Ymchwiliad Covid: Pryderon wedi’u codi am baratoadau Cymru yn 2018

Reg Kilpatrick yw cyfarwyddwr cyffredinol Llywodraeth Cymru ar lywodraeth leol ac adferiad Covid

Roedd rhybudd yn 2018 nad oedd Llywodraeth Cymru yn helpu digon gyda chynllunio am bandemig yn y DU.

Clywodd yr ymchwiliad Covid fod yr uwch was sifil, Reg Kilpatrick wedi dweud y gallai Llywodraeth Cymru gynorthwyo Llywodraeth y DU yn fwy nag yr oedd.

Mewn e-bost awgrymodd fod Cymru wedi bod yn aros i Lywodraeth y DU baratoi canllawiau.

Nid oedd un ddogfen ganllaw allweddol wedi newid ers 2011.

Dywedodd Mr Kilpatrick wrth yr ymchwiliad y byddai Cymru wedi bod mewn "sefyllfa well" petai'r cynlluniau wedi eu diweddaru.

"Dwi'n meddwl y bydden ni wedi cael gwell dealltwriaeth o'r risgiau fel yr oedden nhw bryd hynny," meddai.

'Rhagdybiaethau'

Ond mewn cyfeiriad at y ffocws ar ffliw yn hytrach nag ar goronafeirws neu glefydau heintus eraill, dywedodd y gwas sifil "roeddem yn gweithio ar set o ragdybiaethau, a byddai'r cynlluniau hynny wedi bod yn seiliedig ar y rhagdybiaethau hynny".

Anfonwyd yr e-bost, dyddiedig 6 Gorffennaf 2018, at nifer o uwch weision sifil eraill gan gynnwys y Prif Swyddog Meddygol Syr Frank Atherton ac Andrew Goodall, a oedd ar y pryd yn brif weithredwr GIG Cymru ond sydd bellach yn ysgrifennydd parhaol i Lywodraeth Cymru, sef y prif swyddog.

Ysgrifennodd Mr Kilpatrick, a oedd yn gyfarwyddwr llywodraeth leol ar y pryd, am drafodaeth ynghylch adolygiad o gynlluniau am bandemig ffliw yn y DU.

Dywedodd y bu ceisiadau gan Lywodraeth y DU "i ddarparu rhywfaint o fewnbwn ymarferol a chefnogaeth i ddatblygu'r canllawiau".

Dywedodd: "O ystyried mai adolygiad y DU yw hwn, fe wnaethon nhw ofyn yn benodol am rai adnoddau i helpu gyda'r dasg honno sy'n ymddangos yn gais rhesymol.

"O ystyried cyfanswm y capasiti cynllunio brys ar draws GIG Cymru, byddwn yn disgwyl i ni fod yn fwy cydweithredol nag yr ydym ar hyn o bryd."

'Diwyd a gweithgar'

Wrth gael ei holi gan Nia Gowman, sy'n cynrychioli grŵp Covid-19 Teuluoedd dros Gyfiawnder mewn Profedigaeth, gwadodd fod agwedd o ddifaterwch neu hunanfodlonrwydd o fewn Llywodraeth Cymru.

Dywedodd Mr Kilpatrick, sydd bellach yn gyfarwyddwr cyffredinol adferiad Covid a llywodraeth leol: "Gwn fod y cydweithwyr a gafodd eu copïo i'r e-bost yn hynod ddiwyd a gweithgar, ac yn deall ehangder a phwysigrwydd eu gwaith."

Dywedodd fod rhywfaint o'r pryder wedi bod yn ymwneud â gwaith ar fil seneddol y DU ar gyfer pandemig ffliw, a oedd wedi'i "gwblhau mewn pryd i alluogi'r ddeddfwriaeth i ddod i rym pan oedd angen".

• 'Poen ychwanegol i deuluoedd mewn profedigaeth'

• Ymchwiliad heddlu i ddigwyddiad cyfnod Covid

• Covid: 'Oedi yn y paratoadau a diystyru mesurau'

Yn yr ymchwiliad ddydd Llun dywedodd Syr Frank Atherton fod yr e-bost wedi bod yn rhan o ohebiaeth yn trafod pryderon am gynnydd y gwaith, y teimlwyd bod angen eu dwyn i sylw'r gweinidog iechyd ar y pryd.

Dywedodd Syr Frank Atherton fod Mr Kilpatrick wedi bod yn bryderus "nad oeddem yn nodi'n ddigonol yr angen am adnoddau ychwanegol".

Roedd yna oedi i'r cynlluniau paratoi at bandemig yn sgil paratoadau Brexit heb gytundeb, medd Syr Frank Atherton

Yn ddiweddarach dywedodd Syr Frank Atherton fod y gwaith ar ganllawiau cynllunio pandemig yng Nghymru "i gyd wedi arafu" oherwydd bod adnoddau wedi'u symud i Operation Yellowhammer - gwaith paratoi ar gyfer y posibilrwydd y gallai'r DU adael yr Undeb Ewropeaidd heb gytundeb.

Yn gynharach yr wythnos hon fe gyfaddefodd y cyn-Weinidog Iechyd Vaughan Gething fod problemau cynllunio ar gyfer marwolaethau ychwanegol wedi achosi loes i deuluoedd y rhai a fu farw yn ystod Covid.