Cyhoeddi canllawiau ar anafiadau pen mewn chwaraeon

Dywed yr awduron fod angen "newid diwylliant" wrth ymdrin ag anafiadau pen

Bydd yn rhaid tynnu unrhyw un yr amheuir o fod wedi dioddef cyfergyd oddi ar y maes a gorffwys am o leiaf 24 awr o dan ganllawiau newydd ar gyfer clybiau chwaraeon llawr gwlad.

Mae'r canllawiau wedi eu llunio gan arbenigwyr meddygol ar ran yr adran ddiwylliant a chwaraeon yn San Steffan, ac wedi'u hanelu at rieni, hyfforddwyr, dyfarnwyr a chwaraewyr.

Os yn amau anaf o'r fath maen nhw'n dweud y dylid galw llinell gymorth 111 y GIG ac na ddylai chwaraewyr ddychwelyd i chwaraeon cystadleuol am o leiaf 21 diwrnod.

Dywed yr awduron fod angen "newid diwylliant" yn y ffordd yr ymdrinir ag anafiadau i'r pen.

"Rydyn ni'n gwybod bod ymarfer corff yn dda i iechyd meddwl a chorfforol, felly dydyn ni ddim eisiau atal pobl rhag cymryd rhan mewn chwaraeon," meddai'r Athro James Calder, y llawfeddyg a arweiniodd y gwaith i'r llywodraeth.

"Ond mae angen i ni gydnabod os oes gennych chi anaf i'r pen, rhaid ei reoli a bod angen eich amddiffyn fel nad yw'n gwaethygu."

• Galw am newid rheolau cyfergyd i wahanol rywiau

• Ymchwil i geisio atal cyfergyd mewn rygbi merched

• James Davies yn ymddeol oherwydd effeithiau cyfergyd

'Set sylfaenol o argymhellion'

Y syniad yw helpu timau ac unigolion sydd ddim yn cystadlu ar y lefel uchaf un, ac sy ddim yn meddu ar yr un gefnogaeth gan arbenigwyr meddygol sydd gan glybiau proffesiynol.

Maen nhw'n dweud bod yn rhaid i unrhyw un sydd ag anaf i'r pen gael eu hatal rhag chwarae a pheidio cymryd rhan mewn unrhyw ymarfer corff neu weithgaredd gwaith pellach nes eu bod wedi cael eu gwirio gan weithiwr iechyd proffesiynol ar y safle, neu wedi cysylltu â llinell gymorth 111 y GIG.

George North ar y llawr yn dilyn cyfergyd yn y gêm rhwng Northampton Saints a Chaerlŷr

Os yw'r chwaraewr yn dangos symptomau "baner goch" - fel colli ymwybyddiaeth, amnesia neu anhawster siarad - rhaid iddo gael ei asesu ar frys ar ochr y cae gan feddyg neu ei gludo i uned damweiniau ac achosion brys.

Am 24 awr ar ôl cael ei dynnu allan o'r gêm, mae'r canllawiau hefyd yn dweud na ddylai'r chwaraewr gael ei adael ar ben eu hunan, yfed alcohol na gyrru car.

'Polisïau llym mewn lle'

Mae'r canllawiau cenedlaethol wedi'u dylunio fel set sylfaenol o argymhellion ar gyfer pob math o chwaraeon, gyda'r hawl gan gyrff llywodraethu unigol i ychwanegu atynt os oes angen.

Ond dywedodd Carl Russell Owen, sy'n hyfforddi tîm rygbi Caernarfon, fod y clwb eisoes wedi cyflwyno canllawiau llym ar anafiadau pen.

"Mae Undeb Rygbi Cymru'n gefnogol iawn o glybiau cymunedol ar draws y wlad," meddai ar raglen Dros Frecwast Radio Cymru.

"Mae ganddon ni bolisïau llym mewn lle a da ni'n addysgu pawb am symptomau.

"Mae gynnon ni ganllawiau hefyd am pryd geith chwaraewyr ddod yn ôl o anaf pen.

"Mae canllawiau tygbi eitha' llym i'w gymharu hefo'r canllawiau newydd heddiw, 28 diwrnod os da chi wedi cael anaf pen cyn cael dod yn ôl i chwarae.

"Yn amlwg hefo'r rheiny o dan 19 sydd falla heb feddyg wrth ochr y cae, mae'r canllawiau yn lot fwy llym, hefo'r rhai hŷn lle mae meddyg yn rhan o'r tîm maen nhw'n cael eu hasesu.

"Ond 28 diwrnod ydi'r awgrym."

Dywedodd Carl Russell Owen, sy'n hyfforddi tîm rygbi Caernarfon, fod gan y clwb eisoes ganllawiau llym ar anafiadau pen

Ychwanegodd fod y clwb wedi cymryd camau ychwanegol gan fod sesiynau ymarfer bellach yn ddi-gyswllt [non- contact].

"Da ni angen blaenoriaethu iechyd a diogelwch y chwaraewyr dros ddim byd arall.

"Dwi'n teimlo fod yr undeb rygbi yn fwy llym na'r canllawiau, yn amlwg dwi'n croesawu bob dim sydd wedi dod allan, ond unrhyw amheuaeth mae'r chwaraewr yn dod i ffwrdd o'r cae yn syth bin.

"Ond mae protocols rygbi yn fwy llym na beth sydd wedi dod allan heddiw."