Pryder am ddyfodol Eisteddfod Môn heb gymorth cymunedau

Mae trefnydd Eisteddfod Môn 2023, Ellis Wyn Roberts, yn poeni am ddyfodol yr ŵyl.

Mae pryder y bydd Eisteddfod Môn yn wynebu cyfnod caled yn y 10 mlynedd nesaf oherwydd prinder ardaloedd i fod yn gyfrifol amdani.

Un o eisteddfodwyr mwyaf pybyr Môn - Ellis Wyn Roberts o Fodffordd - sy'n darogan hynny, mewn cyfweliad gyda'r Post Prynhawn.

Ers sefydlu Cymdeithas Eisteddfod Gadeiriol Môn yn 1906, bu'r ŵyl yn symud o gwmpas cymunedau'r ynys.

Cafodd ei chynnal yn ardal y Gaerwen y llynedd, ond eleni doedd dim un ardal wedi mynegi diddordeb i'w chynnal.

Felly penderfynodd Mr Roberts - sy'n un o lywyddion anrhydeddus Llys Eisteddfod Môn, ac yn enillydd medal goffa Syr T.H. Parry Williams - i ofalu amdani.

Mae ganddo gysylltiad â'r ŵyl ers dros 70 mlynedd - fel adroddwr, hyfforddwr ac fel ysgrifennydd yr eisteddfod fwy nag unwaith, gan gynnwys yn ystod ei chanmlwyddiant yn 2006.

• Adroddiad: 'Angen trefnu mwy o eisteddfodau lleol'

• 'Covid yn her ac yn gyfle i steddfodau bach'

'Cymdeithas wedi newid'

Er mwyn cynnal yr eisteddfod eleni mae wedi cael cymorth nifer o aelodau'r Mudiad Ffermwyr Ifanc lleol i fod yn ysgrifenyddion y gwahanol adrannau.

Ond mae Mr Roberts yn pryderu am ddyfodol yr eisteddfod yn y blynyddoedd sydd i ddod.

"Dwi'n gobeithio y cawn ni eisteddfod lwyddiannus - ond mae hi'n fwy anodd", meddai.

"Dwi yn deall bod yr eisteddfod yn mynd i Fro Alaw yn 2024 ac mae 'na ryw sôn y gall hi fynd i Landegfan yn 2025. Ond dwi ddim yn siŵr am wedyn - a dwi'n bryderus am hynny."

Mae'n cofio pan roedd 40 o eisteddfodau bach ar yr ynys - nifer ohonynt yn cael eu trefnu gan gapeli. Ond mae cymdeithas wedi newid wrth i gapeli gau, meddai, ac mae yna lai o wirfoddolwyr ar gael i drefnu eisteddfodau.

"Dwi ddim isio gweld Eisteddfod Môn - os ydy hi'n bosib - yn peidio â bod ond mae gen i ofn yn ystod y 10 mlynedd nesa' y byddwn ni'n wynebu cyfnod caled", meddai ar BBC Radio Cymru.

"Mae hi yn fwy anodd bellach. Mae hi wedi mynd yn anodd oherwydd does 'na ddim cymaint o bobl yn barod i 'neud... does 'na ddim cymaint o gorau, corau plant ac yn y blaen."

Roedd o hefyd yn cydnabod fod cost i gymunedau ynghlwm â threfnu Eisteddfod Môn - a bod arian yn fwy prin.

Ymgais i ddenu cystadleuwyr

Mae Mr Roberts hefyd o'r farn bod rhaid ystyried newid rhai cystadlaethau er mwyn ceisio denu cystadleuwyr o'r newydd - ac eleni mae tair cystadleuaeth yn gyfyngedig i Fôn yn y testunau yn ogystal â dwy ysgoloriaeth.

"Mae 'na ddwy ysgoloriaeth i bobl ifanc o dan 26 oed sydd yn werth £500 yr un", meddai. "Un yn yr adran gerdd a'r llall ar gyfer dwy fonolog yn yr adran llefaru.

"Ac ar ben y £500 mae 'na dlws er cof am Myrddin Jones [oedd yn cael ei adnabod fel Mei Jones] - sef Wali Thomas wrth gwrs - yn rhoddedig gan John Pierce Jones sef Arthur Picton."

"Wedi trio 'ngorau i wneud ydw i beth bynnag, a dwi'n gwybod y cai gefnogaeth dwi'n siŵr ar draws yr ynys."

Bydd eisteddfod eleni yn cael ei chynnal yn Ysgol Gyfun Llangefni ar 20 Mai 2023.