Safonau addysg yn cadw gweinidog 'ar ddihun yn y nos'

Mae Llywodraeth Cymru wedi dod dan y lach yn sgil canlyniadau profion rhyngwladol a phryder am sgiliau darllen a mathemateg

Mae'r Ysgrifennydd Addysg wedi dweud ei bod yn teimlo "cyfrifoldeb dwys" ar yr angen i wella cyrhaeddiad disgyblion Cymru yn sgil pryderon am safonau addysg.

Mae Llywodraeth Cymru wedi dod dan y lach gan y gwrthbleidiau yn y Senedd ac arbenigwyr addysg, gyda'r honiad bod eu polisi ar ddysgu darllen i'r plant ifancaf yn "sgandal cenedlaethol".

Mewn cyfweliad gyda BBC Cymru, dywedodd Lynne Neagle bod yr angen i wella cyfleoedd bywyd plant yn ei "chadw ar ddihun yn y nos".

Dywedodd un undeb addysg mai digon o gyllid i ysgolion sy'n allweddol ar gyfer gwella safonau.

Beth yw'r pryderon am safonau?

Mae'r pwysau ar Lywodraeth Cymru i wella safonau addysg wedi dwysau dros y flwyddyn ddiwethaf yn sgil y canlyniadau gwaethaf erioed ym mhrofion rhyngwladol Pisa.

Roedd canlyniadau disgyblion 15 oed Cymru yn is nag unrhyw ran arall o'r Deyrnas Unedig yn y profion darllen, mathemateg a gwyddoniaeth.

Dangosodd data am asesiadau darllen plant saith i 14 oed bod safonau wedi gostwng dros y pandemig a'r bwlch rhwng y plant tlotaf a'u cyd-ddisgyblion yn sylweddol - 21 mis yn Saesneg a 31 mis yn Gymraeg.

Ysgogodd hyn adroddiad beirniadol gan yr Institute for Fiscal Studies am safonau o fewn y drefn addysg yng Nghymru, gan awgrymu y gallai'r cwricwlwm newydd wneud y sefyllfa'n waeth.

Yn fwy diweddar, mae safiad Llywodraeth Cymru am y ffordd mae'r plant ifancaf yn cael eu dysgu sut i ddarllen Saesneg wedi cael ei feirniadu'n hallt gan arbenigwyr a gwleidyddion ym Mae Caerdydd.

Mae'r sefyllfa wedi cael ei ddisgrifio fel "loteri" a'r cyhuddiad yw ei fod yn gadael miloedd o blant yn ymarferol anllythrennog.

Mae Lynne Neagle yn gwadu bod yna laesu dwlyl wedi bod dros safonau addysg

Dywedodd yr Ysgrifennydd Addysg bod gwella cyrhaeddiad yn flaenoriaeth i'r Llywodraeth a bod yna gamau wedi bod eisoes i roi mwy o gefnogaeth llythrennedd a rhifedd i ysgolion.

Ynglŷn â'r pryderon am ddarllen, dywedodd ei bod yn rhoi arweiniad cliriach i ysgolion am yr angen i ddefnyddio'r dull ffoneg wrth addysgu plant ifanc i ddarllen yn Saesneg a bod arolygwyr Estyn yn dweud bod y mwyafrif o ysgolion yn addysgu darllen yn dda.

Mae grŵp o arbenigwyr wedi cael ei sefydlu i gynghori Ms Neagle, sy'n dweud ei bod yn benderfynol o weld gwelliant mewn safonau.

"Dyna beth sy'n fy nghadw'n effro yn y nos. Dwi ddim am adael y bobol ifanc yna lawr ac rwy'n bwriadu gwneud popeth o fewn fy ngallu i sicrhau ein bod yn gwneud cynnydd ar gyfer y bobl ifanc hynny", meddai.

Cefnogi plant mor gynnar â phosib sy'n allweddol ar gyfer gwella safonau, meddai pennaeth Ysgol y Bedol, Garnant, Gethin Richards

Yn ôl pennaeth Ysgol y Bedol yn Garnant ger Rhydaman, Gethin Richards, mae angen edrych yn ehangach na data llythrennedd a rhifedd wrth fesur addysg.

Serch hynny, mae'n cydnabod bod safonau llythrennedd wedi dirywio dros y blynyddoedd diwethaf yn sgil y pandemig a newidiadau i gymdeithas.

Mae 'na gylch Dechrau'n Deg ar safle'r ysgol ac mae gallu cefnogi'r plant a'u rhieni o ddwy oed yn allweddol, meddai.

Dywedodd Mr Richards: "O’n i’n darllen yn ddiweddar, mae tua chwarter o rieni bellach ddim yn siarad gyda’u plant yn rheolaidd - mae hwnna’n waith ymchwil cenedlaethol.

"Felly mae gweithio gyda rhieni yn holl, holl allweddol er mwyn adeiladu sgiliau rhieni hefyd i ddatblygu llythrennedd i blant".

Wrth ddysgu'r disgyblion, meddai, "y ffactor fwyaf i ni yw gallu gynnal grwpiau bach ymyrraeth, grwpiau bach o gefnogaeth – ond wrth gwrs mae angen staff i wneud hynny".

Ac mae cyllid felly'n hanfodol, meddai Mr Richards, wrth i'r plant sy'n dod i'r ysgol ddangos mwy o anghenion nag yn y gorffennol.

Yn yr ysgol yma maen nhw'n ceisio cael dosbarthiadau llai, ond mae gallu gwneud hynny'n ddibynnol ar gyllid

Mae undeb penaethiaid yr NAHT yn "bryderus iawn" na fydd digon o gyllid yn cael ei glustnodi i ysgolion yng nghyllideb Cymru sy'n cael ei gyhoeddi ar 10 Rhagfyr.

“Rydym yn clywed llawer gan Lywodraeth Cymru am godi safonau a bod safonau yn flaenoriaeth," meddai Laura Doel o'r undeb.

"Fyddai arweinwyr ysgol yn dweud bod angen i gyllid fod yn flaenoriaeth er mwyn iddyn nhw allu cyflogi’r athrawon, yr arweinwyr a’r cynorthwywyr dysgu gwych sydd eu hangen arnyn nhw i wneud y darnau hanfodol hynny o waith i godi safonau yn gyffredinol”.

Dywedodd yr Ysgrifennydd Addysg ei bod yn dadlau'r "achos cryfaf posib" o fewn y llywodraeth dros roi blaenoriaeth i addysg yn y gyllideb.

Dywedodd Lynn Neagle y byddai'n cyhoeddi mwy o gefnogaeth i ysgolion i hybu presenoldeb mewn datganiad yn y Senedd ddydd Mawrth, gan ychwanegu nad oedd modd codi safonau "os nad yw plant a phobol ifanc yn yr ysgol".