Clefyd y tafod glas: Y Sioe Fawr yn gwahardd da byw o Loegr a'r Alban

Ni fydd arddangoswyr da byw o Loegr a'r Alban yn cael cystadlu yn y Sioe Fawr yn Llanelwedd eleni oherwydd clefyd y tafod glas.

Mae trefnwyr y sioe wedi penderfynu na chaiff defaid, gwartheg na geifr deithio drwy unrhyw barth tafod glas i gyrraedd Llanelwedd.

O 1 Gorffennaf fe fydd Lloegr gyfan yn cael ei dynodi fel ardal o dan waharddiad gan adran amaeth San Steffan.

Mae rhannau o'r wlad o dan gyfyngiadau yn barod.

Dywedodd trefnwyr y Sioe Frenhinol na fu'n "benderfyniad hawdd", ond eu bod wedi ei wneud er mwyn "diogelu ein harddangoswyr a'r digwyddiad."

Mewn datganiad ddydd Llun dywedodd y trefnwyr: "Mae'r Sioe yn cyflwyno risgiau unigryw - mae'n gasgliad mawr o anifeiliaid sy'n agored i niwed fydd yn rhannu'r un aer dros gyfnod o bum i chwe diwrnod, ac mae'n digwydd yn ystod tymor brig y fectorau.

"Mae hyn yn wahanol iawn i farchnadoedd da byw undydd neu symudiadau uniongyrchol fferm-i-fferm.

"Yn seiliedig ar y cyngor milfeddygol proffesiynol rydyn wedi'i dderbyn, mae'r risg o drosglwyddo clefyd Clwy'r Tafod Glas (BTV) yn uwch yn sylweddol o dan yr amodau hyn.

"Am y rheswm hwn, rydym wedi mabwysiadu dull rhagofalus ac ni fyddwn yn derbyn ceisiadau da byw gan unrhyw arddangoswyr sydd wedi'u lleoli mewn Parth Cyfyngiad BTV (RZ), nac oddi wrth rai a fyddai angen teithio drwy RZ i gyrraedd y Sioe.

"Mae hyn yn cynnwys pob cofrestriad o Loegr a'r Alban."

'Cadw'r polisi dan adolygiad parhaus'

Er na fu unrhyw achosion o'r tafod glas yng Nghymru hyd yma eleni, mae yna achosion wedi eu canfod yn Lloegr.

"Nid yw hwn wedi bod yn benderfyniad hawdd i ni. Rydym wedi archwilio pob opsiwn posibl," meddai'r trefnwyr.

"Rydym yn cadw'r polisi hwn dan adolygiad parhaus, ac os bydd y sefyllfa gyda'r clefyd yn newid, bydd angen i ni ail-asesu ein dull yn unol â hynny."

Mae wedi bod yn benderfyniad anodd iawn i'w wneud, meddai prif weithredwr y Sioe Aled Rhys Jones

Yn ôl prif weithredwr y sioe Aled Rhys Jones, mae'n "ergyd fawr" ond yn benderfyniad roedd yn rhaid ei wneud er mwyn gwarchod yr anifeiliaid fydd yn mynd yno.

Dywedodd Mr Jones eu bod yn "siomedig" ond mai dyma'r "peth mwyaf cyfrifol i 'neud".

"Yn amlwg 'da ni yn siomedig ac yn amlwg mae llawer o'r arddangoswyr yn siomedig – rheiny sydd wedi bod yn driw a ffyddlon i'r gymdeithas a'r sioe ers blynyddoedd," meddai ar raglen Ffermio ar S4C.

"Ond dyna'r peth mwyaf cyfrifol i 'neud – dilyn y wyddoniaeth a'r cyngor milfeddygol."

40% yn llai o wartheg

Mae'r penderfyniad yn golygu y bydd tua 40% yn llai o wartheg yn Llanelwedd eleni.

Ond dyw'r darlun ddim mor ddu o ran adran y defaid.

Er bod tua 18% o'r defaid sy'n cystadlu yn dod o dros y ffin, mae 'na restr o arddangoswyr wrth gefn – a'r bwriad rŵan ydy rhoi cynnig iddyn nhw gystadlu.

"Mae 'na restr aros gyda ni, ac mi fyddwn ni'n ceisio mynd ati i ail-lenwi'r llefydd hynny gan obeithio bydd mwy o arddangoswyr o Gymru yn medru dod," meddai Aled Rhys Jones.

Mae clefyd y tafod glas wedi bod yn broblem fawr ar y cyfandir, yn ôl prif filfeddyg y Sioe Frenhinol, Dafydd Jones

Mae'r feirws yn gallu bod yn angheuol, yn ôl prif filfeddyg y Sioe Frenhinol, Dafydd Jones o Filfeddygon Ystwyth, Aberystwyth.

"Mae'r symptomau yn amrywiol iawn – problemau yn y geg hefo ulcers, newid lliw yn y tafod neu'r gwefusau, problemau cloffni a chwydd rownd y carn a gwres yn gyffredinol, ac erthylu neu methu cyfebu yn y lle cyntaf," meddai.

"Mae'n medru lladd ac mae wedi bod yn broblem fawr ar y cyfandir ers rhyw ddwy flynedd.

"Oedd 'na ffermydd yno yn colli hyd at 30% o'u hanifeiliaid."

Dywedodd bod trefnwyr wedi ystyried profi da byw am y clefyd cyn dod i Lanelwedd - ond y teimlad oedd y byddai cynllun o'r fath yn anymarferol gan mai un canolfan brofi sy'n bodoli ym Mhrydain.

"Mae'n bosib iawn i anifail gael ei brofi heddiw a phigo'r haint fory," meddai.

'Effaith sylweddol ar y sioe'

Yn siarad ar Dros Frecwast fore Mawrth, ychwanegodd Dafydd Jones ei fod yn "benderfyniad anodd" i wahardd yr anifeiliaid, ond fod y polisi mewn lle ers Gŵyl Wanwyn y gymdeithas.

"O ran opsiynau eraill nathon ni edrych ar bob un opsiwn, a'r gwir amdani doedd 'na ddim opsiwn arall," meddai.

"Mae 'na sawl problem hefo hynny, o ran ochr practical – fod o'n gallu cael ei 'neud yn y ffenest fer oedd fydde genno' ni i 'neud y profi, a dydi'o ddim yn cael gwared â'r risg yn llwyr.

"Felly nathon ni'r penderfyniad mai'r peth cyfrifol fydda peidio gadel i'r anifeiliaid i ddod."

Dywedodd bod y penderfyniad am "gael effaith sylweddol ar y sioe" a bod "neb 'di 'neud hyn ar chware bach, achos ma llwyddiant y sioe yn ganolog i bob dim".

"Ond y gwir amdani - mae genna'i gyfrifoldeb ehangach. Cadw'r anifeiliaid yn ddiogel ydy fy mhrif rôl.

"Dwi'n cynghori'r gymdeithas, ac o'n i'n teimlo bod 'na dal risg sylweddol o'r afiechyd yma sydd wedi bod yn echrydus iawn mewn rhai gwledydd."

Ni fydd modd i Rhian Tomos ac Eilwyn Davies fynd i arddangos yn sioe y Royal Highland eleni oherwydd cyfyngiadau tebyg

Mae sioe y Royal Highland yn Yr Alban – sy'n cael ei chynnal fis yma - eisoes wedi newid eu rheolau cystadlu, a dyw arddangoswyr o Gymru, fel Rhian Tomos ac Eilwyn Davies o ardal Pencader, bellach ddim yn cael mynd yno gyda'u gwartheg.

Oherwydd cyfyngiadau tafod glas mi fydd nifer y sioeau y byddan nhw yn eu mynychu eleni yn haneru.

"Mae e'n dipyn o siom bo' ni ffaelu mynd i rai o'r sioeau gorau sydd ar gael," meddai Eilwyn.

"Ni wedi bod yn Sioe yr Ucheldir yn dangos ac yn Efrog. Mae'n ffenest i ddangos be' sydd gyda ni ac mae pobl yn gweld be' sydd gyda ni ac yn prynu yn y sioe."

Ond, er hynny, mae'r ddau yn cytuno bod yn rhaid cyflwyno'r rheolau.

Rhywfaint o golled ariannol

Yn ariannol mi fydd y sioe yn Llanelwedd ar ei cholled ond yn ôl y prif weithredwr nid dyna'r peth pwysicaf.

"Mi fydd 'na rywfaint o golled ariannol o'r ffioedd cystadlu," meddai.

"Ond prif ddiben y penderfyniad ydy diogelu'r diwydiant a'r bobl sydd yn cystadlu.

"Dyna'r peth pwysicaf a pheidio ag ychwanegu at ledaeniad y clwy'."

Dywed Llywodraeth Cymru eu bod nhw'n cadw mewn cysylltiad agos gyda chynrychiolwyr o'r diwydiant ac mae disgwyl cyhoeddiad yn ystod y dyddiau nesaf.