Arddangos trysorau Oes yr Haearn ar Ynys Môn

Trysorau Llyn Cerrig Bach

Bydd trysorau Oes yr Haearn o Lyn Cerrig Bach ger Y Fali ar Ynys Môn yn cael eu harddangos yn Oriel Ynys Môn.

Yn 1942 daeth y prif dirmon W O Roberts a'i gydweithwyr o hyd iddyn nhw wrth ddraenio'r llyn ar gyfer estyn y lanfa yng Nghanolfan yr Awyrlu ac maen nhw wedi cyfareddu archeolegwyr byth ers hynny.

Mae'r casgliad o 170 o eitemau yn cynnwys darnau o grochanau, plac siâp hanner cylch gydag addurn Celtaidd a rhan o drymped neu gorn rhyfel.

Hefyd daethpwyd o hyd i gasgliad sylweddol o arfau, gan gynnwys tarian ysblennydd, cleddyfau haearn a blaenau gwaywffyn.

Mae'r bariau haearn ddefnyddiwyd, yn ôl pob tebyg, fel deunyddiau amrwd a'r teclynnau haearn yn dangos sgiliau'r gof ac yn dystiolaeth o'r hyn oedd yn cael ei ddefnyddio'n gyffredin yn ystod Oes yr Haearn.

Bydd 26 o'r eitemau pwysicaf yn yr arddangosfa.

Dysgu a deall

Dan gyfarwyddyd Syr Cyril Fox, Cyfarwyddwr Amgueddfa Cymru ar y pryd, aethpwyd â'r eitemau i'r Amgueddfa Genedlaethol yng Nghaerdydd ar gyfer eu catalogio, gwaith cadwraeth ac astudiaeth.

Drwy archwilio ac astudio'r gwrthrychau dros y blynyddoedd, mae'r arbenigwyr wedi medru dysgu a deall mwy am fywyd y gorffennol pell.

Dywedodd Dr Mark Redknap, Ceidwad Dros Dro - Archeoleg Niwmismateg Amgueddfa Cymru: "Mae ein perthynas tymor hir gyda'r oriel yn cynnwys y gwaith ardderchog o ran cyflwyno a dehongli archeoleg gyfoethog y rhanbarth.

Yr eitemau'n bwysig o ran 'deall celfyddyd Geltaidd Gynnar ym Mhrydain'

"Rydym wrth ein bodd bod y berthynas hon yn cael ei hatgyfnerthu yn sgil cael benthyg y gwrthrychau o Lyn Cerrig Bach i'w harddangos yn yr amgueddfa dros yr haf.

"Mae hwn yn gyfle gwych i bobl leol ac ymwelwyr ddysgu mwy am hanes unigryw'r ynys trwy'r darganfyddiad rhyfeddol hwn.

"Er enghraifft, mae'n cynnwys plac o siâp hanner cylch a gydnabyddir fel un o 'gymeriad ac arwyddocâd deinamig' ar gyfer deall celfyddyd Geltaidd Gynnar ym Mhrydain.

"Mae'r trysorau yn hynod bwysig mewn cyd-destun cenedlaethol a lleol ac o bwys rhyngwladol i'n dealltwriaeth o arddull gelfyddydol a gwaith metel yr Oes Haearn, gan gynnwys arfau, cyfarpar ceffylau a chelfi."

'Pwysigrwydd enfawr'

Ychwanegodd Huw Lewis, Gweinidog Tai, Adfywio a Threftadaeth Llywodraeth Cymru: "Mae trysorau Llyn Cerrig Bach o bwysigrwydd enfawr i Ynys Môn a gweddill Cymru.

"Rwy'n falch fod y bartneriaeth rhwng Amgueddfa Cymru a Chyngor Sir Ynys Môn wedi galluogi i'r casgliad cenedlaethol gael ei arddangos ar Ynys Môn yn ystod yr haf.

"Yn ddiweddar, darparodd Llywodraeth Cymru £20,000 mewn nawdd i Oriel Ynys Môn tuag at yr arddangosfa yma drwy gynllun grantiau CyMAL."

Mae'r arddangosfa yn Oriel Ynys Môn rhwng Gorffennaf 14 a Thachwedd 11.