

"Dyna faint y wasgfa mae gwasanaethau lleol yn ei wynebu."

Llywodraeth Cymru'n wynebu'r un heriau

Mae Llywodraeth Cymru'n cydnabod fod chwyddiant a chostau ynni wedi rhoi pwysau ar gyllidebau cynghorau lleol, ond yn pwysleisio fod y llywodraeth hefyd yn wynebu'r un pwysau.

"Rydyn ni hefyd yn wynebu heriau ariannol gwirioneddol oherwydd gweithredoedd Llywodraeth y Deyrnas Unedig," meddai llefarydd fis diwethaf.

"Mae ein cyllideb werth £4bn yn llai dros y cyfnod gwario tair blynedd hwn, oherwydd y cynnydd mewn chwyddiant."

Bydd angen i Lywodraeth Cymru ddod o hyd i £207m yn ychwanegol i dalu am gostau ynni'r gwasanaeth iechyd y gaeaf hwn

Dywedodd y Gweinidog Iechyd wrth BBC Cymru ychydig wythnosau yn ôl fod angen i Lywodraeth Cymru ddod o hyd i £207m yn ychwanegol i dalu am gostau ynni y gwasanaeth iechyd y gaeaf hwn.

Yn ôl Eluned Morgan mae'r costau ynni yn sylweddol uwch na'r £170m y mae Llywodraeth Cymru wedi'i ddyrannu i fynd i'r afael â'r rhestrau hir o gleifion sy'n aros am driniaeth.

Dywedodd llefarydd ar ran Trysorlys Llywodraeth y DU: "Rydym wedi ymrwymo i dyfu'r economi ledled y DU drwy ein cynllun twf, a fydd yn caniatáu inni ariannu a buddsoddi'n briodol yn ein gwasanaethau cyhoeddus hanfodol.

"Mae'r cyfrifoldeb am ariannu gwasanaethau cyhoeddus wedi'i ddatganoli i raddau helaeth ar draws y DU, ond rydyn ni wedi rhoi'r swm uchaf erioed o £18bn y flwyddyn i Lywodraeth Cymru am y tair blynedd nesaf - y setliad adolygiad gwariant uchaf ers datganoli."