Cau llysoedd a dalfeydd yn 'peryglu unigolion bregus'

14 llys ynadon sydd yng Nghymru bellach, o'i gymharu â 36 'nôl yn 2010

Mae cau llysoedd a dalfeydd wedi cynyddu'r risg bod pobl fregus o fewn y system gyfiawnder droseddol yn hunan-niweidio, yn ôl gweithwyr yn y maes.

Dim ond 14 llys ynadon sydd yng Nghymru bellach, o'i gymharu â 36 'nôl yn 2010. Mae lleihad hefyd wedi bod yn nifer y dalfeydd sydd gan yr heddlu.

Mae honiadau bod teithiau hirach ac achosion o oedi hir yn gallu achosi straen ychwanegol i rai sydd eisoes â phroblemau iechyd meddwl.

Dywedodd y Weinyddiaeth Gyfiawnder bod safleoedd ond wedi eu cau os oedd modd cael mynediad at opsiwn rhesymol arall.

Dywedodd David Morgan bod cau'r llysoedd "wir yn effeithio ar fywydau pobl"

Yn ôl un sy'n gweithio gyda phlant a phobl fregus sydd wedi'u hamau o droseddu, mae'r sefyllfa'n "hurt".

Dywedodd David Morgan bod nifer o bobl yn wynebu teithiau pell mewn faniau heddlu ac yn gorfod aros yn hir cyn gallu gweld cyfreithiwr.

"Mae'n rhaid i garcharorion deithio yn bell ac mae gan rai ohonynt broblemau iechyd meddwl," meddai.

"Gall fod yn or-bryder neu iselder, efallai eu bod nhw ar y sbectrwm awtistig, yn dioddef o PTSD neu â phroblemau gydag alcohol neu gyffuriau.

"Mae bod mewn cell yn gallu achosi i rai brofi clawstroffobia - sydd wedyn yn arwain at hunan niweidio.

"Mae'r llysoedd a'r dalfeydd yn yr ardaloedd anghywir, ac mae hyn wir yn effeithio ar fywydau pobl."

• Pryder am ddiffyg ynadon yng Nghymru

• Prinder ynadon heddwch yng Nghymru

Mae Katy Hanson yn gyfreithiwr i gwmni Welch & Co yn Aberteifi. Fe gaeodd y llys ynadon yno yn 2011 ac mae hi bellach yn gorfod teithio 40 milltir i gyrraedd y llys neu'r ddalfa agosaf yn Aberystwyth.

"Dyw'r teithio nid yn unig yn effeithio ar y diffynyddion a'r rhai sy'n mynychu'r llysoedd, ond hefyd y rhai hynny sy'n dod i'r llys er mwyn rhoi tystiolaeth," meddai.

"Pobl sydd ag incwm cyfyngedig neu sydd ag anawsterau sydd yn aml iawn yn dod yn rhan o system y llysoedd."

Moderneiddio

Dywedodd Gwasanaeth Llysoedd a Thribiwnlysoedd ei Mawrhydi eu bod yn buddsoddi £1bn i foderneiddio'r system gyfiawnder er mwyn ei gwneud yn haws i'w ddefnyddio.

"Rydyn ni'n symud mwy o wasanaethau ar-lein ac mae'r manteision i'w gweld yn barod," meddai llefarydd.

"Fe wnaeth 150,000 o ddefnyddwyr ddweud eu bod yn hapus iawn â'r gwasanaeth y llynedd.

"Hyd yma, mae'r llysoedd sydd wedi cau wedi bod yn rhai oedd ddim yn cael eu defnyddio, yn adfeiliedig neu yn rhy agos at lys arall.

"Nid yw'r penderfyniad i gau llys yn un hawdd, a dyw hyn ond yn digwydd pan mae opsiwn rhesymol arall ar gael a'n bod wedi trafod gyda'r cyhoedd."

Wrth drafod dalfeydd, dywedodd y Swyddfa Gartref mai mater i brif gwnstabliaid yw hyn a bod y gyllideb ar gyfer plismona wedi cynyddu'n sylweddol.