Argyfwng cŵn digartref Cymru
- Cyhoeddwyd
Yn aml iawn ar adeg yma'r flwyddyn rydym yn clywed sloganau bod cŵn yn haeddu oes o ofal, nid dim ond yn ystod cyfnod y Nadolig a'r flwyddyn newydd.
Yn dilyn cyfnod pandemig Covid-19 mae'r cyngor yma i'w weld yn bwysicach nag erioed gyda nifer fawr o bobl wedi prynu cŵn yn ystod y cyfnod clo.
Vanessa Waddon yw rheolwr Hope Rescue Centre ym Mhont-y-clun, ac mae hi wedi gweld newid mawr i'w helusen dros y flwyddyn ddiwethaf gyda llawer o gŵn yn cael eu gadael yn ddigartref.
"Mae'r galw am wasanaethau wedi saethu i fyny yn gyflym" meddai Vanessa. "Os edrychwn ni ar ble roedden ni yr adeg 'ma y llynedd roedden ni wedi cymryd 550 o gŵn i fewn, ac eleni rydyn ni wedi cymryd 654, sef cynnydd o 19%. Ond mae'n rhaid cofio hefyd ein bod ni wedi derbyn cwymp yn y niferoedd sy'n ceisio mabwysiadu cŵn gennym ni.
"Ry'n ni'n lloches i gŵn sydd wedi eu hamddifadu, ac felly rydyn ni wedi gweld bobl yn camddefnyddio ein gwasanaeth er mwyn diystyru y cŵn maen nhw berchen. Felly da ni'n cael dipyn o'r cŵn sy'n anoddach i'w trin - cŵn mae pobl yn methu cael mewn i'r llefydd dog rescue, sy'n aml efo anghenion iechyd neu chyflyrau cronig."
Mae Vanessa o'r farn bod sawl ffactor wedi dod at ei gilydd i gyrraedd y sefyllfa argyfyngus sy'n bodoli heddiw.
"Mae'n rhywfath o perfect storm gyda lot o gŵn wedi'u prynu yn ystod Covid, a llawer gan berchnogion cŵn am y tro cyntaf a oedd efallai heb feddwl am y goblygiadau hir-dymor i fod berchen ar gi."
Argyfwng costau byw
"Mae ganddon ni hefyd wrth gwrs argyfwng costau byw, sy'n rhoi pwysau ar gyllidebau teuluoedd, ac o ganlyniad mae rhai pobl yn ffeindio hi'n anodd i edrych ar ôl cŵn - y biliau gan y fet, costau yswiriant ac yn y blaen. Mae 'na fanciau bwyd sy'n helpu bobl sy'n ffeindio hi'n anodd, ond ateb byr-dymor ydy hynny. Mae llawer o bobl wedi gwneud camgymeriad ac nawr yn meddwl 'efallai nad dyma'r amser iawn i ni gymryd ci ymlaen'."
"Mae'r sefyllfa yn arswydus yn ein sector ni ar hyn o bryd - alla i ddweud yn onest, yn y bymtheg mlynedd ddiwethaf rwy'n teimlo bo' ni 'di cymryd cam yn ôl. Pan nes i ddechrau cwmni Hope Rescue bymtheg mlynedd yn ôl - dyna lle i ni nawr, y ffaldau cŵn yn llawn ac yn gorfod rhoi cŵn i gysgu yn anffodus."
"Dylai cŵn sy'n cael eu diystyru ddim fod yn mynd i'r dog pounds - dyle rheiny fod ar gyfer cŵn sydd yn wirioneddol ar goll ac heb obaith. Felly beth mae llawer yn gwneud dyddiau 'ma yw diystyru eu cŵn yn fwriadol a gadael iddyn nhw grwydro, neu yn dweud celwydd bod na gŵn wedi amddifadu yno - a 'dan ni'n edrych ar ein records a gweld bod gan y ci berchennog. Mae hyn yn digwydd mwy a mwy dyddiau 'ma a dydi hyn ddim yn deg ar bobl sydd wirioneddol angen ein help, wedi ein ffonio ni ac ar ein rhestr aros.
"Rydyn ni'n nôl cŵn sydd wedi eu hamddifadu o Ben-y-bont, Bro Morgannwg a Rhondda Cynon-Taf. Rydyn ni hefyd yn cymryd cŵn o Ferthyr, Blaenau Gwent a Thorfaen. Mae gan Caerdydd a Chasnewydd wasanaethau cyngor eu hunain, ac rydyn ni'n rhoi sylw i weddill de Cymru."
Beth yw'r mathau o frîd sy'n cael eu gadael a'u diystyru amlaf? "Staffordshire Bull Terriers a Lurchers," meddai Vanessa. "Ond 'dan ni hefyd wedi gweld cynnydd enfawr yn y niferoedd o'r bulldog Seisnig, y bulldog Ffrengig a'r Amercian bullies. Mae hyn yn bennaf oherwydd materion iechyd a dydi'r perchnogion methu fforddio talu y biliau i'w trin nhw."
Effaith Y Nadolig
A fydd Vanessa'n disgwyl mwy o gŵn wrth ei drws ym mis Ionawr a Chwefror? "Yn sicr, dwi'n meddwl fydd pobl efallai'n teimlo'r straen ariannol dros y Nadolig ac erbyn y flwyddyn newydd wnawn ni weld mwy o gŵn yn cael eu gadael ar eu pennau eu hunain."
Felly, beth fyddai'r cyngor fyddai Vanessa yn ei gynnig i'r bobl sy'n ystyried prynu ci newydd?
"Meddyliwch yn ofalus iawn am y costau o edrych ar ôl anifail anwes yn gyfrifol. Rydym yn gwybod bod bwyd ac yswiriant yn ddrud - rydych chi'n gwybod hynny o'r dechrau felly gwnewch yn siŵr bod gennych y gallu yn ariannol i edrych ar ôl yr anifail yn iawn. Nid dim ond prynu sydd angen, mae llwyth o bethau eraill, ac mae costau yn hollbwysig i wneud yn siŵr bod y brechiadau i gyd wedi'u gwneud, triniaethau rhag llyngyr ayyb.
"Mae angen gwneud yn siŵr bod chi'n prynu'r math o gi sy'n iawn i chi - rydyn ni'n gweld gymaint o gŵn yn cael eu gadael 'ma gyda phroblemau iechyd, fel y bulldog Seisnig a'r bulldog Ffrengig. Cafon ni ddau bulldog i fewn heddiw - bydde hynny ddim wedi digwydd bum mlynedd yn ôl, maen nhw'n fridiau drud.
"Os ydych chi am gael ci, cymrwch olwg ar y canolfannau sy'n achub cŵn yn gyntaf. 'Dan ni o dan lot o bwysau ar hyn o bryd, ac efo ystod eang iawn o gŵn sydd ar gael. Gwnewch yn siŵr eich bod yn cael ci o le cyfrifol, ac eich bod wedi meddwl yn ddyrys am allu bod yn gyfrifol am yr anifail 'ma am y 15 mlynedd nesaf."
Hefyd o ddiddordeb: