Costau Byw: 'Ffermwyr yn brwydro i dalu biliau'

  • Cyhoeddwyd
Buwch

Mae ffermwyr yn dweud eu bod yn cael trafferth yn ymdopi â chostau cynyddol wrth i brisiau bwyd i siopwyr barhau i godi.

Dwedodd NFU Cymru fod costau gwrtaith wedi dyblu mewn blwyddyn a bod rhai ffermwyr yn "brwydro i dalu biliau".

Mae prisiau wedi codi i gwsmeriaid yn barod, gyda rhybudd gan gynhyrchydd bwyd 2 Sisters y gallai prisiau bwyd gynyddu 15% eleni.

Dwedodd Llywodraeth Cymru fod cynnydd prisiau i ffermwyr yn "bryderus" ond ei bod yn monitro'r sefyllfa.

Yn ôl NFU Cymru mae pris gwrtaith wedi codi 200% yn y flwyddyn ddiwethaf. Mae bwyd anifeiliaid wedi cynyddu 60%, tra bod digwyddiadau yn Wcráin bellach yn cyfyngu ar y cyflenwad o gynhwysion crai.

"Mae'r ansicrwydd yn cael effaith arnom ni i gyd," meddai Aled Jones, llywydd NFU Cymru.

"Mae ffermwyr yn edrych ar eu costau ac yn ystyried a allen nhw fforddio y costau mawr sydd yn mynd ynghlwm â hyn rŵan.

"Cas fasa gennai weld bod hynny yn golygu bod faint 'da ni yn cynhyrchu yma yn lleihau."

Disgrifiad o’r llun,

Mae Abi Reader, dirprwy lywydd NFU Cymru, yn teimlo'n "anobeithiol" wrth i brisiau barhau i gynyddu

Mae NFU Cymru eisiau i Lywodraeth Cymru gydlynu ymateb i brisiau cynyddol a phrinder rhai nwyddau, ac i fonitro yr effaith ar gyflenwadau bwyd.

"Mae'n wir yn teimlo'n eithaf anobeithiol," meddai Abi Reader, dirprwy lywydd NFU Cymru sydd â fferm ym Mro Morgannwg.

"Mae yna ffermwyr sy'n brwydro i dalu biliau, fel dwi yn siŵr bod yna bobl ac aelwydydd [yn ei chael hi'n anodd] talu biliau hefyd."

Dywedodd Ms Reader fod yr ymateb blaenorol i'r pandemig wedi dangos sut y gallai Llywodraeth Cymru gydlynu cadwyni cyflenwi, ac y dylai ailddechrau rhai grwpiau llwyddiannus.

"Fe wnaethon ni ddysgu llawer o wersi, ac roedd 'na lawer o ddeialog.

"Mae angen i ni gychwyn unwaith eto ar y gwaith hynny, mae angen i'r grwpiau hyn ddechrau eto."

'Testun pryder'

Wrth ymateb i NFU Cymru dywedodd llefarydd ar ran Llywodraeth Cymru eu bod yn "monitro'r sefyllfa".

"Mae'n destun pryder gweld y costau cynyddol sy'n wynebu ein cynhyrchwyr amaethyddol...

"Mae cymorth Llywodraeth Cymru yn parhau i helpu ffermwyr ledled Cymru gan gynnwys ein hymrwymiad i barhau â Chynllun y Taliad Sylfaenol tan ddiwedd 2023," ychwanegodd y llefarydd.

"Rydym wedi bod yn glir bod cydweithio'n hanfodol i gyflawni ein nodau ar gyfer y diwydiant ac mae'r Gweinidog dros Faterion Gwledig yn cynnal trafodaethau rheolaidd gydag undebau, ffermwyr a chynhyrchwyr yn ogystal â Llywodraeth y DU a'i chymheiriaid yn yr Alban a Gogledd Iwerddon, ac y siaradodd â nhw eto ddoe."

Roedd adferiad economïau y byd yn dilyn y gwaethaf o'r pandemig wedi cynyddu'r galw am wrtaith ac olew, gan anfon prisiau'n uwch.

Ond mae'r rhyfel yn Wcráin yn debygol o godi prisiau bwyd ymhellach. Mae Rwsia ac Wcráin ymhlith prif gyflenwyr gwenith y byd, ac mae disgwyl i'r rhyfel leihau allforion.

Mae costau ynni cynyddol hefyd yn cyfrannu at brisiau uwch i ffermydd a phroseswyr bwyd.

Dywedodd pennaeth cwmni prosesu bwyd 2 Sisters wrth y BBC yr wythnos ddiwethaf y gallai cost bwyd godi 15% eleni, gyda naid yng nghost prynu ieir o ffermydd.

Ffynhonnell y llun, Llun teulu
Disgrifiad o’r llun,

Mae'r teulu Williams o'r Eglwys Newydd yng Nghaerdydd wedi "ailystyried" sut y maen nhw'n gwario'u harian

Mae biliau cynyddol wedi gorfodi'r teulu Williams o'r Eglwys Newydd yng Nghaerdydd i ailystyried sut maen nhw'n gwario'u harian.

"Gallwn yn bendant weld gwahaniaeth mewn biliau bwyd yn ddiweddar," meddai'r fam, Sally.

"Ry'n ni'n deulu gyda dau o blant sy'n bwyta llawer, ac mae'r prisiau wedi codi."

Dywedodd Phoebe, ei merch 14 oed, y byddai'n rhaid iddi hi a'i brawd Ben, 11, wneud eu rhan.

"Mae'n rhaid i ni wneud pethau fel diffodd y goleuadau yn amlach, a phan rydyn ni wedi llenwi batris ein ffonau mae'n rhaid i ni beidio â gadael y plwg wedi'i troi ymlaen.

"Mae 'na bethau ry'n ni'n eu gwneud i geisio helpu," meddai Phoebe.

Ffynhonnell y llun, Llun teulu
Disgrifiad o’r llun,

Mae Richard Williams wedi bod yn trafod gyda'r plant am ffyrdd o wario llai o arian

Ychwanegodd eu tad, Richard: "Ac rydych chi wedi cytuno i roi'r gorau i ofyn am lifftiau i bobman?"

"Ie, rydyn ni'n defnyddio'r car eithaf tipyn," atebodd Phoebe. "Rydyn ni'n cael lifft adref o'r ysgol bron bob dydd. Nawr ei bod hi'n dod yn dywydd brafiach, bydd rhaid i ni ddechrau cerdded."

Mae prisiau cynyddol wedi peri syndod i'r teulu.

Dwedodd Sally: "Yn y gorffennol roedd gennai agwedd eithaf llac tuag at arian, ac yn talu'r biliau bob tro.

"Ond mae'r stori [am brisiau cynyddol] yn y newyddion yr wythnos hon, ac yn bendant rydym wedi dechrau sylweddoli y gwahaniaeth."

Mae Sally a Richard wedi siarad â'r plant am yr angen i dorri'n ôl ar wariant y teulu.

Dywedodd eu mab, Ben: "Dydw i ddim yn meddwl y bydd gen i gymaint o arian i fynd allan ar y penwythnosau i brynu bwyd a phethau felly."

"Mae siopau coffi yn mynd i ddod yn rhywbeth i'r gorffennol, yndyn nhw?" ychwanegodd Richard.

Disgrifiad o’r llun,

Dwedodd Penri James bod natur y farchnad rhyngwladol yn golygu cynnydd prisiau ar fwydydd fel bara i siopwyr yng Nghymru

Effaith rhyfel Iwcrain ar brisiau

Mae Iwcrain yn un o brif allforwyr gwenith i'r byd, yn arbennig i wledydd y dwyrain canol a gogledd Affrica.

Fe fydd y rhyfel yn cwtogi ar faint o wenith sy'n cyrraedd y farchnad eleni, ac mi fydd tyfu gwenith yn y dyfodol hefyd yn cael ei amharu os ydy'r rhyfel yn parhau.

Yn ôl y darlithydd Penri James o Brifysgol Aberystwyth, mi fydd y rhyfel yn cael effaith ar brisiau bwyd ym Mhrydain, er nad ydym yn ddibynnol ar wenith o Iwcrain a Rwsia.

"Mae Rwsia ac Iwcrain, gyda'i gilydd, yn gyfrifol am 29% o allforion gwenith y byd.

"Mae'r mwyafrif o'r gwenith yna yn mynd i'r dwyrain canol. Os yw e ddim yn gallu cael ei allforio allan o borthladdoedd y Môr Du, mae'n rhaid i'r gwledydd hynny - yr Aifft yn un enghraifft bwysig - mae'n rhaid i nhw gael y gwenith yma o ffynonellau eraill."

Dwedodd Mr James bod natur y farchnad rhyngwladol yn golygu cynnydd prisiau ar fwydydd fel bara i siopwyr yng Nghymru.

"Oherwydd bod y cyflenwad yn cael ei effeithio, bod y galw yn yr un peth, mae'r pris wedyn yn mynd i gynyddu yn y marchnadoedd eraill.

"Mae hwnna yn mynd i olygu bod gyda ni chwyddiant ar bara a bwydydd eraill sydd yn defnyddio gwenith, neu rawn, mewn unrhwy ffordd penodol."

Pynciau cysylltiedig