Bywyd lliwgar artist tatŵ benywaidd cyntaf y DU

Mae geirfa ar ddiwedd yr erthygl i bobl sy'n dysgu Cymraeg.

Tatŵs Jessie Knight

Pan ddechreuodd Jessie Knight ddefnyddio offer tatŵio dros ganrif yn ôl, ni allai fod wedi dychmygu y byddai'n mynd ymlaen i gael lle arbennig i'w hun yn hanes y diwydiant.

O fewn ychydig flynyddoedd, yn 18 oed, fe sefydlodd Jessie Knight ei stiwdio ei hun yn Y Barri, de Cymru. Hi oedd artist tatŵ benywaidd cyntaf Prydain.

Cafodd ei geni yn 1904 a bu farw yn 1992, ac roedd yn gofalu am siop y teulu, wedi i'w thad ei ddysgu i wneud tatŵ tra fod e i ffwrdd yn gweithio fel morwr.

Teithiodd Jessie ar hyd y wlad yn lliwio croen miloedd o gwsmeriaid.

Mae ei chasgliad o ddyluniadau, offer, ffotograffau a llythyrau yn Amgueddfa Cymru.

"Roedd Modryb Jessie yn gymeriad eithaf ecsentrig," dywedodd ei gor-nai, Neil Hopkin-Thomas.

"Roedd hi'n flaengar, ymhell o flaen ei hamser ond yn llawer o hwyl i fod yn ei chwmni gyda llawer o straeon.

"Cyn tatŵio roedd hi'n styntwraig ar ben ceffyl ac yn sharpshooter.

"Roedd hi'n berson lliwgar iawn ac yn byw bywyd cyffrous."

Cafodd Jessie Knight ei dysgu i liwio'r croen gan ei thad

Parch

Roedd yna barch at ei gwaith dros y byd. Yn 1955 daeth yn ail yn y gystadleuaeth Champion Tattoo Artist of All England. Roedd yna ambell her yn ei bywyd hefyd.

"Sawl tro fe dorrwyd i mewn i'r siop a chafodd dyluniadau eu dwyn," meddai Mr Hopkin-Thomas.

"Roedd ganddi gist fawr lle roedd hi'n cadw'i holl ddyluniadau a byddai'n eistedd arni i datŵio fel bod neb yn gallu cael atyn nhw."

Roedd hi'n benderfynol, meddai, bod dim rheswm iddi beidio gwneud "y job roedd hi'n ei garu" dim ond am ei bod yn fenyw a'r diwydiant yn un llawn dynion.

"Ar ei dwylo roedd yna smotiau bach o liw ble roedd hi'n gwirio'r inc cyn tatŵio rhywun," meddai Mr Hopkin-Thomas.

"Roedd yr arfbais deuluol ar ei chefn, fel ar gefn ei thad, a gwe pry cop a chroes."

Roedd yn gweithio mewn trefi porthladd ar draws y DU fel Chatham, Aldershot a Portsmouth gan roi tatŵs i forwyr oedd yn teithio trwyddyn nhw.

Meddai Mr Hopkin-Thomas: "Roedd hi'n gweithio mewn byd ble roedd yn rhaid iddi fod yn ofalus ond ar yr un pryd fe wnaeth hi fe gyda 'chydig o panache."

Fe fyddai arwyddion yn ei siopau yn rhybuddio rhag ymddwyn yn wael, gan gynnwys un yn dweud: 'If you've had one over the eight… you are too late.'

Am flynyddoedd roedd Mr Hopkin-Thomas wedi cadw dros 1,000 o bethau i gofio bywyd Jessie gan gynnwys ei dyluniadau, lluniau teuluol a'r peiriannau a ddefnyddiodd i greu ei tatŵs trawiadol.

Un o ddyluniadau Jessie Knight

Geirfa

Offer / equipment

Canrif / century

Dychmygu / imagine

Diwydiant / industry

Sefydlodd / established

Benywaidd / female

Croen / skin

Cwsmeriaid / customers

Casgliad / collection

Dyluniadau / designs

Llythyrau / letters

Gor-nai / great-nephew

Blaengar / before their time

Styntwraig / stuntwoman

Parch / respect

Torrwyd / was broken

Dyluniadau / designs

Dwyn / steal

Penderfynol / decisive

Gwirio / check

Arfbais deuluol / family crest

Gwe pry cop / spider's web

Porthladd / port

Arwyddion / signs

Rhybuddio / warn

Peiriannau / machines