John Davies ac oes aur Crysau Duon Cymru
- Cyhoeddwyd
Mae'n un o glybiau rygbi hynaf Cymru, ond dros y blynyddoedd diweddar mae sefyllfa ariannol Clwb Rygbi Castell-nedd wedi dirywio i'r fath raddau y bod deiseb dirwyn i ben yn cael ei gyflwyno yn eu herbyn ddydd Iau, 6 Rhagfyr.
Un o hoelion wyth Crysau Duon Cymru ar ddechrau'r 90au oedd y prop o Grymych, John Davies. Cafodd Cymru Fyw sgwrs â John am ei atgofion o chwarae dros y clwb, a'i farn o'r sefyllfa ar y Gnoll heddiw:
"Mae'n bwysig i dref fel Castell-nedd bod y clwb yn cael ei gadw a bod rygbi yn cael ei chware yn yr ardal yna - mae gymaint o hanes a thraddodiad ac mae'r clwb wedi cynhyrchu gymaint o chwaraewyr i'r tîm cenedlaethol. Mae'n drist i weld be' sy'n digwydd.
"Maen nhw dal yn brwydro a bydde'n neis os alle nhw sortio mas yr ochr ariannol fel bod nhw'n gallu dal i fynd fel clwb, yn dal i fynd lle maen nhw neu mynd lawr cynghrair."
Daeth John Davies i Gastell-nedd o dan gesail yr hyfforddwr Ron Waldron.
"O'n i'n chware i dîm ieuenctid Cymru, ac yn chware i Grymych. Roedd Ron hefyd yn hyfforddi tîm ieuenctid Cymru. Ges i gynnig 'da fe pan o'n i tua 19 i ddod i Gastell-nedd i chware yn y rheng flaen 'da Brian (Williams) a Kevin (Phillips).
"Nes i chware'n gêm gyntaf gartref yn erbyn Caerdydd, a hwnna oedd y gêm gyntaf i gael ei ddangos ar y teledu brynhawn dydd Sadwrn. Roedd e'n gyfnod cyffrous i fi fel crwtyn ifanc i ddod i mewn i garfan mor gryf gyda nifer o chwaraewyr rhyngwladol."
'Ffermwyr o'r gorllewin'
Roedd gan John gwmni da yn y Crysau Duon.
"Roedd e'n gyffrous bod tri ffermwr o orllewin Cymru yn y rheng flaen i'r clwb. Roedden ni gyd yn ifanc, ond roedd Brian a Kevin ychydig yn hŷn, 'di bod rownd y bloc dipyn bach o ran profiad. Sai'n credu cewch chi neb mor unigryw â Brian fel cymeriad, boi hoffus iawn ac yn ddyn cryf iawn.
"Roedd Kevin hefyd yn ddyn ffit a chryf, felly fe ddysgais i lot gan y ddau am y pwysigrwydd o fod yn galed a'r gallu i gario 'mlaen - mae cefndir ffermio yn gwneud hynna i chi beth bynnag ond roedd e'n bosib gweld e ynddyn nhw'n dau, doedd neb yn maeddu nhw."
Daeth y triawd ffermio yn rheng-flaen Castell-nedd yn adnabyddus iawn ac yn rhan allweddol o lwyddiant y clwb. Roedd y tri yn agos oddi ar y cae hefyd, nes marwolaeth sydyn Brian Williams ym mis Chwefror 2007.
"Neath! Neath! Neath!"
Yn gysylltiedig gyda Chlwb Rygbi Castell-nedd mae'r floedd enwog 'Neath! Neath! Neath!', rhywbeth mae John yn ei gofio'n dda.
"Roedd y floedd yn dod er mwyn annog ni i roi pwysau ar y gwrthwynebwyr ac roedd y gefnogaeth yn anhygoel. Gallai tua 5,000 o gefnogwyr fod yno ar ryw nos Fercher hefyd gan fod tair gêm mewn wythnos ar brydiau, gyda'r lle yn llawn yn aml iawn. Roedd e'n gyfnod da iawn i fi - ma' lot o atgofion melys 'da fi.
"Dwi'n cofio chware yn ffeinal Cwpan Cymru gan golli i Lanelli oherwydd cic adlam Emyr Lewis, a cholli i Bontypridd hefyd. Yn anffodus, ro'dd gorfod i fi aros nes mod i 'da Llanelli i ennill y gwpan. Ond gyda Chastell-nedd enillon ni'r Heineken League ac ennill Cynghrair Cymru cwpl o weithiau."
Esblygiad y gêm
"Fe newidiodd pethe, ac roedd rhaid i ni fod mwy cystadleuol wrth ystyried timau mawr fel Toulouse, Caerfaddon a Chaerlŷr. Roedd rhaid i ni chwarae i safon uwch achos ar un pwynt roedden ni'n chware timau o safonau hollol wahanol o wythnos i wythnos. Ac yna daeth y gynghrair Anglo-Welsh i fodolaeth.
"Roedd rhaid i rygbi symud ymlaen wrth gwrs. Fe wnaeth Lloegr gadw eu cynghrair a'u clybiau nhw, ond mae mwy o boblogaeth ac arian yno. Ond os edrychwn ni heddiw, mae pedwar tîm rhanbarthol 'da ni ond 'da ni wedi colli'r crowd - felly mae rhywbeth yn bod yn rhywle yn ein rygbi ni.
"Mae'n drist gweld yn y gynghrair nawr bod timau fel Castell-nedd, Abertawe a Llanelli lawr ar y gwaelodion, lle yn y 90au falle ma' nhw oedd y tri thîm oedd yn arwain y gad yng Nghymru."
Enwogion Castell-nedd
Cafodd Clwb Rygbi Castell-nedd ei sefydlu yn 1871 ac mae'n cael ei ystyried gan lawer fel clwb hynaf Cymru. Ymysg yr enwau mawr sydd wedi chwarae dros y clwb mae Dai Morris, Elgan Rees, Scott Gibbs, Jonathan Davies a Shane Williams. Rhannodd John y cae gyda nifer o enwogion.
"Os ewch chi nôl i'r 70au, oedd 'da chi Brian Thomas, Martin Davies, Ron Waldron, a chyn hynny odd 'da chi bobl fel Dai Parker. Roedd gennych chi hefyd Rowland Phillips, Mark Jones, Adrian Davies, Graham Davies a Paul Thornburn. Roedd e'n anodd credu mod i'n chware da rhai o rhain, roedd y lle fel ffatri yn cynhyrchu'r chwaraewyr 'ma o safon."
"Ond er yr holl enwau mawr, roedd pawb yn cael ei drin yr un peth yno. Bydde Paul Thornburn yn gapten Cymru, yn cael ei drin yr un peth â rhywun yn dod fewn i'r garfan am y tro cyntaf.
"Yn fy hyfforddi i yng Nghastell-nedd oedd Ron Waldron gyda Glen Ball yn hyfforddi'r cefnwyr. Roedd Brian Thomas yn rheolwr - fe oedd y person cyntaf ym Mhrydain i ddal y swydd o reolwr tîm, ac yna roedd Dai Pickering yn hyfforddi hefyd.
"Roedd 'na lot o gymeriadau yno - rhai doniol a dwl. Roedd e'n waith caled ond yn lot o hwyl."