Ffermwyr Cymru i gael eu gwahardd rhag taflu dip defaid ar eu tir

Dywedodd undeb NFU Cymru fod yr arfer o dipio defaid yn "hanfodol" er mwyn cynnal safonau iechyd

Mae ffermwyr Cymru yn wynebu gwaharddiad ar waredu dip defaid gwastraff ar eu tir, oherwydd pryderon bod y cemegion yn llygru afonydd.

Dywedodd Cyfoeth Naturiol Cymru (CNC) eu bod wedi mesur lefelau uwch o ddiazinon yn cronni mewn afonydd, cemegyn sy'n wenwynig i fywyd gwyllt.

Mae'r corff yn bwriadu diweddu'r arfer o ganiatáu i ffermydd wasgaru dip gwastraff, wedi'i ddyfrhau ar eu tir, gan roi'r gorau i gynnig trwyddedau newydd.

Dywedodd undeb NFU Cymru eu bod wedi'i "synnu" gan y penderfyniad "hynod siomedig", gan alw ar CNC i ail-ystyried y mater.

Fydd trwyddedau sy'n caniatáu i ffermwyr wasgaru dip defaid ar eu tir ddim yn cael eu caniatáu mwyach

Mae dip defaid yn cael ei ddefnyddio i warchod defaid rhag parasitiaid a chyflyrau croen.

Er bod dipio defaid yn "bwysig i ddiogelu da byw", dywedodd CNC fod angen newidiadau i'r modd y mae'r hylif sydd dros ben yn cael ei waredu.

Fydd trwyddedau sy'n caniatáu i ffermwyr ei wasgaru ar eu tir ddim yn cael eu caniatáu mwyach.

Yn hytrach, bydd galw ar ffermydd gyflogi cludydd gwastraff cofrestredig i waredu eu dip gwastraff "mewn cyfleuster gwastraff addas", meddai CNC.

Gall y sawl sydd â thrwydded weithredol yn barod barhau i ledaenu ar eu tir "am y tro", er "yn y pen draw bydd angen gwaredu'r holl ddip gwastraff fel hyn", ychwanegodd y rheoleiddiwr.

'Anfantais i ffermwyr ifanc'

Dywedodd Cadeirydd Bwrdd Da Byw NFU Cymru, Rob Lewis, fod yr undeb "wedi'i syfrdanu bod CNC wedi gwneud y penderfyniad yma fydd yn weithredol yn syth heb ystyried yr effeithiau ehangach."

"Mae'r arfer o dipio defaid yng Nghymru yn hanfodol i gynnal statws iechyd uchel y praidd Cymreig," ychwanegodd.

"Mae gan y penderfyniad oblygiadau ar gyfer iechyd a lles anifeiliaid, rheolaeth cynefinoedd allweddol ac mae'n anfanteisio ffermwyr ifanc a newydd ddyfodiaid i'r sector defaid".

Dywedodd fod yr undeb o'r farn nadd oedd "achos gwyddonol i atal gwaredu ar dir", gan nodi bod "ceisiadau newydd am drwyddedau yn dal i gael eu caniatáu yng ngweddill y DU".

"Rydym wedi ysgrifennu at CNC heddiw ac wedi galw am i'r penderfyniad gael ei wyrdroi."

Dywedodd cadeirydd bwrdd materion gwledig yr undeb, Hedd Pugh nad oedd y diwydiant "yn agos at gael cynllun gwaredu dip ymarferol yn weithredol yng Nghymru".

"Mae yna broblemau gwirioneddol yn ymwneud â chasglu a storio ond yn bwysicach fyth, y gost aneconomaidd o losgi dip sydd wedi darfod," meddai.

Dywedodd Simon Evans, prif weithredwr Sefydliad Afonydd Gwy ac Wysg, bod diazonin yn "gemegyn peryglus iawn ar gyfer yr amgylchedd", sy'n effeithio pysgod fel eog a sewin yn benodol.

"Ry'n ni'n ei ganfod e yn yr Wysg ar lefelau pryderus yn ystod yr Hydref, sef pryd mae'r pysgod yn trio silio," meddai.

"Yr unig wir ddefnydd iddo bellach yw ar gyfer dip defaid a mae hynny'n dangos bod y ffordd bresennol o waredu ar y dip ddim yn gweithio.

"Ry'n ni'n cefnogi safiad NRW achos mae'n rhaid gwneud rhywbeth."

Ychwanegodd Gail Davies-Walsh, prif weithredwr Afonydd Cymru, bod y corff wedi bod yn "mynegi pryderon ynglŷn â'r arfer o waredu diazinon ar dir ers tro".

"Mae'r cyhoeddiad felly yn newyddion da a ry'n ni'n croesawu'r cam cynta' yma tuag at atal y cemegyn hynod niweidiol hwn rhag cyrraedd afonydd Cymru," meddai.

"Mae'n werth nodi nad oes cyfleusterau i waredu'r cemegyn ar gael yng Nghymru ar hyn o bryd, felly bydd angen gwell cefnogaeth ar ffermwyr i ddelio ag e."

'Gwell dewisiadau ar gael erbyn hyn'

Dywedodd Nadia De Longhi, pennaeth rheoleiddio a thrwyddedu CNC: "Rydym yn gweithio'n gyson i gydbwyso anghenion ffermydd gweithredol gyda'n dyletswyddau i ddiogelu'r amgylchedd ac mae hyn yn aml yn golygu newid graddol i'r ffordd y mae pethau'n gweithio.

"Mae dip defaid wedi cael ei waredu ar dir ers dros 30 mlynedd ond rydym wedi sylwi ar effaith negyddol yn ein hafonydd sy'n achosi i ni fethu â chyrraedd y safonau sy'n ofynnol i ddiogelu'r amgylchedd dŵr.

"Dyma pam rydyn ni wedi penderfynu dileu'r arfer yn raddol gan fod gwell dewisiadau ar gael erbyn hyn.

"Gall y rhai sydd eisoes â chaniatâd i waredu dip defaid ar dir barhau i wneud hynny am y tro, ond byddwn yn gweithio gyda ffermwyr i ddiddymu'r arfer yn raddol yn y pen draw a symud i broses nad yw mor llym ar ein hamgylchedd.

"Er mwyn cefnogi'r newid hwnnw, rydym wedi dileu'r tâl, sydd yn £363 ar hyn o bryd, i ildio'ch trwydded os nad oes ei hangen arnoch erbyn hyn."