Newid breindaliadau i arwain at fethu darlledu miloedd o ganeuon?

Oherwydd yr anghydfod gallai miloedd o ganeuon beidio â'u clywed ar Radio Cymru

Mae'n bosib y bydd Radio Cymru yn colli'r hawl i chwarae tua 20,000 o ganeuon yn y flwyddyn newydd.

Daw'r datblygiad ar ôl i gannoedd o gyfansoddwyr Cymraeg, sy'n cynnwys Bryn Fôn, Huw Chiswell, Elin Fflur a Dafydd Iwan, dynnu eu hawliau darlledu oddi ar Asiantaeth y PRS.

Maen nhw wedi eu trosglwyddo i Eos, asiantaeth newydd sydd wedi ei chreu i gasglu breindaliadau ar eu rhan, yn uniongyrchol gan ddarlledwyr.

Eos fydd yn gyfrifol am y caneuon o Ionawr 1 2013 ymlaen.

Mae'r BBC ac S4C wedi cael tan hynny i ddod i gytundeb â nhw.

Pum mlynedd yn ôl fe wnaeth breindaliadau'r PRS i gyfansoddwyr Cymraeg ostwng.

'Cadw'r diwydiant'

Erbyn hyn mae cerddorion yn gwrthod rhoi trwydded i'r BBC chwarae eu cerddoriaeth oni bai bod y gorfforaeth yn talu breindal gwell.

"Roedden ni wedi hitio'r wal bron iawn," meddai Dafydd Roberts, Rheolwr Cwmni Sain.

"Roedd pawb wedi colli cymaint o arian.

"Doedd 'na ddim dewis arall, roedd rhaid gwneud rhywbeth i gadw'r diwydiant i fynd."

Ffrae rhwng y PRS a'r cyfansoddwyr ydi hyn.

Yn 2007 fe wnaeth y PRS benderfyniadau bod y breindal o ddefnydd cyhoeddus o ganeuon Cymraeg - yr hyn oedd yn cael eu chwarae mewn tafarndai, clybiau nos, dosbarthiadau aerobic, carioci ac ati - yn rhy uchel.

O ganlyniad fe ddaeth enillon y cyfansoddwyr i lawr yn sylweddol dros gyfnod o dair blynedd, o swm oedd yn cyfateb i £7.50 y funud bob tro yr oedd cân yn cael ei chwarae ar y radio i 50 ceiniog y funud.

Dywedodd Barry Archie Jones, aelod o Celt ac aelod o'r PRS ers yr 1980au, nad oedd yr arian y derbyniodd yn uchel ar y cychwyn.

'Ailedrych'

Ond yn y flwyddyn 2000 cafodd daliad annisgwyl.

"Fe wnes i dderbyn cyfriflen bapur ar ôl y taliad mawr cyntaf.

"Pe tawn i'n dewis un o'm caneuon, Un Wennol er enghraifft, balâd fach...dwi ddim yn gwybod y swm oeddwn i'n ei chael ond duda sŵn i'n cael £10 am y flwyddyn.

"Wedyn roeddwn i'n cael £60 am y fersiwn carioci a dwi'n gwybod does 'na ddim fersiwn carioci ohoni a hefyd yn derbyn £100 am iddi gael ei chwarae mewn dosbarthiadau aerobic, a does 'na ddim un ffordd fedri di wneud aerobic i'r gân yna.

"Ro'n i'n cau fy ngheg a derbyn yr arian fel pawb arall a dyna fu hi tan 2007 tan i PRS ailedrych ar y ffordd o dalu."

Yn y cyfamser dywed bod nifer yn cymryd mantais o gyfansoddi a gwneud pres.

"Roeddwn i'n gweld y caneuon ar y radio yn diodde' oherwydd....dim graen iddyn nhw..." ychwanegodd.

Mae colli'r breindaliadau yn sicr wedi cael effaith gan fod Dafydd Roberts yn dweud bod llai o ganeuon wedi eu cyfansoddi yn y pum mlynedd diwethaf.

"Os nad oes 'na ddiwydiant cerdd yn ffynnu yng Nghymru, fydd na ddim deunydd ar gyfer y darlledwyr yn y dyfodol," meddai.

Dydi'r 50c y funud y mae'r PRS yn ei roi bob tro mae cân yn cael ei chwarae ar Radio Cymru ddim yn dderbyniol nac yn gynlaidwy yn ôl cerddorion.

Dywedodd y cerddor Gwilym Morus, Cadeirydd Bwrdd Rheoli Eos, mi fyddan nhw'n gofalu am fuddiannau cerddorion Cyrmaeg yn well.

Cytundeb

"Rhaid cofio nad ydi hyn wedi digwydd o'r blaen ac mai Eos fydd y corff cyntaf i dorri monopoli PRS," meddai.

Mae BBC Cymru yn cydymdeimlo gyda safiad y cerddorion ac yn gobeithio am ateb yn fuan, yn ôl Siân Gwynedd, Pennaeth rhaglenni a gwasanaethau Cymraeg BBC Cymru.

"O safbwynt Radio Cymru mae cerddoriaeth Gymraeg yn gwbl gwreiddiol ac yn hanfodol ac felly hefyd i'r gwrandawyr.

"Mae'n hanfodol bwysig i ni fod 'na gytundeb yn dod i'r fei a gobeithio y bydd pawb yn y trafodaethau yn bod yn rhesymol ac y bydd 'na gytundeb rhwng y tair ochr."

Mae'r BBC, PRS ac Eos yn dal mewn trafodaethau a does 'na ddim cytundeb am faint o arian fydd yr arian yn cael ei roi na sut y bydd yn cael ei rannu.

Mwy am y stori yma ar Manylu BBC Radio Cymru am 2pm ddydd Mercher.