Lluniau: Cymeriadau Merthyr Tudful

Merthyr Tudful; tref a gafodd ei hadnabod fel prifddinas haearn y byd.

Mae olion diwydiant yn parhau'n drwm ar y dref ond beth allwn ni ei ddweud am ei phobl?

Un sy'n adnabod Merthyr fel cefn ei law yw'r ffotograffydd James William Mahoney a fagwyd yn Twynyrodyn, Merthyr Tudful.

 hithau'n dymor Merthyr BBC Cymru, yma mae James yn rhannu ei hoff luniau o ddau gasgliad ganddo: casgliad sy'n gofnod o fywyd sipsiwn ym Merthyr yn yr 1990au a chasgliad sy'n gofnod o rai o gymeriadau'r dref heddiw.

Sipsiwn Bogey Road

Roedd Bogey Road, hen safle gwastraff ar gyrion Merthyr yn fan lle roeddwn i'n chwarae'n blentyn, yn y mynyddoedd a'r cymoedd o amgylch y dref.

Roedd e'n rhywle ro'n i'n ei adnabod yn dda, ac yno'n byw roedd cymuned o sipsiwn oedd yn fy adnabod i.

Es i yn ôl yno pan o'n i'n hŷn gyda fy nghamera i dynnu lluniau. Roedd y bobl yma'n ymddiried yndda i, ac wrth siarad gyda nhw fe wnes i sylwi nad oedd llawer ohonyn nhw wedi cael llun wedi ei dynnu ohonyn nhw o'r blaen.

Rwyf wastad wedi bod â diddordeb mewn portreadu cymunedau sydd wedi profi rhagfarn a sydd wedi byw ar gyrion cymdeithas.

Dyma rai o fy hoff luniau o'r casgliad a dynnwyd gen i yn y 90au cynnar.

Dyma'r ddiweddar Annie Shaw. Pan fu farw Annie, cafodd ei charafán a'i heiddo ei llosgi gyda hi, yn hen draddodiad y sipsiwn Romani.

Arferai ddweud ffortiwn ac arferai wthio ei phram i ben bryn Trwynyrodyn bob dydd, er ei hymddanogsiad bregus.

Bu farw Annie pan oedd hi dros ei 80 ond doedd neb yn siŵr o'i hoedran. Roedd hi'n ddisgynydd i linach hir o sipsiwn Romani.

Starmey Shaw, brawd Annie. Roedd yntau hefyd yn byw yn y gwersyll.

Roedd pawb yn Merthyr yn adnabod y gŵr chwedlonol yma. Roedden ni'n ei alw'n Darkcloud ond ei enw iawn oedd Amos Price.

Llun arall o Amos neu 'Old Amos' fel fyddai'n cael ei alw hefyd.

Plant direidus Bogey Road.

Cariadon Bogey Road. Roedd y gwersyll yn gymysg o'r hen sipsiwn Romani a theithwyr.

Cymeriadau heddiw

Heddiw rwy'n parhau i dynnu lluniau o amgylch Merthyr Tudful, o'i thirlun a'i phobl.

Er bod degawdau ers i mi ddogfennu cymuned unigryw Bogey Road, mae cymeriadau heddiw yn nhref Merthyr ei hun, yr un mor lliwgar.

Mae'r ddau gymeriad lliwgar yma'n adnabyddus yn y dref am eu gwisgoedd anarferol ac am fynd am dro mewn gwisgoedd o bob math o amgylch Merthyr.

Maen nhw wastad yn rhoi pobl mewn hwyliau da gyda'u hagwedd at fywyd a'r wên groesawgar sydd ar eu hwynebau.

Mae'r pedwar gŵr bonheddig yma'n canu gyda Chôr Dowlais. Dyma John Combs, Meurig Price, Cledwyn Price a Richard Cole.

Mae Meurig a Cledwyn wedi bod yn aelodau o Gôr Dowlais ers dros 50 o flynyddoedd.

Amber Wendl-Berry sydd yn y llun yma. Mae Amber yn gwneud gwaith anhygoel yn gofalu am ein parc hyfryd, Parc Thomastown.

Roedd yn bwysig i mi dynnu llun fy nghymdoges annwyl, Joan.

Bocsiwr o fri, David Harris. Mae gan Merthyr draddodiad cryf mewn bocsio ac mae rhai o'r mawrion yn cynnwys Eddie Thomas, Howard Winstone a Johnny Owen.